BHP I ERGONOMIA

Wykład 1

Tematyka wykładów

• Wypadki przy pracy; choroby zawodowe; świadczenia z tytułu chorób zawodowych i wypadków przy pracy
• Nadzór nad przestrzeganiem zasad bhp w pracy (PIP, SIP, UDT); szkolenia bhp w zakładach pracy
• Ergonomia, listy kontrolne
• Antropometria stanowiska pracy
• Fizjologia pracy; materialne środowisko pracy

Wypadki przy pracy

Dawniej:  Dziś:

Fatalny zbieg okoliczności Skutek błędów popełnionych przez:

Sytuacje niemożliwe do przewidzenia - kierownictwo zakładu pracy

Działanie tajemniczej siły - dozór

- robotników

Analizujemy, bo działają argumenty: humanistyczne, etyczne, ekonomiczne, społeczne.

Ocena wypadkowości

Analiza zmian  / Porównanie z innymi

Wskaźnik absencji wypadkowej to średnia liczba godzin absencji z powodu wypadków przypadających na 1000 przepracowanych godzin roboczych

Podstawowe wskaźniki dla oceny stanu bezpieczeństwa pracy z punktu widzenia wypadków przy pracy
i chorób zawodowych:

Wskaźnik częstości wypadków Liczba poszkodowanych przypadająca na 1000 zatrudnionych

Liczba poszkodowanych (ogółem) przypadająca na konkretną ilość produkcji (tysiące ton, miliony m³, miliony m²)

Liczba wypadków śmiertelnych przypadająca na jednostkę produkcji

Ciężkość wypadków  Liczba dni abstynencji powypadkowej przypadająca na jeden wypadek lub do liczby wszystkich zaistniałych wypadków (liczone bez wypadków śmiertelnych!)

Klasyfikacja wypadków:

Nibywypadki, awarie, bardzo lekkie, lekkie (absencja do 3 dni), średnie (absencja 4-28 dni), ciężkie (absencja powyżej 28 dni lub CUC), śmiertelne

Wypadek jest to nagłe zakłócenie organizacji pracy będące aktualną bądź potencjalną przyczyną urazu.

Schemat teoretyczny wypadku wg Hepburn’a

CzL+CzM+CzA+CzB=Wypadek

Przyczyny wypadków – czynnik ludzki 55-65%:

• nieprawidłowe zachowanie pracownika,
• lekceważenie zagrożenia na stanowisku pracy
• nieznajomość istniejących zagrożeń
• nieznajomość obowiązujących zasad bezpieczeństwa pracy
• lekceważenie poleceń przełożonych
• brak koncentracji na wykonywanych czynnościach
• samowolne zachowanie pracownika
• niewłaściwy stan psychofizyczny
• nieużywanie sprzętu ochronnego

Przyczyny materialne środowiska pracy – 15-25%:

• brak lub stosowanie niewłaściwych zabezpieczeń – 33,8%
• niewłaściwa eksploatacja wyposażenia technicznego – 25,6%
• wady strukturalne obrabianych materiałów – 17,8%

Przyczyna – organizacyjne czynniki środowiska pracy – 10-20%:

• niewłaściwa koordynacja prac zespołowych
• brak skutecznego nadzoru
• zła organizacja stanowiska pracy – 21,9%
• tolerowanie odstępstw od zasad bezpieczeństwa pracy – 16,1%
• niewłaściwa organizacja procesów pracy – 11,7%
• niewłaściwe operowanie kończynami w strefach zagrożenia – 9,7%

Wydarzenia powodujące najwięcej wypadków:

- utrata kontroli nad środkami transportu i sprzętem ruchomym,

- upadek osoby z wysokości,

- uderzenie przez spadający z góry przedmiot,

- utrata kontroli nad maszyną lub nad obrabianym materiałem,

- upadek osoby na tym samym poziomie,

- inne (w tym: nagłe przypadki medyczne);

Determinanty wypadków: fizjologiczne, psychiczne, socjologiczne, higieniczne.

Stan organizmu, wydolność psychiczna i fizyczna:

• przebieg procesów energetycznych,
• stan płuc i układu krążenia,
• czynności termoregulacyjne organizmu (przegrzanie, wychłodzenie),
• koordynacja nerwowo-mięśniowa
• płeć, wiek, stan odżywienia, wytrenowanie, tryb życia, motywacja

Fizjologiczne determinanty wypadków: doświadczenie, wiek, sprawność fizyczna

Młodsi Starsi

↓ Wypadki wynikające z zaskoczenia ↑

↑ Wypadki „dające się uniknąć” ↓

↓ Spadnięcia, potknięcia, uderzenia przez spadające przedmioty, ↑

ruchome części

↑ Wciągnięcie przez maszynę, uszczerbek spowodowany przez ↓

własne narzędzie, przy pracy ciągłej

↑ Wprawianie maszyny w ruch, zakończenie pracy na stanowisku pracy ↓

Determinanty wypadków: doświadczenie, sprawność fizyczna, wiek, wykształcenie, inteligencja, stan zdrowia:

- Mały staż pracy (pierwsze miesiące pracy szczególnie niebezpieczne),

- Wiek: młodzi 20-24 lata, starzy 50-60 lat,

- Wraz z wiekiem wzrasta ciężkość wypadków (dłuższa niezdolność do pracy, dłuższa rekonwalescencja),

- Niedostatki wykształcenia (wraz z wykształceniem spada liczba wypadków – szczególnie istotne w wieku 20-30 lat),

- Niektóre schorzenia (nadciśnieniowcy – zwłaszcza starsi 2x częściej ulegają wypadkom,

- Alkohol!! Wydłużenie reakcji co najmniej trzykrotnie (z 0,71s do 2,4s)

- Inteligencja (mierzona poziomem IQ) zarówno wysoka jak i niska

Psychologiczne determinanty wypadków

Cybernetyczny model przebiegu pracy ludzkiej

Odbiór informacji – ograniczenia w percepcji zmysłów mogą powodować błąd odczytu = odbioru, niepełny odbiór danych z otoczenia.

Przetwarzanie informacji + podejmowanie decyzji – wpływ charakterystyk osobniczych (np. wieku), otoczenia na zdolność podejmowania decyzji. W sytuacji pośpiechu, stresu, nieodpowiedniej motywacji zwiększenie poziomu zagrożenia subiektywnego. Wpływ czasu pracy, zmęczenia, rytmiki cirkadialnej.

Wykonanie pracy – jak na wejściu – w odniesieniu do aktywatorów.

Młodsi – brawura, przecenianie swoich możliwości, monotonia

Starsi – trudności przystosowawcze, rutyna

Narzędzia dla organizatora pracy

Zapobieganie monotonii

Psychotechnika – dobór ludzi na stanowiska z uwzględnieniem potencjalnych możliwości

Przystosowanie maszyny – niepotrzebne komplikacje, emocja przy pracy bez zabezpieczeń maszyny

Socjologiczne determinanty wypadków

Praca zespołowa – brak spójności zadań wyznaczonych poszczególnym grupom; niedopasowanie zadań do zdolności wykonawczych grupy lub jej członków; nieporozumienia, konflikty, nieodpowiedni system kierowania, nadzoru nad pracą; negatywne postawy, np. fałszywa lojalność wobec grupy, ukrywanie awarii, niesprawności maszyn, wypadków, zagrożeń, ryzykanctwo, praca traktowana jako zło konieczne.

