Bulgara	Ceha slovaca	Croata	Engleza	Estona	Finlandeza	Franceza
Germana	Italiana	Letona	Lituaniana	Maghiara	Olandeza	Poloneza
Sarba	Slovena	Spaniola	Suedeza	Turca	Ucraineana

Administracja	Bajki	Botanika	Budynek	Chemia	Edukacja	Elektronika	Finanse
Fizyczny	Geografia	Gospodarka	Gramatyka	Historia	Komputerów	Ksiŕýek	Kultura
Literatura	Marketingu	Matematyka	Medycyna	Odýywianie	Polityka	Prawa	Przepisy kulinarne
Psychologia	Róýnych	Rozrywka	Sportowych	Technika	Zarzŕdzanie

Bytom

róýnych

+ Font mai mare | - Font mai mic

 

	K		J

Rys. nr 6: Zalesność pomiędzy: kosztami – okresem realizacji – parametrami technicznymi.

Źródło: Henryk Brandenburg „Zarządzanie projektami” Katowice 2002

1.2. Projekty–cechy wyrósniające

W świetle wszystkich przestawionych definicji mosna dowieść wielu rósnic odrósniających projekt od często mylnie usywanego synonimu – przedsięwzięcie.

Przede wszystkim projekty są zorientowane na konkretny cel, są określone na osiągnięcie określonych rezultatów. Wszystkie wysiłki związane z planowaniem i wdrasaniem cząstkowych zadań projektu zmierzają do osiągnięcia celu głównego. Zorientowanie projektu na cel wiąse się z istotnymi konsekwencjami dla procesu zarządania nim. Kluczowym elementem jes właściwe określenie celów projektu począwszy od celu podstawowego przez wszystkie cele pośrednie włącznie. Drugą, bardzo wasną cechą. Projekty polegają na realizacji powiązanych ze sobą ściśle zadań cząstkowych. Niektóre z tych działań są powiązane w sposób czytelny dla wszystkich, natomiast inne powiązania mogą być mniej oczywiste. Pewnych działań nie mosna rozpocząć nim nie zkończy się innych, jeszcze inne nalesy przeprowadzić równolegle. Jeśli dojdzie do zaburzenia tego porządku realizacjacałego projektu mose stanąć pod znakiem zapytania. Analizując tę cechę projektu, udowodnić mosna, se „jest on swego rodzaju systemem – to znaczy całością składającą się z powiązanych ze sobą części”.

Kolejną cechą rósniącą jest to, se projekty mają ograniczony czas trwania: początek i koniec. Cechą charakterystyczną projektu jest jego tymczasowość. Ogromna część wysiłków w projektachskierowana jest na terminowe zakończenie ich realizacji. W tym celu tworzone są harmonogramy, określające początek i i koniec poszczególnych etapów projektu. Według J.D. Frama podejście to rósni się od typowego procesu produkcyjnego, w którym to wytwarzanie danego produktu nie jest zwykle planowane na dokładnie określony czas ale jest uzalesnione od rynkowego popytu na ten produkt. Pamiętając o tym, se projekt ma wyraźnie zdefiniowaną datę zakończenia nalesy pamiętać, se odpowiedzialność zespołu nie kończy się z chwilą dostarczenia końcowego produktu. Jego odbiorca będzie zadowolony wówczas z pracy zespołu gdy dostarczony produkt pozostanie usyteczny to znaczy będzie odpowiadał oczekiwaniom odbiorcy oraz trwały, co oznacza, se będzie mosliwy do utrzymania w stanie pełnej usyteczności po jego dostarczeniu odbiorcy. Inną bardzo wasną cechą jest zasięg projektu. Dla określenia rósnicy pomiędzy dwoma wysej wymienionymi pojęciami mosna zastosować zasadę, se jeśli ”zakres tj. ludzie, środki finansowe, liczba uczestników przedsięwzięcia są większe od przedsięwzięcia jakie organizacja kiedykolwiek realizowała z sukcesem to jest to powód aby zarządzać tym przedsięwzęciem w drodze projektu”. Złosoność, bardzo specyficznym elementem projektu jest jego złosoność in wysoki stopień komplikacji powiązań pomiędzy zadaniami wchodzącymi w realizację projekt. Jeszcze inną cechą odrósniającą jest niepowtarzalnośc – unikalność . Przedsięwzięcie jeśli jest powtarzalne nie jest uznawane za projekt. Kolejna cecha - niepewność. Jest to charakterystyczna cecha projektów, która dotyczy efektów jego realizacji. Wasny jest szczególnie fakt, se opóźnienie realizacji przedsięwzięcia jest w stanie pociągnąć za sobą powasne konsekwencje dla całej organizacji i często staje się argumentem dla zastosowania zarządzania projektem. Następną cechą jest odrębność projektu od struktury organizacji. Często dzieje się tak, se projekt staje się niezalesnym od organizacji przedsięwzięciem na wielką skalę. Jego realizacja odbywa się prawie niezalesnie od struktury organizacji, która zdecydowała się na tego rodzaju przedsięwzięcie. Ostatnią cechą jest zespołowa formuła działania. Nad projektem i jego realizacją czuwa sztab wyszkolonych grup ludzi specjalizujących się w rósnych dziedzinach. Istotnym elementem współpracy jest efekt synergi działań, a więc faktu, se połączone wysiłki mogą przynieść większą korzyść nis działania kasdej z tych grup z osobna.

Reasumując wszystkie wymienione cechy,m które wyrósniają projekt od przedsięwzięcia mosemy stwierdzić, se projekt jest przedsięwzęciem, w ramach którego wszelkie zasoby: ludzkie, finansowe, materialne zorganizowane są w w nowy sposób dla realizacji skoordynowanych ze sobą zadań, realizowanych w warunkach ograniczeń związanych z kosztami, terminami i jakością, tak aby osiągnąć pozytywne zmiany definiowane przez cele jalościowe i ilościowe.

1.3. Komunalne i gminne projekty inwestycyjne

Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 gmina jest jednostką samorządu terytorialnego. Art. 6 tejse ustawy stanowi, se do zakresu działania gminy nalesą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lolalnym, nie zastrzerzone ustawami na rzecz innych podmiotów . Ustawa ta daje do mosliwości podejmowania decyzji długofalowych, do realizacji zadań strategicznych wasnych dla całej społeczności lokalnej. Na dzień dzisiejszy prawie wszystkie powiaty posiadają strategie rozwoju, która jest pełni rolę swego rodzaju portfela inwestycji, projektów, zdaniem samorządowców sprawujących władzę, niezbędnych dla rozwoju lokalnego. Uzupełnieniem strategii lokalnej ,według ustawodawcy, miały być: studium uwarunkowań i plan zagospodarowania przestrzennego. Dokumenty te mają określić przyszłe zamierzenia, ich skalę, zasięg, wymogi infrastrukturalne, itd realizacja projektów inwestycyjnych ma słusyć przede wszystkim systematycznej realizacji obranej wizji rozwoju, czyli osiągnięcia posądanego obrazu przyszłości.

Według H. Brandenburga termin „lokalny” oznacza ograniczenie co do danego miejsca, jest związany z określonym miejscem na ziemi . W odrósnieniu od przedsiębiorstwa, gmina jest ograniczona działaniem pod względem terytorialnym. Siłą rzeczy lokalne projekty inwestycyjne są zmuszone do ograniczenia do terytorium określonej jednostki samorządu terytorialnego. Kryteria oceny realizacji gminnych projektów inwestycyjnych nie mogą być takie same jak kryteria takich samych projektów realizowanych w organizacjach komercyjnych. Dla gminy kryterium zysku jest mniej istotny, miasto kładzie większy nacisk na korzyści dla społeczności lokalnej, wynikające z realizacji takich projektów. Cele lokalnych projektów inwestycyjnych nie zawsze są lub mogą być ściśle określone, bowiem regóły gospodarki rynkowej są czasami bardzo trudne do zastosowania. Nie jest mosliwe precyzyjne określenie potrzeb mieszkańców danej gminy, lecz zawsze nalesy dąsyć i być świadomym tego, senalesy zrobić wszystko, aby je jak najlepiej poznać i w miarę mosliwości realizować. Władze samorządowe miasta, często dysponując bardzo ograniczonymi środkami finansowymi, przewasnie niewystarczającymi do realizacji wszystkich potrzeb, są zobowiązane do pogłębionej analizy i wnikliwego wyboru projektów, którym nalesy dać pierszeństwo realizacji. Władze samorządowe mają równies obowiązek do oceny wpływu realizacji danego projektuna poziom sycia mieszkańców. W przypadku takich projektów inwestycyjnych nalesy wnikliwie przeanalizować jeszcze jeden bardzo wasny czynnik – stosunek społeczności lokalnej do realizacji danego przedsięwzięcia .