Higieniczne determinanty wypadków

Czynniki fizyczne, mechaniczne, biologiczne i chemiczne

dyskomfort, przyspieszenie zmęczenia, ograniczenie adaptacji

znużenie, ograniczenie percepcji, oceny zagrożeń, utrudnienie porozumiewania się, spowolnienie przebiegu procesów myślowych

utrudnienie: percepcji szczegółów, precyzji ruchów, obserwacji procesów pracy,

rozdrażnienie, nerwowość, pobudzenie,

głód tlenowy, obniżenie sprawności fizycznej, ograniczenia wydolnościowe

DEFINICJA PRAWNA

Za wypadek przy pracy uważa się zdarzenie nagłe wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą.

Nagłość | Zdarzenie jest nagłe wtedy, gdy trwa nie dłużej niż wynosi czas trwania jednej zmiany roboczej.

Przyjęcie tego warunku pozwala oddzielić zdarzenie wypadkowe „A”, powodujące stan „B”, od zdarzeń „A”, związanych z powolnym, szkodliwym oddziaływaniem czynników środowiska pracy (MŚP) na człowieka, wywołujące stany podobne do stanu „B”, których skutki nazywamy chorobami zawodowymi.

Przyczyna zewnętrzna oznacza, że wypadek nastąpił w wyniku niezamierzonego, nieplanowanego działania czynników zewnętrznych. Są to m.in.:

- urazy spowodowane działaniem maszyn, urządzeń, narzędzi pracy, itp.

- urazy spowodowane wysiłkiem fizycznym, niezbędnym do wykonania pracy

- urazy spowodowane na skutek potknięcia się, omdlenia, itp.

- urazy spowodowane umyślnym lub nieumyślnym działaniem innego człowieka

- urazy spowodowane działaniem czynników materialnego stanowiska pracy: temperatury, energii elektrycznej, hałasu, wstrząsów, wirusów, bakterii, substancji chemicznych.

Sporne bywają wypadki, do których doszło na skutek działania przyczyny wewnętrznej, czyli jawnego, bądź ukrytego schorzenia, na które cierpiał poszkodowany.

Wyłącznie działanie przyczyny wewnętrznej to nie wypadek przy pracy

Współrzędne działanie przyczyny zewnętrznej przy współistnieniu czynników chorobowych to wypadek przy pracy.

Związek z pracą | Związek wypadku z pracą istnieje wówczas, gdy istotną przyczyną wypadku jest pełnienie przez pracownika obowiązków wynikających ze stosunku do pracy

I.             Bezpośrednio związane z pracą (typowe wypadki przy pracy)

1. Podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych
2. podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia
3. w czasie pozostawienia pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku do pracy

II.           Pośrednio związane z pracą

a)       traktowane na równi z wypadkami przy pracy w zakresie wypłacanych świadczeń

1. w czasie podróży służbowej, chyba że wypadek spowodowany został postępowaniem pracownika, które nie pozostaje w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań
2. podczas szkolenia w zakresie powszechnej samoobrony
3. przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające u pracodawcy organizacje związkowe

b)       wypadki w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:

1. uprawiania sportów w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe
2. wykonywanie odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania
3. pełnienia obowiązków posła lub senatora, pobierającego uposażenie
4. odbywania szkolenia lub stażu przez absolwenta pobierającego stypendium w okresie odbywania tego stażu lub szkolenia na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy
5. wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy

c)       wypadki w drodze do pracy i z pracy

Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana.

• droga musi być fizycznie pokonana,
• droga może być przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby,
• droga nie jest najkrótsza, ale ze względów komunikacyjnych najdogodniejsza,
• droga do lub z miejsca innego zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego,
• droga do miejsca lub z miejsca zwykłego wykonywania funkcji lub zadań zawodowych albo społecznych,
• droga do lub z miejsca zwykłego spożywania posiłków,
• droga do lub z miejsca odbywania nauki lub studiów,

Wypadki przy pracy według skutków

Wypadek śmiertelny to wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w okresie nie przekraczającym
6 miesięcy od dnia wypadku.

Wypadek zbiorowy to wypadek, w wyniku którego tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.

Wykład 2 18-05-2009

Choroby zawodowe

Za chorobę zawodową uważa się chorobę ujętą w wykazie chorób zawodowych jeżeli można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że choroba została spowodowana działaniem czynników szkodliwych występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy.

Ocena narażenia zawodowego

Przy ocenie narażenia zawodowego uwzględnia się odniesienie do:

1. Czynników chemicznych i fizycznych – rodzaj czynnika, wartość stężeń lub natężeń i okres narażenia zawodowego. Są to toksyczne substancje chemiczne (np. benzen, ołów, azot, tlen, siarkowodór, środki ochrony roślin), substancje rakotwórcze (np. benzen, chlorek winylu, związki chromu i niklu), pyły przemysłowe, hałas, ultradźwięki, mikroklimat gorący lub zimny
2. Czynników biologicznych – (bakterie, wirusy, grzyby, drożdże) – rodzaj czynnika, ustalenie czasu kontaktu oraz stwierdzenie mechanizmu działania lub drogi szerzenia się czynnika, bez konieczności określenia stężenia tego czynnika.
3. Alergenów – rodzaj czynnika, stwierdzenie kontaktu z takim czynnikiem, bez konieczności określenia stężenia tego czynnika. Zaliczamy tu substancje drażniące skórę (kwasy, zasady, barwniki) oraz alergeny chemiczne, roślinne, zwierzęce, leki.
4. Sposobu wykonywania pracy – określenie stopnia obciążenia wysiłkiem fizycznym oraz chronometraż czynności, które mogą powodować nadmierne obciążenie odpowiednich narządów lub układów organizmu ludzkiego.

Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej:

• pracodawca zatrudniający pracownika,
• lekarz
• pracownik za pośrednictwem lekarza sprawującego nad nim profilaktyczną opiekę zdrowotną
• lekarz stomatolog
• lekarz weterynarii

Podejrzenie choroby zawodowej zgłasza się do:

• właściwego państwowego inspektora sanitarnego
• właściwego inspektora pracy

Rozpoznanie przeprowadzane jest przez lekarza posiadającego odpowiednią specjalizację w zakresie chorób zawodowych, zatrudnionego w jednej z jednostek orzeczniczych.

Lekarz na podstawie przeprowadzonych badań lekarskich, dokumentacji medycznej pracownika, dokumentacji przebiegu zatrudnienia oraz oceny narażenia zawodowego wydaje orzeczenie o rozpoznaniu choroby zawodowej lub braku podstaw do rozpoznania choroby.

Decyzje o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku takiej choroby wydaje właściwy inspektor sanitarny.

Decyzja wydawana jest na podstawie:

- orzeczenia lekarskiego,

- oceny narażenia zawodowego pracownika.

Wydanie decyzji | Od decyzji wydanej przez właściwego państwowego inspektora sanitarnego przysługuje odwołanie do właściwego wojewódzkiego inspektora sanitarnego, a następnie skarga do NSA.

Właściwy państwowy inspektor sanitarny przesyła decyzje do:

• zainteresowanego pracownika
• pracodawcy
• jednostki orzeczniczej
• właściwego inspektora pracy

Właściwy inspektor sanitarny w ciągu 14 dni od wydania decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej przesyła kartę choroby do Instytutu Medycyny Pracy im. prof. med. J. Nofera w Łodzi i państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.

Pracodawca po zakończeniu postępowania ustalającego uszczerbek na zdrowiu lub niezdolność do pracy w związku z chorobą zawodową przesyła do IMP oraz do właściwego państwowego inspektora sanitarnego zawiadomienie o skutkach choroby zawodowej.

Choroby parazawodowe – choroby o złożonej etiologii, w których powstaniu warunki pracy stanowią jeden z wielu możliwych czynników przyczynowych, lecz udział tych czynników nie jest dominujący. Są to m.in. choroby zwyrodnieniowe, zespoły bólowe kręgosłupa, choroba niedokrwienna serca, choroba nadciśnieniowa.

Choroby zawodowe:

• zatrucia ostre albo przewlekłe lub ich następstwa
• gorączka metaliczna
• pylice płuc
• choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu
• przewlekłe obturacyjne zapalenie oskrzeli
• astma oskrzelowa
• zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych
• ostre uogólnione reakcje alergiczne
• byssinoza
• beryloza
• choroby płuc wywołane pyłem metali twardych
• alergiczny nieżyt nosa
• zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym
• przedziurawienie przegrody nosa
• przewlekłe choroby narządu głosu
• choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego
• nowotwory złośliwe
• choroby skóry
• przewlekłe choroby układu ruchu
• przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego
• zespół wibracyjny
• ubytek słuchu
• choroby wywołane pracą w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego
• choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia
• choroby układu wzrokowego
• choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa
• przewlekłe, zanikowe, przerostowe i alergiczne nieżyty błon śluzowych nosa, gardła, krtani i tchawicy, wywołane działaniem substancji o silnym działaniu drażniącym lub uczulającym

Rodzaje przyznawanych świadczeń z tytułu chorób zawodowych i wypadków przy pracy:

1. Zasiłek chorobowy
2. Świadczenie rehabilitacyjne
3. Zasiłek wyrównawczy
4. Jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego
5. Jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego
6. Renta z tytułu niezdolności do pracy
7. Renta szkoleniowa
8. Renta rodzinna
9. Dodatek do renty rodzinnej
10. Dodatek pielęgnacyjny
11. Pokrycie kosztów leczenia

Świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują gdy:

• wyłączną przyczyną wypadku przy pracy było udowodnione naruszenie przez pracownika przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa,
• pracownik będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych przyczynił się w znacznym stopniu do wypadku przy pracy

Odmowa poddania się przez ubezpieczonego badaniu na obecność w organizmie alkoholu, środków odurzających lub psychotropowych powoduje pozbawienie prawa do świadczeń.

Ocena procentowego stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu:

1. Oskalpowanie: K-30%, M-20%.
2. Niedowład kończyny górnej bez niedowładu kończyny dolnej: p-40%, l-30%.
3. Niedowład kończyny dolnej bez niedowładu kończyny górnej: 30%
4. Utrwalona nerwica po ciężkim uszkodzeniu ciała – w zależności od stopnia zaburzeń: 5-10%
5. Utrata nosa w całości: 30%
6. Utrata zębów za każdy ząb (siekacze i kły): 1%
7. Utrata szczęki (łącznie z oszpeceniem i utratą zębów): górna - 40%, dolna - 50%
8. Przewlekłe zapalenie spojówek: 10%
9. Utrata małżowiny usznej: jednej - 15%, obu - 25%
10. Głuchota zupełna - 50%
11. Uszkodzenie przynajmniej dwóch żeber (złamanie itp.) z obecnością zniekształceń i bez zmniejszenia pojemności życiowej płuc – 10%
12. Uszkodzenie kręgosłupa w odcinku szyjnym z ograniczeniem ruchomości: 10-40%
13. Uszkodzenie rdzenia kręgowego z całkowitym porażeniem lub niedowładem dużego stopnia dwóch lub czterech kończyn – 100%
14. Złamanie kości ramiennej z niewielkim zaburzeniem i przemieszczeniem osi: p – 5-15%, l – 5-10%
15. Utrata ręki na poziomie nadgarstka: p – 55%, l – 50%
16. Utrata opuszki kciuka: p – 5%, l – 3%

System ochrony pracy

Państwowa Inspekcja Pracy Służba BHP

Urząd Dozoru Technicznego Pracodawca

Instytut Medycyny Pracy Społeczna Inspekcja Pracy

Państwowa Inspekcja Sanitarna Związki zawodowe

Instytuty branżowe Lekarz medycyny pracy

DOZÓR TECHNICZNY | Dozorowi technicznemu podlegają urządzenia techniczne w toku ich projektowania, wytwarzania i eksploatacji.

Dozór techniczny są to działania zmierzające do zapewnienia bezpiecznego funkcjonowania urządzeń technicznych. Nie zwalnia to jednak projektujących, wytwarzających, eksploatujących, naprawiających i modernizujących urządzenia techniczne od odpowiedzialności za jakość i stan techniczny tych urządzeń, mających wpływ na ich bezpieczną pracę.

Urządzenia techniczne są to urządzenia, które mogą stwarzać zagrożenia dla życia lub zdrowia ludzkiego oraz mienia i środowiska wskutek:

• rozprężania cieczy lub gazów znajdujących się pod ciśnieniem różnym od atmosferycznego
• wyzwolenia energii potencjalnej lub kinetycznej przy przemieszczaniu ludzi lub ładunków w ograniczonym zasięgu

Państwowa Inspekcja Pracy

Jest to organ powołany do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, a w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Państwowa Inspekcja Pracy podlega Sejmowi, a nadzór nad nią sprawuje Rada Ochrony Pracy.

Państwową Inspekcję Pracy tworzy:

Główny Inspektorat Pracy

Okręgowe inspektoraty pracy

oraz działający w ramach terytorialnej właściwości okręgowych inspektoratów pracy – inspektorzy pracy.

Do zakresu działania Państwowej Inspekcji Pracy należą:

1. nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców prawa pracy, a w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych oraz inicjowanie przedsięwzięć w sprawach ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym,
2. kontrola przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn i innych urządzeń technicznych oraz technologii,
3. uczestniczenie w przejmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub przebudowanych zakładów pracy albo ich części w zakresie ustalonym w przepisach prawa pracy,
4. nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców wymagań bezpieczeństwa i higieny pracy przy konstruowaniu i produkcji maszyn, urządzeń oraz narzędzi pracy,
5. analizowanie przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych, kontrola stosowania środków zapobiegających tym wypadkom i chorobom oraz udział w badaniu okoliczności wypadków przy pracy,
6. współdziałanie z organami ochrony środowiska w kontroli przestrzegania przez pracodawców przepisów o przeciwdziałaniu zagrożeniom dla środowiska,
7. ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika oraz udział w postępowaniu w tych sprawach przed kolegium do spraw wykroczeń w charakterze oskarżyciela publicznego,
8. opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu prawa pracy oraz inicjowanie prac legislacyjnych w tej dziedzinie,
9. inicjowanie przedsięwzięć oraz prac badawczych w dziedzinie przestrzegania prawa pracy, a w szczególności bezpieczeństwa i higieny pracy,
10. udzielanie porad i informacji technicznych w zakresie eliminowania zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników oraz porad i informacji w zakresie przestrzegania prawa pracy.