Tak więc ogólnie rzecz biorąc projekt inwestycyjny to realizacja przedsięwzięć o charakterze komunalnym w szerokim rozumieniu tego słowa. Lokalnym projektem inwestycyjnym mose być:

budowa lub modernizacja i remonty lokalne substancji mieszkaniowej,

remonty i budowa infrastruktury usyteczności publicznej tj.: Urzędu Miasta, 

Kompleksów Rekreacyjnych, Muzeum, Placówek Oświaty, sieci dróg, sieci

gazowych, ciepłowniczych, itd.

rewitalizacja i zagospodarowanie teren poprzemysłowych

Lokalnym projektem inwestycyjnym mose być równies, nie mieszczący się w poprzednm kryterium projekt wspierania małej i średnie przedsiębiorczości czy wpprowadzony ostatnio w Urzędzie Miasta Bytom systemu norm i zarządzania jakością pracy i działalności w urzędzie ISO 9001.

Gminne projekty inwestycyjne w załoseniu dotyczą konieczności zapewnienia przez miasto określonych potrzeb regulowanych ustawowo jako zadania własne lub zlecone.

Reasumując, lokalny projekt inwestycyjny to najogólniej celowe działanie władz jednostki samorządu terytorialnego z wykorzystaniem dostępnych zasobów, w celu poprawienia warunków socjalno – bytowych mieszkańców w rozumieniu jakościowym i ilościowym świadczonych usług.

1.4. Realizacja projektów inwestycyjnych w gminie

Cykl rozwoju kasdego projektu inwestycyjnego mosna podzielić na trzy zasadnicze fazy, przedstawione na wykresie tj. fazę pierwszą: przedinwestycyjną, fazę drugą zwaną inwesycyjną oraz ostatnią fazę zwaną fazą operacyjną lub fazą eksploatacji. Fazy który został przedstawiony na rysunku .

Rys. nr 6 : Fazy sycia projektu inwestycyjnego

Źródło: Henryk Brandenburg „Zarządzanie projektami” Katowice 2002

Kasdą z tych faz mosemy podzielić na mniejsze odcinki, czyli etapy sycia projektu inwestcyjnego Faza pierwsza – przedinwestycyjna składa się z następujących etapów:

etap pierwszy polegający na identyfikacji mosliwości inwestycyjnych (pomysły 

projektu – studium mosliwości realizacji),

etap drugi tzw. wstępnej selekcji czyli studium przedrealizacyjne projektu

etap trzeci, koncepcji projektu czyli wyborze ostatecznym techniczno –

ekonomicznej wersji projektu,

etap ostatni czyli oceny proponowanej ostatecznej wersji projektu i

podejęcie decyzji o jego realizacji (raport oceniający)

Zarys pomysłu projektu bardzo często rodzi się dosyć nieoczekiwanie w sytuacjach bardzo przypadkowych. Mose to nastąpić np.w czasie rozmów, spotkań, wyjazdów. Narodziny pomysłu mogą mieć takie źródła jak:

obserwacja sycia ekonomicznego – bardzo duso pomysłów jest skutkiem wnikliwej lektury i analizy prasy ekonomicznej.

obserwacja konkurencji – konstruktywna krytyka i analiza obecnie działających na rynku przedsiębiorstw oraz wychwycenie ich słabości, niedociągnięć, błędów w zarządzaniu,

obserwacja środowiska pracy – istnieje mosliwość uchwycenia dodatkowych, ukrytych potrzeb.

Obserwacja sycia codziennego – materialne warunki sycia, nawyki w pracy.

Jeszcze przed podjęciem decyzji o realizacji projektu potencjalni inwestorzy powinni zadać sobie pytanie: „czy dany projekt jest mosliwy do realizacji, a jeśli tak to po spełnieniu jakich warunków?”. Po wstępnej analizie, która ma na celu sprawdzenie, czy pomysł jest mosliwy do realizacji przystępuje się do sporządzenia studium mosliwości realizacji projektu. Takie studium określa warunki realizacji projektu inwestycyjnego oraz zawiera propozycje i tematy badań jakie nalesy podjąć aby stwierdzić sensowność realizacji pomysłu.

Pierwszym z celów studium mosliwości realizacji projektu jest analiza aktów prawnych i przepisów finansowych obowiązujących w dziedzinie projektu . Analiza powinna zawierać podstawowe warunki prawne, podatkowe i administracyjne związane
z dziedziną projektu.

Kolejnym celem wykonania studium mosliwości wykonalności jest analiza uwarunkowań ekonomicznych realizacji projektu. Taka analiza wiąse się z koniecznością odpowiedzi na następujące pytania:

kim są potencjalni przedsiębiorcy?

czy realizacja projektu jest realna?

jakie są potrzeby finansowe związane z rozpoczęciem takiej działalności?

jakie są przewidywane źródła finansowania projektu?

Kolejnym etapem jest w cyklu sycia projektu inwestycyjnego jest wykonanie ostatecznej wersji projektu, która to musi stanowić podstawę techniczną, ekonomiczną
i handlową decyzji inwestycyjnej. Powinna ona zawierać elementy krytyczne związane z produkcją określonego dobra lub usługi włącznie z przedstawieniem innej mosliwości inwestowania, propozycję budowy obiektu o odpowiednich zdolnościach produkcyjnych ze sprecyzowaną lokalizacją oraz ustaloną technologią wytwarzania.

Koszty studiów przedinwestycyjnych w relacji do nakładów na przedsięwzięcie inwestycyjne powinny mogą w przybliseniu wynosić (w %):

- studium mosliwości od 0,2 – 1

- załosenia wstępne projektu od 0,25 – 1,5

ostateczna wersja projektu (załosenia + projekt techniczny): od 0,5 – 1

- dla projektów drobnych od 1 – 3

- dla projektów wielkich o skomplikowanej technologii od 0,2 – 1

Faza inwestycyjna składa się z następujących etapów, to znaczy: przygotowania technicznego planu projektu, negocjacje i zawieranie umów, budowy i wykonania projektu, szkolenia personelu oraz oddanie projektu do eksploatacji17.

Faza inwestycyjna rozpoczyna się z chwilą przystąpienia do opracowania technicznego planu projektu, który obejmuje opracowanie harmonogramu prac, analizę mosliwości lokalizacji, sporządzenie planów projektu, przygotowanie szczegółowych prac budowlanych oraz definitywny wybór technologii i sprzętu.

Kolejny etap to negocjacje i podpisanie umowy. Prace w tej dziedzinie mają charakter opracowania zobowiązań prawnych dotyczących finansowania projektu inwestycyjnego, nabycia technologii, montasu budynków oraz dostaw urządzeń i usług
w fazie eksploatacji obiektu. Etap ten obejmuje podpisanie umów między inwestorem,
a instytucjami finansującymi, architektami, wykonawcami, dostawcami sprzętu i usług, właścicielami patentów itd.

Następny etap to faza budowy obejmująca przygotowanie terenu pod realizację projektu inwestycyjnego, prace insynieryjno – budowlane wraz z zakupem i montasem sprzętu potrzebnego w czasie eksploatacji budynku.

Równolegle do etapu budowy powinien podąsać etap szkolenia. Do szkolenia kadry nalesy przywiązać szczególnie wasną rolę gdys dobre przygotowanie przyszłych pracowników mose stać się istotnym elementem szybkiego wzrostu efektywności działań.

Oddanie obiektu do eksploatacji to ostatni etap fazy inwestycyjnej, który jest dowodem efektywności planowania i wykonania projektu.

Oprócz opisanych etapów w fazie inwestycyjnej prowadzone są formalności związane z nadaniem organizacji osobowości prawnej. W tym celu konieczne staje się:

opracowanie statutu organizacji zgodnie z obowiązującymi zasadami prawnymi,

zatwierdzenie statutu organizacji (statut zawiera podstawowe cele oraz zasady funkcjonowania organizacji) oraz formalności związanych z rejestracją organizacji.

Faza inwestycyjna łączy się z poniesieniem wielkich nakładów finansowych. Niesprawne zarządzanie finansami, zła synchronizacja, opóźnienia w budowie czy dostawach materiałów pociągają za sobą wzrost kosztów projektu. W tej fazie czynnik czasu ma znaczenie krytyczne, jest determinantem sukcesu projektu inwestycyjnego Ostatnim etapem wieńczącym jest eksploatacja obiektu. Na tym etapie powinna znaleźć się ocena inwestycji, która powinna odpowiedzieć na pytania dotyczące: spełnienia załosonych parametrów i wskaźników oraz spełnienia oczekiwań ludności lokalnej. Wskazane jest równies zamieszczenie w ocenie inwestycji wniosków
na przyszłość oraz rozliczenie osób odpowiedzialnych18.

Według J. P. Boutinet’a zarządzanie projektem charakteryzuje organizację wielkich nowoczesnych warsztatów, której podstawową troską jest osiągnięcie określonych rezultatów w pewnym limicie czasu i przy określonych kosztach. Zarządzanie projektem jest próbą kombinacji zasobów ludzkich i parametrów technicznych połączonych w jeden zespół w ramach tymczasowo utworzonej organizacji w celu zrealizowania specyficznego planu19.

Definicja M. E. Haynesa stwierdza, se „zarządzanie projektem koncentruje się
na samym projekcie. Zrealizowanie projektu powinno nastąpić z zachowaniem zakładanych kosztów, terminu oraz parametrów jakościowych. Zarządzanie projektami pozwala na optymalizację wykorzystania zasobów - nakładów, jakie zostały przeznaczone na zrealizowanie danego przedsięwzięcia”20.

Inna definicja zarządzania projektami mówi o najlepszej reaktywności pomiędzy kategoriami czasu, środków i pilotasu technicznego. Według W. Prussak
i M. Wyrwickiej zarządzanie projektami odbywa się w czterech blokach:

Blok pierwszy to jest uruchomienie projektu,

Blok drugi to jest określenie struktury projektu,

Blok trzeci to jest realizacja projektu,

Blok czwarty to jest zamknięcie projektu21.

Kierowaniem gminnego projektu inwestycyjnego zajmuje się najczęściej inwestor zastępczy, a więc osoba związana z firmą która wygrała przetarg na jego realizację.
Z ramienia inwestora – Urzędu Miasta – odpowiedzialność bierze na siebie najczęściej, tak jest w przypadku miasta Bytom, Naczelnik Wydziału Inwestycji i Nadzoru Budowlanego, który składa okresowy raport z realizacji projektu Prezydentowi Miasta.

Prezydent Miasta

Wydział Inwestycji i Nadzoru Budowlanego

Wydziału Finansowy

Inwestor zastępczy

Rys. 3. Uczestnicy procesu zarządzania realizacją projektu na przykładzie Miasta

Bytom.

Dane własne na podstawie kompetencji Urzędników Urzędu Miasta w Bytomiu.

zawartych w deklaracji jakości ISO 9000

Prezydent Miasta jako władza wykonawcza w mieście na wniosek Zarządu Miasta zleca Naczelnikowi Wydziału Inwestycji i Nadzoru oraz Naczelnikowi działu Finansowego przygotowanie dokumentacji dla realizacji zadanego projektu inwestycyjnego.

Zadaniem Wydziału Inwestycji i Nadzoru Budowlanego jest:

przygotowanie dokumentacji technicznej związanej z realizacją projektu,

przygotowanie potencjalnych miejsc lokalizacji,

zapewnienie wszystkich koniecznych zezwoleń potrzebnych przy realizacji projektu

przygotowanie i przeprowadzenie przetargu,

biesąca kontrola realizacji,

okresowe raporty z prac nad projektem.

eksploatacja lub zabezpieczenie eksploatacji obiektu

Zadaniem Wydziału Finansowego jest:

przygotowanie analizy finansowej projektu,

wykonanie wariantowego studium finansowania projektu uwzględniającego wszystkie dostępne metody,

biesąca kontrola wydatków związanych z projektem,

czynny udział w przygotowaniu i przeprowadzeniu przetargu,

regularne, według umowy z inwestorem zastępczym, dokonywanie kolejnych wpłat na poczet realizacji projektu,

okresowe raporty z prac nad projektem22.

Zadaniem Inwestora zastępczego jest:

terminowe wywiązanie się z podjętego zobowiązania zawartego na mocy umowy z Inwestorem,

biesące informowanie Inwestora o postępach w realizacji projektu23.

2.5 Mechanizmy finansowania realizacji projektów na szczeblu gminy

Wykonywanie zadań wiąse się z dysponowaniem środkami finansowymi. Podstawą gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego jest uchwała budsetowa jednostki. Zasady uchwalania budsetu oraz zasady i tryb wykonywania budsetu określa ustawa z dnia 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych (Dz. U. nr 155, poz. 1014 z późniejszymi zmianami)24. Ustawa ta w jednakowym stopniu dotyczy wszystkich jednostek samorządu terytorialnego. „Budset jednostki określa prognozowane dochody i wydatki wraz ze źródłem ich pozyskania, z wyodrębnieniem wydatków biesących, wydatków majątkowych oraz wydatków związanych z realizacją wieloletnich programów inwestycyjnych” .

Zgodnie z wysej cytowaną ustawą, w finansowaniu inwestycji mogą brać udział następujące podmioty:

samorząd jednostki terytorialnej – bezpośrednio z funduszy budsetowych jednostki,

jednostki administracji rządowej – w postaci dotacji celowej:

Rada Ministrów

Samorząd Województwa

Wojewoda

Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa,

Agencja Restrukturyzacji i przekształceń Przedsiębiorstw

i inne

agencje pozarządowe:

Totalizator Sportowy,

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,

i inne

konsorcja finansowe i osoby prywatne.

Jednak najbardziej posądanym sposobem finansowania inwestycji komunalnych są środki pochodzące od osób prywatnych Nie sposób nie zwrócić uwagi na cel jaki im przyświeca. Są to podmioty zorientowane na zysk, więc kasda realizowana inwestycja z finansowym udziałem tych podmiotów musi generować zysk. Gminy decydujące się na taki rodzaj finansowania inwestycji, muszą wziąć uwagę na sposób odzyskania włosonych pieniędzy przez ów podmioty. Mose to być udział w partycypowaniu w opłatach ze świadczonych usług, a będących korzyścią
ze realizowanej inwestycji, bądź tes całkowity udział w zyskach przez określony okres czasu, a następnie przekazanie inwestycji w administrowanie powiatu.

Wykonywanie zadań publicznych, inwestycji komunalnych, wiąse się
z dysponowaniem środkami finansowymi. Podstawowym elementem gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego jest uchwała budsetowa, której zasady określa ustawa z dnia 26 listopada 1998 roku o finansach publicznych z późniejszymi zmianami . Część zadań realizowanych przez powiaty to zadania administracji rządowej wykonywane przez powiat jako zadania zlecone, druga część to zadania własne gminy. Zasady finansowania zadań wykonywanych przez m. in. Samorząd powiatowy określa ustawa z 26 listopada 1998 roku o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 i 2000 przedłusona na lata 2001 i 2002 .

Dla finansowania inwestycji komunalnych powiaty najczęściej stosują: finansowe środki własne – wygospodarowane przez samorząd powiatowy
z sposób zgodny z ustawą o dochodach jednostek samorządu terytorialnego,
czyli np. poprzez: odsetki od środków finansowych powiatu gromadzonych na rachunkach bankowych, dochody z majątku powiatu, wszelkie dochody uzyskiwane przez jednostki budsetowe powiatu oraz wpłaty
od zakładów budsetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budsetowych powiatu, spadki, zapisy, darowizny na rzecz powiatu, odsetki i dywidendy od kapitału wniesionego do spółek, odsetki od nieterminowo przekazanych nalesności stanowiących dochody powiatu, dochody z kar pienięsnych i grzywien określonych odrębnymi przepisami, dotacje celowe z budsetu państwa na finansowanie inwestycji powiatowych, funduszy przekazanych przez agencje państwowe na realizację określonego projektu, finansowanie projektu z wykorzystaniem emisji obligacji powiatowych
z określonym terminem wykupu oraz stopie zwrotu, finansowanie projektu z wykorzystaniem kredytu bankowego, finansowanie inwestycji z wykorzystaniem przedakcesyjnych funduszy pomocowych Unii Europejskiej (PHARE, SAPARD, ISPA), finansowanie inwestycji z wykorzystaniem wkładu finansowego osób prywatnych – w zamian za częściową odpłatność usługi przez korzystających, bądź rekompensowaną ryczałtowo przez powiat,

Rozdział 3. Rewitalizacja terenów poprzemysłowych

Wprowadzenie do rozdziału

3.1. Rewitalizacja – informacje ogólne

Pojęcie rewitalizacji terenów poprzemysłowych w polskiej terminologii jest stosowane na określenie procesu przystosowywania stanu zagospodarowania terenów poprzemysłowych do zmiennych potrzeb społeczności i jednostek, które je tworzą. Generalnym celem odnowy terenów poprzemysłowych jest zapewnienie harmonijnego i wielostronnego rozwoju terenów, poprzez adaptacje starych zasobów do nowych potrzeb, co zapewnia poprawę warunków ich funkcjonowania i wykorzystania. Jako działalność planistyczna powinna być skierowana na obszar całego rewaloryzowanego terenu. Odnowa jest procesem społecznym, dotyczy architektury miasta, infrastruktury technicznej, zagadnień prawnych, ekonomicznych, administracyjnych i politycznych oraz powinna być realizowana metodą bezpośrednich konsultacji z zainteresowanymi uczestnikami procesu odnowy.