Zakres działania służby bhp

• przeprowadzanie kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bhp
• sporządzanie, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bhp, zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy
• udział w przekazywaniu do użytkowania urządzeń produkcyjnych, nowo budowanych lub przebudowywanych obiektów budowlanych
• przedstawienie wniosków dotyczących zachowania wymagań ergonomii na stanowiskach pracy
• udział w opracowywaniu zakładowych układów zbiorowych pracy, wewnętrznych zarządzeń, regulaminów i instrukcji ogólnych dotyczących bhp oraz ustalanie zadań osób kierujących pracownikami w zakresie bhp
• udział w ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, opracowywanie wniosków odnośnie wypadków przy pracy i chorób zawodowych
• doradztwo w zakresie przepisów i zasad bhp
• współpraca z komórkami organizacyjnymi w zakresie organizowania odpowiedniego poziomu szkoleń bhp i właściwej adaptacji zawodowej nowo zatrudnionych pracowników
• współpraca z SIP

Państwowa Inspekcja Sanitarna | Jest powołana do realizacji zadań z zakresu zdrowia publicznego, głównie poprzez sprawowanie nadzoru nad warunkami:

- higieny środowiska

- higieny pracy w zakładach pracy

- higieny radiacyjnej

- higieny procesów nauczania i wychowania

- higieny wypoczynku i rekreacji

- zdrowotnymi żywności, żywienia i przedmiotów użytku

- higieniczno-sanitarnymi, jakie powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz pomieszczenia, w których są udzielane świadczenia zdrowotne

Wykonanie tak określonych zadań polega na sprawowaniu zapobiegawczego i bieżącego nadzoru sanitarnego oraz prowadzeniu działalności zapobiegawczej i przeciwepidemicznej w zakresie chorób zakaźnych i innych chorób powodowanych warunkami środowiska, a także na prowadzeniu działalności oświatowo-dydaktycznej.

Do zakresu PIS w dziedzinie zapobiegawczego nadzoru sanitarnego należy m.in.:

• uzgadnianie dokumentacji projektowej dotyczącej budowy oraz zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych, pod względem wymagań higienicznych i zdrowotnych
• uczestniczenie w dopuszczeniu do użytku obiektów budowlanych
• inicjowanie przedsięwzięć oraz prac badawczych w dziedzinie zapobiegania negatywnym wpływom czynników i zjawisk fizycznych, chemicznych i biologicznych na zdrowie ludzkie

Do zakresu PIS w dziedzinie zapobiegania i zwalczania chorób, w tym chorób zawodowych i zakaźnych należy m.in.:

• dokonywanie analiz i ocen epidemiologicznych
• ustalenia zakresu i terminu szczepień ochronnych
• wydanie decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku podstaw do jej stwierdzenia

Organami PIS są:

1. Główny Inspektor Sanitarny
2. państwowy wojewódzki inspektor sanitarny
3. państwowy powiatowy inspektor sanitarny
4. państwowy graniczny inspektor sanitarny

Państwowa Inspekcja Sanitarna podlega ministrowi właściwemu do spraw zdrowia.

Wykład 3 25-05-2009

(Definicja powszechnie stosowana w Polsce) Ergonomia jest to syntetyczna wiedza stosowana, która zajmuje się dostosowaniem pracy do fizycznych i psychicznych możliwości człowieka dla zapewnienia mu warunków do pracy możliwie sprawnej, nie zagrażającej zdrowiu i wykonywanej możliwie niskim kosztem biologicznym, a równocześnie zajmuje się ona dostosowaniem człowieka do pracy w tak ukształtowanych do jego potrzeb warunkach.

(Definicja wg Biura Certyfikacji Zawodowej Ergonomistów (USA)) Wiedza o możliwościach organizmu ludzkiego, jego ograniczeniach, charakterystykach fizjologiczno-psychologicznych. Wzornictwo ergonomiczne jest aplikacją tej wiedzy w tworzeniu i projektowaniu narzędzi, maszyn, systemów, zadań, warunków pracy, środowiska pracy i życia w taki sposób, który daje gwarancję bezpieczeństwa, wygody, komfortu i pełnej efektywności działania człowieka.

Interdyscyplinarność ergonomii

Technika - urbanistyka; architektura; inżynieria maszyn; technologia; organizacja; bezpieczeństwo pracy; estetyka; prawo

Człowiek – antropologia; higiena pracy; medycyna pracy; fizjologia pracy; psychologia; socjologia; pedagogika

Środowisko – klimatologia; biologia; biochemia; biotechnologia; ekonomika zarządzania

Ergonomia koncepcyjna

Analiza i wprowadzenie rozwiązań zgodnych z ergonomią na etapie:

• projektowania architektonicznego – teren zakładu pracy, budynków, pomieszczeń, instalacji tłumiących hałas, itp.
• wytworów techniki – pojazdów, maszyn do produkcji, narzędzi ręcznych, wyposażenia stanowiska pracy,
• organizacji pracy – produkcji, transportu, magazynowania, stanowiska pracy

Ergonomia korekcyjna

Działania dostosowujące stan istniejący do wymogów ergonomii:

• modernizacja i usprawnienie istniejących maszyn i urządzeń
• ocena stanu BHP
• kształtowanie metod: dostosowanie warunków pracy do wymagań i potrzeb organizmu człowieka, pomiar natężenia działania czynników materialnego środowiska pracy,
• organizacja stanowisk pracy
• organizacja odcinków produkcyjnych

ERGONOMIA | Schemat metodyki ergonomicznej analizy pracy

Sposób działania Środki działania

Część I – Określenie kolejności i sposobów postępowania (siedem kroków postępowania zespołu ergonomicznego)

Część II – Określenie warsztatu pomiarowego, analitycznego, dobór technik badawczych

Reguły podstawowe | Przedmiot działania

I REGUŁA – Uporządkowanie obszaru analizy według czterech rodzajów obciążeń: obciążenie fizyczne, obciążenie psychiczne, obciążenie środowiskowe, obciążenie organizacyjne.

Czynniki ryzyka – zagrożenia w trakcie pracy

Fizyczne interakcje między pracującym człowiekiem a warunkami pracy

• pozycja przy pracy – zagrożenia posturalne

Pozycja przy pracy niewygodna, nienaturalna (zginanie, skręcanie, odwodzenie) – zwiększone ryzyko urazów posturalnych.

Im większe odchylenie od naturalnej (neutralnej) pozycji poszczególnych stawów – tym większe ryzyko obrażeń (nadmierne odchylenia w nadgarstkach – CTS).

Pochylenie kręgosłupa 30° - przez ponad 300min, lub 60° ponad 120min. – bardzo poważne objawy bólowe.

Skręt tułowia – poważne schorzenia odcinka krzyżowego.