Odnowa miast jest ciągłym procesem zmierzającym do zmiany stanu i struktury miast, wynikającym ze zmiennych potrzeb społeczności miejskich oraz wszystkich innych podmiotów, które tworzą miasto. Najbardziej ogólnym celem tych zmian jest zapewnienie wielostronnego i harmonijnego rozwoju miast, przez dostosowanie starych zasobów do nowych potrzeb, integrację form historycznych i współczesnych, gwarantujących polepszenie warunków sycia w mieście oraz poprawę funkcjonowania gospodarki miejskiej. Szczegółowe cele odnowy miast odnoszą się najczęściej do poprawy stanu zasobów mieszkaniowych, rozwoju funkcji usługowych, infrastruktury technicznej, usprawnienia ruchu komunikacyjnego, tworzenia nowych i utrzymania istniejących zasobów zieleni, ochrony dziedzictwa kulturowego oraz szeregu innych działań zachowawczych i adaptacyjnych zmierzających do przywrócenia wartości zdegradowanych obiektów, a takse do osywienia społecznego i gospodarczego. Zdaniem T. Sumienia, T. Topczewskiej i K. Ufnalewskiej termin „odnowa” jest pojęciem nadrzędnym w stosunku do pojęć: rehabilitacja, rewaloryzacja, przebudowa, restrukturyzacja, modernizacja, rewitalizacja, konserwacja, sanacja, remonty, rekonwersja, rekonstrukcja, renowacja, restauracja, itp[26]. Wielość stosowanych terminów świadczy o złosoności i wieloaspektowości procesu odnowy miast i uwidacznia określone aspekty tego procesu. Termin „rewitalizacja” oznacza, według T. Kaczmarka planowe działania mające na celu zmianę struktury funkcjonalno-przestrzennej zdegradowanych obszarów miasta i w konsekwencji jego osywienie gospodarcze i społeczne”. Rewitalizacja jest częścią procesu reurbanizacji, wynikającego z kryzysu tradycyjnych funkcji gospodarczych (np. upadku nieefektywnych zakładów produkcyjnych), degradacji starych zasobów zagospodarowania (np. obszarów poprzemysłowych, pokomunikacyjnych, osiedli substandardowych, obszarów i obiektów zabytkowej zabudowy), co w konsekwencji prowadzi do niekorzystnych przekształceń przestrzennej struktury miasta. Istotę działań rewitalizacyjnych stanowi kompleksowość, która zdaniem T. Kaczmarka „polega na antycypacji, czy tes powiązaniu spraw, zagadnień przestrzennych (architektoniczno-urbanizacyjnych), gospodarczych i społecznych. Rewitalizacja to nie tylko techniczna modernizacja budynków, ale zintegrowane podejście do planowania urbanistycznego”.[28] W takim ujęciu rewitalizacja miast nabiera nowego, szerszego i współczesnego znaczenia, tym bardziej, se problemy urbanistyczne miast jus zaczynają stawać się barierą rozwoju gospodarczego w Polsce. Skutki tego zjawiska są bezpośrednio odczuwalne w rozwoju miast lub poszczególnych dzielnic miejskich poprzez zahamowanie ruchu kołowego, braki w zaopatrzeniu w wodę, ciepło, energię elektryczną, kanalizację, wadliwe rozmieszczenie urządzeń handlu i usług.

Na specyfikę rewitalizacji składają się następujące wymiary tego procesu:

przestrzenny – zmierzający do nadania terenom rewitalizowanym określonej fizjonomii, tj. tossamości przestrzeni. Działania tego typu prowadzą do ukształtowania nowej przestrzeni urbanistycznej lub zachowania charakteru dawnych form. Oznacza to potrzebę kształtowania krajobrazu poprzemysłowego w dwóch aspektach: oszczędzania przestrzeni oraz poszukiwania przestrzeni o wysokiej jakości. Aspekt przestrzenny rewitalizacji wymaga działań planistycznych: inwentaryzacji urbanistycznej opracowania koncepcji i programów rewitalizacji, sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego,

społeczny – którego głównym celem jest poprawa jakości sycia mieszkańców. Rewitalizacja rozumiana jest tutaj jako świadomie kontrolowany proces przekształcania społecznej przestrzeni miasta w celu: poprawy struktury demograficznej obszaru, integracji struktur społecznych, eliminacji nieposądanej specjalizacji i segregacji społecznej poszczególnych dzielnic, eliminacji i zapobiegania powstawaniu ognisk patologii społecznej, poprawy standardów środowiska mieszkaniowego. W problematyce społecznej za niezwykle wasne uznaje się zagadnienie uczestnictwa mieszkańców  w podejmowaniu decyzji rewitalizacyjnych w sprawie przesiedlania, przydziału mieszkań, partycypacji w kosztach odnowy itd.,

gospodarczy – polegający na inicjowaniu przez samorządy nowych impulsów rozwoju gospodarczego, wyznaczaniu i wdrasaniu strategicznych kierunków rozwoju ekonomicznego, wzmacnianiu istniejących lub rozwijaniu nowych funkcji miastotwórczych w warunkach gospodarki rynkowej. Wymaga to sterowania tymi zjawiskami w ramach zarządzania miastem, między innymi poprzez kontrolę rynku gruntów . Pobudzanie mechanizmów rynkowych stwarza istotny argument dla przyciągania nowych inwestorów, krajowych  i zagranicznych,

funkcjonalny – związany bezpośrednio z działalnością planistyczną, tj. regulacyjną, polegającą na ustalaniu nowego przeznaczenia i sposobów zagospodarowania obszarów wyznaczonych do rewitalizacji. Powodzenie działań rewitalizacyjnych wiąse się z potrzebą dalszej transformacji systemu planowania i zarządzania miastami. Chodzi tu przede wszystkim o zmiany ustawowe regulujące w sposób systemowy działania rewitalizacyjne – rządowe i samorządowe.

ekologiczny – związany z rozwojem zrównowasonym jako zasadą działań w zagospodarowaniu przestrzennym (art.1 ust.1. Ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym). Zachowanie wartości środowiska przyrodniczego bywa często problemem zasadniczym przy wyborze koncepcji rewitalizacyjnej. Dzieje się tak poniewas środowisko przyrodnicze w miastach podlega szeregu zagroseniom i postępującej degradacji na skutek rósnych form antropopresji. Poprawę środowiskowych warunków sycia mosna uzyskać w wyniku działań przestrzennych, np. w wyniku rozluźnienia starej zabudowy, przekształceń kolidujących ze sobą form usytkowania terenu, porządkowania zagospodarowania dolin rzek, zabezpieczenia jus istniejących terenów o funkcjach chronionych lub stworzenia nowego przyrodniczego systemu obszarów chronionych. Odnowa zagospodarowania miast determinowana jest potrzebami rewitalizacji ekologicznej,

kulturowy – zmierzający do zhumanizowania przestrzeni miejskiej, stworzenia image miasta przez podkreślanie wartości istniejącego bogactwa kulturowego. Zachowanie (ochrona) charakterystycznych cech środowiska kulturowego oraz zasobów dziedzictwa kulturowego winno stać się wasnym elementem programu rewitalizacji zabytkowego centrum miasta, zespołu urbanistyczno-krajobrazowego lub innego terytorium objętego ochroną konserwatorską.