• siły wymagane do wykonania zadania

Im większa wymagana siła, tym większe ryzyko urazu.

Interakcje między siłą, częstością zadania, przyspieszeniem, całkowitym obciążeniem, warunkami środowiska pracy, zastosowanym chwytem, rodzajem ubrania roboczego.

• stosowany chwyt
• ucisk na partie ciała
• prędkość/przyspieszenie
• powtarzalność (monotypia)

Powtarzalne czynności – stopień zagrożenia moderowany przez pozostałe czynniki – siłę, postawę ciała, czas wykonania, czas odpoczynku, itd.

• czas trwania
• czas odpoczynku
• duży wysiłek dynamiczny
• duży wysiłek statyczny

Praca w tej samej pozycji ciała przez dłuższy czas (interakcja między siłą, pozycją przy pracy, czasem trwania)

• wibracja miejscowa
• stres termiczny (mikroklimat gorący, zimny, zmienny)
• wibracja ogólna
• warunki oświetlenia
• promieniowanie elektromagnetyczne
• promieniowanie jonizujące
• hałas
• zagrożenia biologiczne
• czynniki chemiczne
• zagrożenia elektryczne

Psychologiczne interakcje między pracującym człowiekiem a pracą:

• stres pracy
• niezmienność, jednostajność zadań
• wymagania poznawcze
• organizacja pracy – następstwo czynności
• obciążenie psychiczne
• czas pracy
• zmianowość pracy
• godziny ponadwymiarowe
• sposób wynagradzania
• nadzór nad pracą
• system kierowania
• panele sterownicze
• panele kontrolne

II REGUŁA – Ustalenie konkretnych czynników dyskomfortujących trójczłonowy układ: Maszyna (technika), człowiek, środowisko (otoczenie)

III REGUŁA – Sprawdzenie kompletności doboru czynników wymagających zbadania – użycie ergonomicznej listy kontrolnej (ECL) – Lista tematyczna, lista ogólna

Ergonomiczne Listy Kontrolne (ECL) – zastosowanie

Gwarancją pełnego uwzględnienia wszelkich uwarunkowań mających wpływ na zdrowie i komfort pracy.

Gwarancją kompletności tez przy badaniu konkretnego układu C-T-O

Listy uniwersalne - ogólne: Lista Dortmundzka, Lista Stanowisk z VDU, Lista Kontrolna Stanowisk Pracy Operatora Maszyn Leśnych (Rolniczych), LKSPB – Lista Kontrolna Stanowisk Pracy Biurowej.

Listy tematyczne – szczegółowe: Lista Kontrolna Monitorów Ekranowych, Lista Kontrolna Siedzisk Biurowych, Lista Kontrolna Klawiatur Komputerowych, Lista Kontrolna Mebli do Leżenia, …

Wykład 4 01-06-2009

Ogólne przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące pomieszczeń pracy

Pomieszczenie pracy to pomieszczenie przeznaczone na pobyt pracowników, w którym wykonywana jest praca. Nie uważa się za przeznaczone na pobyt pracowników pomieszczeń, w których:

a)       łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany roboczej jest krótszy niż 2 godziny, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem albo konserwacją urządzeń lub utrzymaniem czystości i porządku,

b)       mają miejsce procesy technologiczne nie pozwalające na zapewnienie odpowiednich warunków przebywania pracowników w celu ich obsługi, bez zastosowania środków ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego reżimu organizacji pracy,

c)       jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, niezależnie od czasu przebywania w nich pracowników zajmujących się obsługą;

Pomieszczenie higieniczno-sanitarne to szatnia, umywalnie, pomieszczenia z natryskami, ustępy, palarnie, jadalnie, z wyjątkiem stołówek, pomieszczenia do ogrzewania się pracowników oraz pomieszczenia do prania, odkażania, suszenia i odpylania odzieży roboczej lub ochronnej;

Pomieszczenie stałej pracy – rozumie się przez to pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby przekracza 4 godziny;

Pomieszczenie czasowej pracy – rozumie się przez to pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin;

Miejsce pracy – rozumie się przez to miejsce wyznaczone przez pracodawcę, do którego pracownik ma dostęp w związku z wykonywaniem pracy;

Stanowisko pracy – rozumie się przez to przestrzeń pracy, wraz z wyposażeniem w środki i przedmioty pracy, w której pracownik lub zespół pracowników wykonuje pracę;

Warunki ogólne | Pomieszczenia pracy i ich wyposażenie powinny zapewniać pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie naturalne i sztuczne, odpowiednią temperaturę, wymianę powietrza oraz zabezpieczenie przed wilgocią, niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem, drganiami oraz innymi czynnikami szkodliwymi dla zdrowia i uciążliwościami.

W pomieszczeniach pracy, w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia (wysoka temperatura, hałas, drgania, promieniowanie, gazy, pyły, pary, itp.) powinny być zastosowane rozwiązania techniczne uniemożliwiające przedostawanie się tych czynników do innych pomieszczeń pracy oraz do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.

Parametry pomieszczenia

Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co najmniej 13m³ wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2m² wolnej powierzchni podłogi (niezajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt, itp.)

Gdzie: O_min – wolna objętość pomieszczenia przypadająca na jednego pracownika,

P_p – powierzchnia podłogi w pomieszczeniu,

h – wysokość pomieszczenia,

O_w – objętość wyposażenia znajdujące się w pomieszczeniu,

L_z – liczba osób jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniu

Gdzie:  P_pmin – powierzchnia podłogi przypadająca na jednego pracownika,

P_p – powierzchnia podłogi w pomieszczeniu,

P_w – powierzchnia podłogi zajęta przez wyposażenie pomieszczenia;

Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie może być mniejsza niż:

• 3m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia;
• 3,3m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace powodujące występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia;

Wysokość pomieszczeń może być obniżona w przypadku zastosowania klimatyzacji – pod warunkiem uzyskania zgody państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego.

Wysokość ta może być zmniejszona do:

2,5m w świetle:

a)       jeżeli w pomieszczeniu zatrudnionych jest nie więcej niż 4 pracowników, a na każdego z nich przypada co najmniej po 15m³ wolnej objętości pomieszczenia lub

b)       w pomieszczeniu usługowym lub produkcyjnym drobnej wytwórczości mieszczącym się w budynku mieszkalnym, jeżeli przy wykonywanych pracach nie występują pyły lub substancje szkodliwe dla zdrowia, hałas nie przekracza dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w budynkach mieszkalnych, a na jednego pracownika przypada co najmniej po 15m³ wolnej objętości pomieszczenia;

2,2m w świetle – w dyżurce, portierni, kantorze, kiosku ulicznym, dworcowym i innym oraz w pomieszczeniu usytuowanym na antresoli otwartej do większego pomieszczenia.

Wysokość pomieszczenia czasowej pracy nie może być mniejsza niż:

2,2m w świetle, jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia,

2,5m w świetle – jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace powodujące występowanie czynników szkodliwych dla zdrowia.

Oświetlenie | W pomieszczeniach stałej pracy należy zapewnić oświetlenie dzienne, chyba że jest to niemożliwe lub niewskazane ze względu na technologię produkcji, a na stosowanie oświetlenia wyłącznie elektrycznego pracodawca uzyskał zgodę właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego wydaną w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy.