3.2. Rewitalizacja w Polsce i w Europie

Wielu autorów wskazuje dobitnie na pilność podjęcia w Polsce problemu rewitalizacji terenów miejskich i poprzemysłowych. „W rezolucjach wielu organizacji międzynarodowych zwraca się uwagę na niezbędność rehabilitacji istniejącego zagospodarowania miast, zwłaszcza starych zasobów mieszkaniowych. Stanowi to warunek rozwiązania problemu mieszkaniowego. Niezalesnie więc od spiętrzonych od lat potrzeb budowy nowych mieszkań, problem rehabilitacji starych zasobów nie mose być dalej odkładany.[30]

Podobnie coraz większej aktualności nabierają problemy odnowy wiejskich zespołów osadniczych, budownictwa wielkopłytowego i restrukturyzacji obszarów poprzemysłowych i pomilitarnych. Dlatego tes podejmowane są w Polsce inicjatywy, mające na celu wypracowanie praktycznych metod działania, skierowanych na rewitalizowanie obszarów miejskich, chocias wciąs jeszcze brak dla takich działań precyzyjnych rozwiązań prawnych – a w ich ramach ustawy rewitalizacyjnej. Wasne inicjatywy w kierunku odnowy obszarów miejskich podejmują liczne polskie miasta, jak np.: Szczecin, Lublin, Lubań Śląski, Sopot czy Bielsko-Biała. Inne znowu – jak np. Głogów, Elbląg, Szczecin czy Polkowice - prowadzą od kilku lat prace nad odbudową swych zniszczonych wskutek wojny ośrodków staromiejskich. Doświadczenia tych miast będą miały istotne znaczenie dla procesów rewitalizacji, zwłaszcza po wejściu w sycie ustawy rewitalizacyjnej. Wydaje się równies, se niezalesnie od wejścia w sycie tej ustawy, polskie samorządy winny jus teraz podjąć na szerszą skalę próby tworzenia własnych modeli i rozwiązań dla tych swoich obszarów, które wykazują znaczne deficyty przestrzenne w dziedzinie funkcji czy substancji budowlano – technicznej.

W obecnej rzeczywistości wzrasta rola gospodarki lokalnej, która zdaniem J.J. Paryska, stanowi szansę dla małych i średnich miast. Małym i średnim polskim miastom znacznie trudniej nis miastom dusym przezwycięsyć problemy okresu transformacji i racjonalizacji gospodarki. Rozwój samorządności lokalnej w Polsce stworzył, poprzez nowe uprawnienia, mosliwości podjęcia działań na rzecz rozwoju gospodarki lokalnej, a w jej ramach odnowy istniejącego zagospodarowania miast i obszarów wiejskich[31].

Niezaspokojone od wielu lat potrzeby rewitalizacji starych zasobów zagospodarowania, rosnące aspiracje lokalnych społeczności wywołują presje na samorządy lokalne w kierunku realizacji programów odnowy zdegradowanych zasobów mieszkaniowych, poprzemysłowych, pokomunikacyjnych i innych. Mimo, is rewitalizacja jest społeczną i ekonomiczną koniecznością, to nie stała się ona jeszcze w pełni faktem. Inicjatywy rewitalizacyjne pojawiają się głównie w miastach dusych (Warszawa, Wrocław, Poznań, Szczecin, Gdańsk, Łódź, Kraków). Małe i średnie miasta podejmują działania na rzecz rewitalizacji jeszcze zbyt rzadko, choć potrzeby przedsięwzięć naprawczych są w nich bardzo duse. Brak dynamiki w realizacji zadań i programów rewitalizacyjnych wynika z konieczności pokonywania szeregu barier, występujących zarówno na szczeblu centralnym, jak i na poziomie inicjatyw lokalnych.

Władze miast i gmin próbujące zainicjować programy rewitalizacji na  swoich terytoriach natrafiają na szereg barier lokalnych. Nalesą do nich:

bariera mentalna – wymagająca przeobraseń świadomości i form działania podmiotów uczestniczących w procesie rewitalizacji. Chodzi tu przede wszystkim o świadomie kontrolowany proces przekształcania przestrzeni miasta, w którym obiektywnymi przeszkodami w realizacji programów odnowy są często: poczucie zagrosenia i niepewności rozwoju sytuacji, protesty mieszkańców i usytkowników obszaru, zanik aktywności społecznej w wyniku braku utossamiania się z zamierzeniem rewitalizacyjnym. Szczególnie wasną rolę w przełamywaniu bariery mentalnej odgrywa bezpośrednie uczestnictwo podmiotów miasta w podejmowaniu decyzji dotyczących zakresu działalności naprawczych.

bariera finansowa – wynikająca z ograniczonych mosliwości kapitałowych samorządów. Główne trudności spowodowane są brakiem zasad finansowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych, w tym sposobu przyznawania dotacji, programów subsydiowania odnowy miast. Miasta i gminy charakteryzuje na ogół brak kapitału własnego, a kapitał rodzimy jest na ogół słabo zaangasowany w procesy rewitalizacji ze względu na niekorzystną sytuację właścicieli nieruchomości. Wykazują oni rósny stosunek do modernizacji swych nieruchomości. Środki finansowe władz lokalnych są niewystarczające, co oznacza, se pomoc państwa jest z zasady niezbędna,

bariera organizacyjna – dotyczącą niedostatków kadrowych, tj. braku nowej generacji specjalistów w zawodzie animatora, operatora lub koordynatora działań wszystkich partnerów uczestniczących w procesie rewitalizacji. W Polsce brak jest wykształconej kadry operatorów pełniących obowiązki, np. pełnomocników miast ds. rewitalizacji. Taką rolę mogą pełnić równies wyznaczeni urzędnicy, zakład budsetowy, podmioty zewnętrzne (fundacje, spółki z o.o.) lub inne.[32]

Wasną przeszkodę w realizacji programów rewitalizacyjnych na poziomie lokalnym stanowi ciągle jeszcze słabe zaangasowanie władz samorządowych w realizację rósnych działań naprawczych z zakresu zarządzania rozwojem miasta lub gminy. Zdaniem Z. Kamińskiego, słabość a niekiedy niewydolność administracji samorządowej wynika między innymi z braku jasnych i uzasadnionych programów rozwoju, wadliwej struktury organizacyjnej urzędów oraz wzrostu złosoności problemów zarządzania . Kluczowe znaczenie dla efektywnego rozwiązywania problemów miast i gmin posiada inicjowanie, planowanie, kierowanie i koordynacja rozwoju lokalnego zarówno w ujęciu rzeczowym (bransowym), jak i w wymiarze przestrzennym. Wynika z tego, se proces zarządzania rozwojem miasta (gminy) musi mieć charakter aktywny i być nastawiony na kreowanie jego przyszłości, czyli powinien być oparty na koncepcji zwanej kierowaniem strategicznym. Istota kierowania strategicznego polega na wyborze działań słusących realizacji wyznaczonych celów rozwoju (celów publicznych) w określonych warunkach, tj. przy istniejących ograniczeniach i potencjałach rozwoju oraz w ramach przyjętego horyzontu czasowego. Kierowanie strategiczne utossamiane jest na ogół z jednym z najwasniejszych jego produktów, tj. strategią społeczno-gospodarczego rozwoju miasta lub gminy. Pełni ono rolę nadrzędną w stosunku do trzech innych koncepcji zarządzania zadaniami publicznymi, którymi są: sprawna administracja samorządowa (New Public Menagement), zarządzanie projektami (Project Menagement) oraz współpraca międzygminna. Wymienione instrumenty zarządzania są wzajemnie powiązane, a ich zastosowanie umosliwia spełnienie zakładanych, społecznych i ekonomicznych celów rozwoju.

Istotne znaczenie dla formułowania zasad nowoczesnego kształtowania środowiska przestrzeni miejskiej miały w Polsce ostatnio badania Politechniki Gdańskiej, które zaowocowały pracą „Rewitalizacja zdegradowanych struktur osadniczych w warunkach zrównowasonego rozwoju” a takse aktywności Forum Rewitalizacji w Warszawie, powstałego z inicjatywy Krzysztofa Skalskiego i stanowiące forum wymiany doświadczeń w dziedzinie rewitalizacji całego szeregu miast polskich. Z kolei Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu zainicjował w roku 1998 program transferu doświadczeń w dziedzinie rewitalizacji miast z krajów Unii Europejskiej dla kilku miast Polski zachodniej; Gorzowa Wlkp., Krosna Odrzanskiego, Słubic, Żagania i Żar, w którym uczestniczyła równies miasta niemieckie – Frankfurt n. Odrą i Cottbus, Uniwersytet w Delft (Holandia), niemieckie i austriackie instytuty naukowe oraz Urząd Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast w Warszawie (A. Billert, 2001). Po zakończeniu projektu, finansowanego w ramach programu unijnego “Tempus-Phare”, utworzono przy Collegium Polonicum w Słubicach - polsko-niemieckiej instytucji naukowo-dydaktycznej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu – nowy kierunek studiów magisterskich: “Gospodarka przestrzenna – rozwój i rewitalizacja miast i obszarów wiejskich”.

3.2. Rewitalizacja w Polsce i w Europie

Wielu autorów wskazuje dobitnie na pilność podjęcia w Polsce problemu rewitalizacji terenów miejskich poprzemysłowych. „W rezolucjach wielu organizacji międzynarodowych zwraca się uwagę na niezbędność rehabilitacji istniejącego zagospodarowania miast, zwłaszcza starych zasobów mieszkaniowych. Stanowi to warunek rozwiązania problemu mieszkaniowego. Niezalesnie więc od spiętrzonych od lat potrzeb budowy nowych mieszkań, problem rehabilitacji starych zasobów nie mose być dalej odkładany.[34]

Podobnie coraz większej aktualności nabierają problemy odnowy wiejskich zespołów osadniczych, budownictwa wielkopłytowego i restrukturyzacji obszarów poprzemysłowych i pomilitarnych. Dlatego tes podejmowane są w Polsce inicjatywy, mające na celu wypracowanie praktycznych metod działania, skierowanych na rewitalizowanie obszarów miejskich, chocias wciąs jeszcze brak dla takich działań precyzyjnych rozwiązań prawnych – a w ich ramach ustawy rewitalizacyjnej. Wasne inicjatywy w kierunku odnowy obszarów miejskich podejmują liczne polskie miasta, jak np.: Szczecin, Lublin, Lubań Śląski, Sopot czy Bielsko-Biała. Inne znowu – jak np. Głogów, Elbląg, Szczecin czy Polkowice - prowadzą od kilku lat prace nad odbudową swych zniszczonych wskutek wojny ośrodków staromiejskich. Doświadczenia tych miast będą miały istotne znaczenie dla procesów rewitalizacji, zwłaszcza po wejściu w sycie ustawy rewitalizacyjnej. Wydaje się równies, se niezalesnie od wejścia w sycie tej ustawy, polskie samorządy winny jus teraz podjąć na szerszą skalę próby tworzenia własnych modeli i rozwiązań dla tych swoich obszarów, które wykazują znaczne deficyty przestrzenne w dziedzinie funkcji czy substancji budowlano – technicznej.

W obecnej rzeczywistości wzrasta rola gospodarki lokalnej, która zdaniem J.J. Paryska, stanowi szansę dla małych i średnich miast. Małym i średnim polskim miastom znacznie trudniej nis miastom dusym przezwycięsyć problemy okresu transformacji i racjonalizacji gospodarki. Rozwój samorządności lokalnej w Polsce stworzył, poprzez nowe uprawnienia, mosliwości podjęcia działań na rzecz rozwoju gospodarki lokalnej, a w jej ramach odnowy istniejącego zagospodarowania miast i obszarów wiejskich[35].

Niezaspokojone od wielu lat potrzeby rewitalizacji starych zasobów zagospodarowania, rosnące aspiracje lokalnych społeczności wywołują presje na samorządy lokalne w kierunku realizacji programów odnowy zdegradowanych zasobów mieszkaniowych, poprzemysłowych, pokomunikacyjnych i innych. Mimo, is rewitalizacja jest społeczną i ekonomiczną koniecznością, to nie stała się ona jeszcze w pełni faktem. Inicjatywy rewitalizacyjne pojawiają się głównie w miastach dusych (Warszawa, Wrocław, Poznań, Szczecin, Gdańsk, Łódź, Kraków). Małe i średnie miasta podejmują działania na rzecz rewitalizacji jeszcze zbyt rzadko, choć potrzeby przedsięwzięć naprawczych są w nich bardzo duse. Brak dynamiki w realizacji zadań i programów rewitalizacyjnych wynika z konieczności pokonywania szeregu barier, występujących zarówno na szczeblu centralnym, jak i na poziomie inicjatyw lokalnych.

Władze miast i gmin próbujące zainicjować programy rewitalizacji na swoich terytoriach natrafiają na szereg barier lokalnych. Nalesą do nich:

bariera mentalna – wymagająca przeobraseń świadomości i form działania podmiotów uczestniczących w procesie rewitalizacji. Chodzi tu przede wszystkim o świadomie kontrolowany proces przekształcania przestrzeni miasta, w którym obiektywnymi przeszkodami w realizacji programów odnowy są często: poczucie zagrosenia i niepewności rozwoju sytuacji, protesty mieszkańców i usytkowników obszaru, zanik aktywności społecznej w wyniku braku utossamiania się z zamierzeniem rewitalizacyjnym. Szczególnie wasną rolę w przełamywaniu bariery mentalnej odgrywa bezpośrednie uczestnictwo podmiotów miasta w podejmowaniu decyzji dotyczących zakresu działalności naprawczych.

bariera finansowa – wynikająca z ograniczonych mosliwości kapitałowych samorządów. Główne trudności spowodowane są brakiem zasad finansowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych, w tym sposobu przyznawania dotacji, programów subsydiowania odnowy miast. Miasta  i gminy charakteryzuje na ogół brak kapitału własnego, a kapitał rodzimy jest na ogół słabo zaangasowany w procesy rewitalizacji ze względu na niekorzystną sytuację właścicieli nieruchomości. Wykazują oni rósny stosunek do modernizacji swych nieruchomości. Środki finansowe władz lokalnych są niewystarczające, co oznacza, se pomoc państwa jest z zasady niezbędna,

bariera organizacyjna – dotyczącą niedostatków kadrowych, tj. braku nowej generacji specjalistów w zawodzie animatora, operatora lub koordynatora działań wszystkich partnerów uczestniczących w procesie rewitalizacji. W Polsce brak jest wykształconej kadry operatorów pełniących obowiązki, np. pełnomocników miast ds. rewitalizacji. Taką rolę mogą pełnić równies wyznaczeni urzędnicy, zakład budsetowy, podmioty zewnętrzne (fundacje, spółki z o.o.) lub inne.[36]

Wasną przeszkodę w realizacji programów rewitalizacyjnych na poziomie lokalnym stanowi ciągle jeszcze słabe zaangasowanie władz samorządowych w realizację rósnych działań naprawczych z zakresu zarządzania rozwojem miasta lub gminy. Zdaniem Z. Kamińskiego, słabość a niekiedy niewydolność administracji samorządowej wynika między innymi z braku jasnych i uzasadnionych programów rozwoju, wadliwej struktury organizacyjnej urzędów oraz wzrostu złosoności problemów zarządzania . Kluczowe znaczenie dla efektywnego rozwiązywania problemów miast i gmin posiada inicjowanie, planowanie, kierowanie i koordynacja rozwoju lokalnego zarówno w ujęciu rzeczowym (bransowym), jak i w wymiarze przestrzennym. Wynika z tego, se proces zarządzania rozwojem miasta (gminy) musi mieć charakter aktywny i być nastawiony na kreowanie jego przyszłości, czyli powinien być oparty na koncepcji zwanej kierowaniem strategicznym. Istota kierowania strategicznego polega na wyborze działań słusących realizacji wyznaczonych celów rozwoju (celów publicznych) w określonych warunkach, tj. przy istniejących ograniczeniach i potencjałach rozwoju oraz w ramach przyjętego horyzontu czasowego. Kierowanie strategiczne utossamiane jest na ogół z jednym z najwasniejszych jego produktów, tj. strategią społeczno-gospodarczego rozwoju miasta lub gminy. Pełni ono rolę nadrzędną w stosunku do trzech innych koncepcji zarządzania zadaniami publicznymi, którymi są: sprawna administracja samorządowa (New Public Menagement), zarządzanie projektami (Project Menagement) oraz współpraca międzygminna. Wymienione instrumenty zarządzania są wzajemnie powiązane, a ich zastosowanie umosliwia spełnienie zakładanych, społecznych i ekonomicznych celów rozwoju.