Oświetlenie dzienne na poszczególnych stanowiskach pracy powinno być dostosowane do rodzaju wykonywanych prac i wymaganej dokładności oraz powinno spełniać wymagania określone w Polskiej Normie.

Niezależnie od oświetlenia dziennego w pomieszczeniach pracy należy zapewnić oświetlenie elektryczne o parametrach zgodnych z Polskimi Normami.

Stosunek wartości średnich natężenia oświetlenia w pomieszczeniach sąsiadujących ze sobą, przez które odbywa się komunikacja wewnętrzna, nie powinien być większy niż 5 do 1.

Przy wyjściu z pomieszczeń, w których ze względów technologicznych praca wykonywana jest w ciemności (np. ciemnie optyczne), powinny być zapewnione warunki umożliwiające stopniową adaptację wzroku.

Powierzchnia okien w stosunku do powierzchni podłogi powinna > lub = 1/8.

Aby uzyskać dobrą jakąś widzenia należy zapewnić:

• wystarczająco wysoki poziom natężenia oświetlenia na polach pracy wzrokowej i w ich otoczeniu,
• równomierność natężenia oświetlenia,
• ograniczenie olśnienia i tętnienia,
• równomierny rozkład luminacji w polu widzenia,
• odpowiednie ukierunkowywanie światła i wytworzenie pożądanej cienistości,
• odpowiednią do oświetlonego miejsca barwę światła,
• odpowiednią zdolność oddawania barw przez światło stosowanych źródeł,
• warunki bezpiecznej eksploatacji,
• energooszczędność stosowanych systemów oświetleniowych,
• estetyczny dobór źródła światła do aranżowanego miejsca lub pomieszczenia.

Oświetlenie pomieszczeń pracy

Wentylacja i ogrzewanie | W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14°C (287K), chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18°C (291K).

W pomieszczeniach pracy powinna być zapewniona wymiana powietrza wynikająca z potrzeb użytkowych i funkcji tych pomieszczeń, bilansu ciepła i wilgotności oraz zanieczyszczeń stałych i gazowych.

W pomieszczeniach pracy, w których wydzielają się substancje szkodliwe dla zdrowia, powinna być zapewniona taka wymiana powietrza, aby nie były przekraczane wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń tych substancji.

W pomieszczeniach pracy, w których następuje wydzielanie się ciepła przez promieniowanie w ilości przekraczającej na stanowiskach pracy należy stosować nawiewną wentylację miejscową.

Maksymalna temperatura nawiewanego powietrza nie powinna przekraczać 70°C (343K) przy nawiewie powietrza na wysokości nie mniejszej niż 3,5m od poziomu podłogi stanowiska pracy i 45°C (318K) – w pozostałych przypadkach.

W przypadku zastosowania systemu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej należy zapewnić:

odpowiednią konserwację urządzeń i instalacji klimatyzacyjnych i wentylacyjnych w celu niedopuszczenia do awarii;

stosowanie środków mających na celu ograniczenie natężenia i rozprzestrzeniania się hałasu i drgań powodowanych pracą urządzeń klimatyzujących i wentylacyjnych.

Jeżeli w związku z wydzieleniem się w procesie pracy substancji szkodliwych dla zdrowia awaria wentylacji może zagrażać zdrowiu pracowników, należy zastosować system kontrolny sygnalizujący stan zagrożenia.

Wartości temperatury obliczeniowej pomieszczeń

Pomieszczenie ogrzewane dyżurne (magazyny bez stałej obsługi, garaże indywidualne) - 5°C.

Pomieszczenia do stałego przebywania ludzi, w których jednorazowy pobyt osób będących w ruchu i w okryciach zewnętrznych nie trwa dłużej niż 1h (klatki schodowe w budynkach mieszkalnych) - 8°C.

Pomieszczenia do stałego przebywania ludzi w okryciach zewnętrznych lub wykonujących ciężką pracę fizyczną (hale targowe, magazyny, składy, wymagające stałej obsługi) - 12°C.

Pomieszczenia przeznaczone do stałego przebywania ludzi w okryciach zewnętrznych w pozycji siedzącej, bądź bez okryć ale znajdujących się w ruchu (szatnie, korytarze w budynkach biurowych) - 16°C.

Pomieszczenia do stałego przebywania ludzi bez okryć zewnętrznych nie wykonujących w sposób ciągły pracy fizycznej (pokoje biurowe, biblioteki) - 20°C.

Pomieszczenia przeznaczone do przebywania ludzi bez odzieży (rozbieralnie – szatnie, łazienki, sale operacyjne) - 25°C.

Hałas | Równoważny poziom dźwięku A w czasie pobytu pracownika na stanowisku pracy:

75dB W kabinach bezpośredniego sterowania, bez łączności telefonicznej, w laboratoriach ze źródłami hałasu.

65dB W kabinach dyspozycyjnych i obserwacyjnych z łącznością telefoniczną używaną w procesie sterowania, w pomieszczeniach do wykonywania prac precyzyjnych

55dB W pomieszczeniach: administracyjnych, biur projektowych

FIZJOLOGIA PRACY (Rodzaje pracy / Podnoszenie ciężarów / Wydolność fizyczna)

Jest do doświadczalna nauka stosująca liczne metody badawcze dla oceny:

wydolności fizycznej człowieka,

intensywności i rodzaju pracy,

restytucji zmęczenia,

zmian czynnościowych zachodzących pod wpływem pracy w narządach, układach jak i całym ustroju

Podstawowe oznaczenia dotyczą

Parametrów hemodynamicznych: częstość tętna, ciśnienie tętnicze, ciśnienie tętna, objętość wyrzutowa serca, pojemność minutowa serca.

Parametrów respiracyjnych (stan czynnościowych układu oddechowego): objętość płuc, pojemność płuc, wentylacja minutowa, wentylacja maksymalna, dług tlenowy

Parametrów elektrofizjologicznych (stan czynnościowy układu nerwowego): EEG – elektroencefalografia, EKG – elektrokardiografia, EMG – elektromiografia

Pomiar wydatku energii

Kalorymetria – metody pomiaru ilości ciepła produkowanego lub oddawanego przez ciało do otoczenia

- Kalorymetria bezpośrednia – komory kalorymetryczne izolowane termicznie, pomiar bilansu cieplnego, wyznaczenie współczynnika Atwoter’a (przyswajalność pokarmów)

- Kalorymetria pośrednia – pośredni pomiar ciepła, uwzględnienie obliczonego równoważnika tlenowego, substratów pokarmowych, na podstawie zużycia tlenu i produkcji dwutlenku węgla i wody.

Uproszczona metoda wydatku energii (wg. Lehmanna): pozycja przy pracy, aktywacja grup mięśniowych, wielkość zaangażowanych sił.