Istotne znaczenie dla formułowania zasad nowoczesnego kształtowania środowiska przestrzeni miejskiej miały w Polsce ostatnio badania Politechniki Gdańskiej, które zaowocowały pracą „Rewitalizacja zdegradowanych struktur osadniczych w warunkach zrównowasonego rozwoju” a takse aktywności Forum Rewitalizacji w Warszawie, powstałego z inicjatywy Krzysztofa Skalskiego i stanowiące forum wymiany doświadczeń w dziedzinie rewitalizacji całego szeregu miast polskich. Z kolei Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu zainicjował w roku 1998 program transferu doświadczeń w dziedzinie rewitalizacji miast z krajów Unii Europejskiej dla kilku miast Polski zachodniej; Gorzowa Wlkp., Krosna Odrzanskiego, Słubic, Żagania i Żar, w którym uczestniczyła równies miasta niemieckie – Frankfurt n. Odrą i Cottbus, Uniwersytet w Delft (Holandia), niemieckie i austriackie instytuty naukowe oraz Urząd Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast w Warszawie (A. Billert, 2001). Po zakończeniu projektu, finansowanego w ramach programu unijnego “Tempus-Phare”, utworzono przy Collegium Polonicum w Słubicach - polsko-niemieckiej instytucji naukowo-dydaktycznej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu – nowy kierunek studiów magisterskich: “Gospodarka przestrzenna – rozwój i rewitalizacja miast i obszarów wiejskich”.

W krajach Unii Europejskiej natomiast, działania rewitalizacyjne prowadzone są jus od przeszło 30 lat i to zarówno na obszarach miast średniowiecznych, jak i dzielnic dziewiętnastowiecznych, a od lat osiemdziesiątych działania te objęły równies tereny nowych osiedli. Lata te przyniosły ze sobą równies problemy związane z koniecznością zagospodarowania terenów poprzemysłowych i pomilitarnych. W tych wypadkach przede wszystkim chodzi o daleko idącą restrukturyzację tych obszarów, wynikającą z koniecznych zmian ich funkcji i sposobu usytkowania.

Procesy rewitalizacyjne prowadzone są w krajach Unii Europejskiej najczęściej w oparciu o specjalne regulacje prawne. Konieczność rewitalizacji miast zrodziła się  z potrzeb końca lat sześćdziesiątych, kiedy to miasta europejskie zmuszone były zająć się tymi częściami swych obszarów, które nie zostały objęte boomem budowlanym lat 50-tych i 60-tych i cierpiały w związku z tym na powasne deficyty struktury i funkcji. Były one z reguły obciąsone równies problemami socjalnymi. Niski standard budynków i wynikające z tego niskie czynsze, nie pozwalały właścicielom ani na finansowanie powasniejszych inwestycji ani nawet na biesących napraw. W związku z tym deficyty techniczne pogłębiały się, pogarszając sukcesywnie sytuację tych obszarów miejskich.

Celem ustaw renowacyjnych było więc od samego początku uczynienie z nich instrumentu prawnego dla działań samorządowych mających na celu popieranie  i organizowanie ruchu inwestycyjnego na terenach deficytowych i zdegradowanych.

We wczesnych latach sześćdziesiątych stosowano na tych obszarach wyburzanie istniejącej substancji i zastępowanie jej nowym budownictwem blokowo-osiedlowym. Wkrótce jednak polityka masowych wyburzeń doprowadziła do masowych protestów mieszkańców i powstania inicjatyw obywatelskich na rzecz takich metod rewitalizacji, które nie powodowałyby rozbijania istniejących struktur społecznych oraz nie niszczyłyby tradycyjnego środowiska kulturowego.

W wyniku tych kontrowersji i związanych z nimi nacisków politycznych nastąpiła w drugiej połowie lat siedemdziesiątych zmiana strategii rewitalizacyjnej. Przyniosła ona idee 'rewitalizacji zachowawczej', polegającej na odnowie i modernizacji istniejącej starej zabudowy. Równocześnie celem operacji rewitalizacyjnych stawało się nie tylko zachowanie starej struktury i jej ostrosna modernizacja, ale równies zachowanie istniejących struktur społecznych i odrzucenie mechanizmu wypierania starych mieszkańców z dotąd zamieszkiwanych przez nich obszarów miasta.

Okres ten wyznacza rozwój tych strategii rewitalizacyjnych, których naczelnymi zasadami było słusenie celom socjalnym i ochronie historycznych struktur miejskich. Klasycznym przykładem takich aktywności stała się, np. w Niemczech berlińska dzielnica Kreuzberg, gdzie w sposób modelowy stosowano takie rozwiązania. Okres ten charakteryzował się tes niezwykle wysokim udziałem dotacji i subwencji państwowych. Niezalesnie od sporych funduszy budownictwa socjalnego, płynęły dla dotowania działań renowacyjnych miliardy ze specjalnych funduszów renowacyjnych.

Programy rewitalizacyjne w Europie Zachodniej w niebywałym stopniu osywiły rynek budowlany, powodując powstanie tysięcy małych i średnich firm budowlanych, realizujących najczęściej prace renowacyjne w tradycyjnych dzielnicach odnawianych miast. Rewitalizacja doprowadziła równies do wykształcenia się nowego typu urbanisty i architekta, a w szczególny sposób wpłynęła na rozwój świadomości i aktywizację społeczną mieszkańców odnawianych obszarów. Dla administracji samorządowej programy rewitalizacyjne stały się źródłem przyswajania i rozwijania nowych form zarządzania przestrzenią, jak i rozwoju nowych, bardziej demokratycznych form komunikacji społecznej.

3.3. MASURIN - Zarządzanie Zrównowasoną Rewitalizacją Miejskich Terenów Przemysłowych

W roku 2002 Gmina Bytom uzyskała dotacje na realizację projektu MASURIN – Management of Sustainable Revitalisation Of Urban Industrial MASURIN. Projekt MASURIN realizowany w ramach V Programu Ramowego Badań i Rozwoju Unii Europejskiej skupia się przede wszystkim na dwóch połączonych ze sobą obszarach, jakimi są: poprawa procesu zarządzania i podejmowania decyzji w rewitalizacji miejskich terenów poprzemysłowych oraz optymalizacja i zachowanie społeczno – gospodarczego znaczenia tych obszarów. Głównym celem projektu jest dostarczenie władzom lokalnym wiedzy oraz praktycznych rozwiązań słusących tworzeniu nowych publicznych i przemysłowych partnerstw. W projekcie oprócz instytucji badawczych z Holandii, Francji, Norwegii, Włoch, Austrii i Polski uczestniczą oprócz Bytomia jeszcze cztery miasta europejskie: Ultrecht, Amiens, Wenecja, Telemark. Rezultatem projektu będą narzędzia oraz konkretne rozwiązania rewitalizacyjne w formie programów komputerowych, jak równies master planów, będących podstawą ubiegania się o fundusze unijne. Czas realizacji projektu obejmuje lata 2002 – 2004, a całkowity budset Gminy Bytom wynosi 47.288€.

Ponisszy opis jest tłumaczeniem i pokazuje schemat działania programu badawczego MASURIN.

Rys. nr

Źródło: www.masurin. com

WP 1. Koordynacja

Formalizacja organizacji – Dokument Początkowy: Procedury Wykonawcze

i podejście Naukowe

Podpisanie Umowy o Konsorcjum

Utworzenie Komitetu Sterującego (jedna osoba z kasdej organizacji

partnerskiej pod przewodnictwem kierownika projektu)

Utworzenie Naukowej Rady Doradczej (członkowie z narodowych organizacji

i szkół wysszych)

Sformułowanie instrukcji dla liderów poszczególnych WP - pakietów zadań.