Metoda chronometrażowo-tabelaryczna

Węglowodany: 1g=4kcal, tłuszcze 1g=9kcal, białka 1g=4kcal

Równoważnik energetyczny tlenu: 1 litr tlenu = 5 kcal energii

Praca statyczna | Wysiłek statyczny cechują:

• izomeryczne skurcze mięśni (wzrost napięcia bez zmiany długości mięśnia),
• zahamowanie swobodnego przepływu krwi przez kurczące się mięśnie,
• zakwaszenie komórek mięśniowych wskutek gromadzenia się produktów przemiany materii (kwasu mlekowego)

Ręczne prace transportowe | Jest to każdy rodzaj transportowania lub podtrzymywania przedmiotów, ładunków lub materiałów przez jednego lub więcej pracowników, w tym przemieszczanie ich poprzez: unoszenie, podnoszenie, układanie, pchanie, ciągnięcie, przenoszenie, przesuwanie, przetaczanie lub przewożenie.

Praca dorywcza – oznacza ręczne przemieszczanie przedmiotów, ładunków lub materiałów nie częściej niż 4 razy na godzinę, jeżeli łączny czas wykonywania tych prac nie przekracza 4 godzin na dobę

Sprzęt pomocniczy – oznacza środki mające na celu ograniczenie zagrożeń i uciążliwości związanych z ręcznym przemieszczaniem przedmiotów, ładunków lub materiałów oraz ułatwienie wykonywania tych czynności; do środków tych zalicza się w szczególności: pasy, liny, łańcuchy, dźwignie, chwytaki, rolki, kleszcze, uchwyty, nosze, kosze, legary, ręczne wciągniki i wciągarki, krążki i wielokrążki linowe, przestawne pochylnie, taczki i wózki.

Podczas wykonywania ręcznych prac transportowych należy:

stosować sprzęt pomocniczy w celu zmniejszenia obciążenia układu mięśniowo-szkieletowego, a w szczególności kręgosłupa

unikać dużych skrętów i niepotrzebnego pochylania tułowia,

dążyć do tego, aby pozycja ciała była możliwie najbardziej zbliżona do naturalnej

najkorzystniejszą wysokością, z której podnoszone są przedmioty, jest wysokość blatu stołu, wysokość ta powinna być dopasowana indywidualnie,

stosować odpowiednie sposoby podczas podnoszenia przedmiotów nietypowych, o dużych rozmiarach czy dużej masie

przedmioty podnoszone powinny mieć uchwyty

przedmioty o dużych rozmiarach i dużej masie powinny być podnoszone zespołowo

Normy dla osób dorosłych

Praca dynamiczna | Wysiłek dynamiczny ma miejsce wówczas, gdy

• występują skurcze izotoniczne mięśni (zmiana długości mięśnia, bez zmiany napięcia);
• na przemian występuje skurcz i rozkurcz mięśnia

Monotypowość – Ścisłe powtarzanie się ograniczonych przestrzennie operacji (ruchów) roboczych wykonywanych przez tę samą grupę mięśni z porównywalnie tą samą siłą roboczą. Angażuje 20-30% maksymalnej siły grupy mięśniowej.

Konsekwencje pracy monotypowej:

- Zmiany w budowie mięśni,

- jednostronne przerosty tkanki mięśniowej,

- zmiany w budowie tkanki kostnej,

- zmiany przerostowe,

- zmiany zwyrodnieniowe.

Metody oceny ciężkości pracy

metoda uwzględniająca wydatek energii

praca bardzo lekka WE do 2,5kcal

praca lekka 2,6-5,0kcal

praca umiarkowana 5,1-7,5kcal

praca ciężka 7,6-10,0kcal

praca bardzo ciężka 10,1-12,5kcal

praca skrajnie ciężka ponad 12,5kcal

metoda uwzględniająca wentylację minutową płuc l/min

praca bardzo lekka do 10

praca lekka 10-20

praca umiarkowana 20-35

praca ciężka 35-50

praca bardzo ciężka 50-65

praca skrajnie ciężka powyżej 65

metoda uwzględniająca maksymalne należne tętno

HR max nal = 220-wiek

praca lekka do 40%

praca umiarkowana do 60%

próg przemian aerobowych – intensywność pracy odpowiadająca metabolizmowi tlenowemu

praca ciężka 60-70%

praca bardzo ciężka 70-85%

próg niekompensowanej kwasicy metabolicznej

praca skrajnie ciężka powyżej 85%

rozszerzona ocena wg Kozłowskiego uwzględniająca pułap tlenowy VO₂ max

praca bardzo lekka do 10%

praca lekka 10-20%

praca umiarkowana 20-30%

próg przemian aerobowych (średni wydatek energii na tym poziomie dopuszczalny w pracy zawodowej)

praca ciężka 30-40%

praca bardzo ciężka 40-50%

praca skrajnie ciężka powyżej 50%

Wydolność fizyczna – jest to maksymalna ilość tlenu, którą może wchłonąć organizm w trakcie wykonywania wysiłku. Określa poziom maksymalnego obciążenia dla danego organizmu, pozwala określić graniczne wartości pracy lekkiej, średniej, ciężkiej, bardzo ciężkiej.

Mężczyźni maksimum wydolności fizycznej w wieku 22,5-27,5 lat, optimum 20-29 lat.

Spadek wydolności w wieku do 40 lat powolny, o około 10-12,5%

Po 45 roku życia głębszy spadek aż do 60-65% w wieku 60 lat

Kobiety maksymalna wydolność fizyczna – w wieku 19 lat, optymalna w wieku 19-27 lat

W wieku 60 lat kobieta osiąga z reguły około 40% swej wydolności w porównaniu z maksymalną

Wykład 5 08-06-2009

Antropometria to zbiór metod badawczych i ich wyników stosowanych w antropologii

Antropologia to nauka o człowieku

Dane antropometryczne na potrzeby projektowania podawane są zwykle w układzie wartości reprezentowanych przez centyle.

Wymiary ciała ludzkiego:

Wysokościowe – mierzone w pionie od podstawy

Długości – dotyczą poszczególnych części ciała

Szerokości – wymiary w płaszczyznach równoległych do płaszczyzny czołowej

Głębokości ­– wymiary w płaszczyznach prostopadłych do płaszczyzny czołowej

Biomechanika: kątowe zakresy ruchu, siły, masy ciała

Przestrzeń pracy: przestrzeń widzenia, przestrzeń pracy rąk (zasięgi maksymalne, strefy pracy w płaszczyźnie poziomej, czołowej i strzałkowej), przestrzenne relacje interpersonalne.

Centyl rzędu p jest to taka wartość Cp, dla której p procent populacji ma wartość danej cechy mniejszą, natomiast pozostała część populacji (100-p) większą niż Cp.

C₅ – dolny centyl, próg minimalny

C₅₀ – mediana, dzieli populację na dwie części

C₉₅ – górny centyl, próg maksymalny

Badanie stanowiska komputerowego

Antropometria – jak siedzisz

Psychologia pracy – jak patrzysz

Biomechanika – jak sięgasz

Fizjologia pracy – jak wypoczywasz

Dane antropometryczne niezbędne do określenia przestrzeni pracy przy komputerze

Wysokość siedzeniowa szyjna [T] – odległość od siedziska do szczytu wyrostka kolczystego VII kręgu szyjnego

Wysokość oczna [Wo] – odległość od siedziska do płaszczyzny widzenia (głowa ustawiona w płaszczyźnie frankfurckiej)

Wysokość siedzeniowa barkowa [H] – odległość od siedziska do krawędzi bocznej wyrostka barkowego łopatki

Wysokość siedzeniowa łokciowa [Wł] – odległość od siedziska do dolnej krawędzi łokciu przy zgięciu przedramienia pod kątem prostym

Siedzeniowa głębokość podkolanowa [U] – odległość między styczną do pośladków a dołem kolanowym przy zgięciu podudzia pod kątem prostym

Siedzeniowa szerokość bioder [Ssb] – odległość między bocznymi powierzchniami bioder w najszerszej dolnej części tułowia

Szerokość między łokciami [Smł] – odległość między bocznymi powierzchniami obu łokci przy zgięciu przedramienia pod kątem prostym

Wysokość nadkolanowa [Wp] – odległość od podstawy do górnej powierzchni kolana przy zgięciu podudzia pod kątem prostym

Wysokość podkolanowa [Wn] – odległość od podstawy do powierzchni podkolanowej przy zgięciu podudzia pod kątem prostym

Chwytna długość przedramienia z ręką [Chdp] – odległość od tylnej krawędzi łokcia do osi uchwytu przy zgięciu przedramienia pod kątem prostym

Chwytny zasięg przedni [Chzp] – odległość od stycznej do pleców do osi uchwytu trzymanego w ręce maksymalnie wyciągniętej do przodu

Biurko z półką na klawiaturę

1. Wysokość blatu pod ekran = wysokość płaszczyzny widzenia – wysokość monitora
2. Wysokość blatu pod klawiaturę = wysokość łokciowa + wysokość podkolanowa – 30mm
3. Minimalna dolna wysokość blatu = wysokość nadkolanowa + 50mm

Biurko bez półki na klawiaturę

1. Wysokość płaszczyzny pola pracy = 0,75· (wysokość siedziska + wysokość siedzeniowa szyjna)
2. Wysokość manipulacyjna dolna = wysokość nadkolanowa + 19cm

Siedzisko

1. Wysokość siedziska = wysokość podkolanowa
2. Głębokość siedziska = 2/3· głębokość podkolanowa
3. Szerokość siedziska = siedzeniowa szerokość bioder
4. Wysokość podłokietników = siedzeniowa wysokość łokciowa
5. Szerokość między podpórkami pod łokcie = szerokość między łokciami
6. Wysokość oparcia pleców = 1/3· siedzeniowej

Czynniki uciążliwe: niewłaściwe oświetlenie stanowiska pracy, migotanie obrazu, wymuszona pozycja przy pracy, hałas, niewłaściwy mikroklimat, nieergonomiczne stanowisko pracy (pulpit, siedzisko), stres psychologiczny.

Praca z komputerem – zagrożenia dla zdrowia

Stanowisko komputerowe | Zalecenia podstawowe:

Zalecenia ogólne: 15 minut przerwy co 2 godziny średnio trudnej pracy

10 minut przerwy w każdej godzinie szczególnie trudnej pracy wzrokowej

Brak przepisów w sprawie skrócenia czasu pracy z komputerem (poza pracą kobiet w ciąży – 4 godziny)

Prawny nakaz stosowania przerwy co najmniej 5 minutowej (wliczanej do czasu pracy) po każdej godzinie pracy przy obsłudze monitora ekranowego

Prawidłowy system pracy 4/4, tzn. 4h intensywnej pracy przy monitorze + 4h innej pracy biurowej

Przy mniejszym obciążeniu układ 5/3 albo 6/2

Przerwy w pracy – sytuacja I

4 godziny < Tw czas wykonania [czynności główne i pomocnicze] < 6 godzin

Przerwy organizują pracownicy – samodzielnie, bez konsultacji z pracodawcą, bazując na własnej wiedzy z zakresu biomechaniki, fizjologii pracy.

Pracodawca jest odpowiedzialny za odpowiednie szkolenie w tym zakresie.

Przerwy w pracy – sytuacja II

Tw czas wykonania [czynności główne i pomocnicze] > 6 godzin

Przerwy organizuje zakład pracy – odnotowane w programie komputerowym dla przerw w pracy

Praca na klawiaturze – zalecenia podstawowe:

• Ręka w nadgarstku wyprostowana
• Pozycja rąk taka by kąt między ramieniem i przedramieniem był 90 stopni
• Palce lekko ugięte
• Ramiona w naturalny sposób opuszczone wzdłuż boków, bez podciągania barków do góry dla utrzymania właściwego kąta
• Ekran na poziomie oczu – zapobieganie niepotrzebnym skrętom szyjnego odcinka kręgosłupa
• Unikać wypoczynku rąk poprzez ich opieranie na wewnętrznej stronie dłoni w trakcie pisania (dopuszczalne tylko w przerwach w pisaniu)
• Dopasować płaszczyznę pracy i siedzisko indywidualnie
• Unikać niewygodnej pozycji ciała i skrętów
• Nie utrzymywać tej samej pozycji zbyt długo
• Siła niezbędna do wykonania zadania!! – nic ponad
• Ciało nie może być podczas pracy uciskane przez ostre twarde krawędzie (np. biurko, podkładki)
• Przerwy!

Zachowania i ćwiczenia działające zapobiegawczo (podczas pracy)

Ćwiczenia twarzy, głowy i oczu

Oddychać głęboko lecz swobodnie – to obniża napięcie wszystkich mięśni

Wykonaj wahadłowe ruchy głową na boki i tył-przód

Lekkie krążenia głowy w obie strony

Rozluźnij wszystkie mięśnie, zwłaszcza karku i rąk

Przeciągnij się „aż wszystkie stawy zatrzeszczą”

Otwórz oczy i pomrugaj, popatrz w lewo, prawo, górę i dół

Zmień punkt fiksacji kilkukrotnie

Spójrz na odległe przedmioty za oknem, na zieleń

Ziewnij kilka razy głęboko

Podciągając ramiona do uszu + wdech, opuszczając ramiona + wydech

Najprostsze ćwiczenia to „miny” = marszczenie twarzy, nadymanie policzków, wysuwanie i cofanie szczęki itd.

Palcami dłoni delikatnie rozcierać twarz, czoło, od środka do zewnątrz

Mocniej dociskając masować oczodoły i brwi

Kolistymi ruchami masować okolice skroni i za uszami

Rozmasować górę policzków i nasadę żuchwy

Opukać delikatnie twarz

Oddychać głęboko lecz swobodnie – to odpręża i relaksuje

Ćwiczenia tułowia, nóg, rąk i dłoni

Podnoś całe ciało na opartych o krzesło rękach

Kilka razy wstań i usiądź

Wstań z krzesła, stań na palcach i poruszaj ramionami

Zrób kilka kółek biodrami

Zrób kilka skłonów

Chwyć górę mięśnia kapturowego tuż przy szyi i mocno trzymając kręć ramionami

Wykonaj głębokie oddechy (uruchomienie tzw. czynnościowej przestrzeni martwej płuc)

Skręcaj w lewo i prawo wyciągnięte ramiona

Energiczne zwijanie i rozwijanie palców rąk w pięści i ich prostowanie

W czasie siedzenia naprzemienne unoszenie kolan bez odrywania stóp od podłogi

W czasie siedzenia podnoszenie podudzi do poziomu

Ćwiczenia izometryczne poszczególnych grup mięśni