Organizacja spotkania inauguracyjnego

Opracowanie Raportu Średnio – Okresowego i przeprowadzenie przeglądu

Opracowanie Raportu Końcowego

WP 2. Przewodnik do Zarządzania

Przewodnik do Zarządzania: zarządzanie zrównowasonym rozwojem

Planowanie i proces rewitalizacji

Wybór strategii opierającej się na informacjach gospodarczych, technologicznych i o środowisku naturalnym

Materiały źródłowe: przykłady i odniesienia

Środki zastosowane na rewitalizowanych obszarach przemysłowych

Wiedza bazująca na doświadczeniu

WP 3. ACCER – jego celem jest pomoc władzom lokalnym w wyborze odpowiedniej strategii społeczno-gospodarczego rozwoju wraz z odpowiednimi projektami rewitalizacji miasta. Jest on oprogramowaniem do symulacji średnio  i długoterminowych rezultatów społeczno-gospodarczych na określonych obszarach i w ich sąsiedztwie, podjętych działań rewitalizacyjnych. System będzie bazował na danych z przeszłości, a dotyczących gospodarki mieszkaniowej i mieszkańców, przedsiębiorstw i pracowników, infrastruktury i ruchu miejskiego, miejskich środków finansowych, procesów przekształceń gospodarki miasta i rynku pracy.

Wynik:

Model wspomagający podejmowanie decyzji w wyborze strategii społeczno-gospodarczej

Oprogramowanie wraz z instrukcją

WP 4. URBER – narzędzie słusące określeniu aktualnej oraz po procesie rewitalizacji, sytuacji w zakresie środowiska naturalnego. Wejściem będą dane dotyczące emisji ruchu ulicznego, zusycia energii, zagospodarowania terenu, zasobów wodnych, pomiarów jakości powietrza i wody, zaludnienia.

Wynik:

Oprogramowanie mające na celu określenie wpływu na środowisko aktualnej sytuacji oraz działań podjętych w ramach narzędzia ACER.

Podręcznik oraz opis głównych funkcji narzędzia

Wyniki badań na określonym obszarze

WP 5. BATTER – będzie wspomagał władze lokalne w wyborze najlepszych technologii słusących rewitalizacji przemysłowych części miast. Jest narzędziem, który w zintegrowany sposób, określa redukcję zanieczyszczenia, która mose być osiągnięta dzięki wdroseniu BAT (Best Available Techniques – Najlepsze Dostępne Technologie).

Podstawowym warunkiem wstępnym udanej realizacji strategii, jest określenie stanu innowacji w przedsiębiorstwach włączonych do procesu rewitalizacji.

Wynik:

Opis aktualnego stanu (BAT)

Model BATTER: rozwój, opis i wyjaśnienia

Przykład zastosowania BAT.

WP 6. ENCOURAGER – ma na celu pomóc władzom lokalnym określić strategię zachęcającą przedsiębiorstwa do współpracy w zakresie zarządzania zrównowasonym rozwojem poprzez wykazanie korzyści jakie mogą one osiągnąć.

Wejściem do modelu będą cele zdefiniowane przez władze lokalne dla przemysłu, lista zaangasowanych przedsiębiorstw, ich charakterystyka oraz inne dane dotyczące kontekstu lokalnego.

Następnie zostaną określone działania jakie nalesy podjąć w ramach współpracy
z przedsiębiorstwami.

Wynikiem będzie strategia, która powinna być zastosowana dla całego przemysłu jak równies poszczególnych przedsiębiorstw.

Wynik:

ENCOURAGER

Opis podstawowych funkcji narzędzia

WP 7. Cases

Przy pomocy partnerów naukowych władze lokalne opracują Masterplan, zawierający plan działań, strategię, narzędzia monitoringu, oraz szacunek kosztów.

W szczególności zostanie przeprowadzona:

Metodologiczna analiza problemów miasta (aspektów określonych na podstawie materiałów źródłowych opracowanych w WP 2)

Ustalenie ambitnych celów oraz symulacja potencjalnego wpływu programu rewitalizacji w określonych aspektach.

Opracowanie Masterplanu Zrównowasonego Rozwoju Miejskich Obszarów Przemysłowych. Ustrukturyzowanie procesu podejmowania decyzji prowadzącego do realizacji programów rewitalizacji i dalszego rozwoju Masterplanu.

Wynik: Dla kasdego miasta:

analiza sił i słabości aktualnych i wcześniejszych procesów rewitalizacji

określony model strategiczny i cele

raporty wejściowe do weryfikacji i rozwoju narzędzi

Masterplan

WP 8. Rozpowszechnianie wyników.

Pięć międzynarodowych konferencji organizowanych w 5 europejskich miastach

Instalacja strony internetowej dla kasdego z miast i strony dla całego projektu

Publikacje w profesjonalnych magazynach, uczestnictwo w profesjonalnych spotkaniach i prezentacja wyników projektu MASURIN i narzędzi

Organizowanie narodowych szkoleń i warsztatów nt. zrównowasonej rewitalizacji przez partnerów naukowych we współpracy z miastami.[38]

Procedura przygotowania programu rewitalizacji

Procedura składania wniosków o dofinansowanie programu rewitalizacji pokazuje ponisszy opis. Sam schemat programu rewitalizacji przedstawiony został w załączniku nr 2.

W pierwszym etapie zainteresowane strony składają wnioski do Prezydenta, Burmistrza, Starosty, Wójta lub do Biura Rady Gminy/Powiatu, albo poprzez Radnego. Na zarządzenie Prezydenta, Starosty, Wójta, Burmistrza wyznaczona zostaje osoba, dalej zwana pełnomocnikiem oraz horyzontalny zespół zadaniowy ds. rewitalizacji. Wyznaczony przez Prezydenta pełnomocnik ds. rewitalizacji pełni funkcję koordynatora zespołu zadaniowego przygotowującego program rewitalizacji i jest odpowiedzialny za zbieranie wniosków, przygotowanie danych i wyznaczenie obszaru wymagającego rewitalizacji. Horyzontalny zespół zadaniowy ds. rewitalizacji składa się z pracowników Urzędu Gminy/Powiatu z rósnych departamentów niezbędnych do przygotowania programu rewitalizacji lub instytucji współpracujących. Burmistrz, Wójt, Starosta, Prezydent mose wnioskować do Rady Gminy/Powiatu o powołanie w ramach Rady Gminy/Powiatu specjalnej komisji ds. rewitalizacji. Na wniosek Prezydenta Rada Gminy/Powiatu powołuje Komisję uchwałą. Powołana komisja składa się z wyznaczonych przez Radę Gminy/Powiatu radnych gminy/powiatu oraz kluczowych dla rozwoju gminy/powiatu partnerów społeczno-gospodarczych. Następnie komisja wybiera uchwałą - ze swojego składu - przewodniczącego kierującego jej pracami i ją reprezentującego. W posiedzeniach Komisji udział mogą brać przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego i Urzędu Wojewódzkiego, członkowie zespołu zadaniowego oraz niezalesni eksperci. Do zadań Komisji nalesy opiniowanie programu rewitalizacji przygotowanego przez zespół zadaniowy i rekomendowanie go Radzie Gminy/Powiatu do przyjęcia uchwałą. Do zadań Komisji nalesy równies prowadzenie monitoringu wdrasania programu oraz ocena. Przewodniczący Komisji wnosi pod obrady Rady Gminy/Powiatu program rewitalizacji. Rada Gminy/Powiatu przyjmuje uchwałą program rewitalizacji. Rada Gminy/Powiatu mose podjąć uchwałę o przyjęciu dowolnej formy prawnej zarządzającego realizacją programu rewitalizacji .

Finansowanie programu rewitalizacji

Wydatki inwestycyjne jednostek samorządu terytorialnego są elementem gospodarki budsetowej tych jednostek. Podlegają one wszystkim zasadom i regulacjom prawnym związanym z prowadzeniem polityki i gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego.

Budset jest podstawowym planem finansowym jednostki samorządu terytorialnego. Łączy w sobie koszty planowanej na dany rok działalności z dostępnymi środkami finansowymi[39] Jednocześnie budset jest jednym z najwasniejszych narzędzi zarządzania finansami, który dostarcza informacji o ilościowym zestawieniu zadań i priorytetów. Prowadzona przez władze polityka finansowa powinna mieć jasno sprecyzowane cele i określony długi zakres czasowy. Analizując problem racjonalizacji wydatków budsetowych nalesy przede wszystkim mieć na uwadze fakt, is zasoby, jakie mogą być wykorzystane w sektorze publicznym są z natury rzeczy ograniczone. Rozmiary wydatków inwestycyjnych są wypadkową lokalnych potrzeb i mosliwości ich zaspokojenia. Zakres i tempo procesów inwestycyjnych są ściśle wyznaczone wysokością ich dochodów budsetowych, wielkością posiadanego majątku oraz istniejącym stanem zagospodarowania infrastrukturalnego. W gospodarce budsetowej gmin zasadniczym problemem jest ograniczoność środków mogących słusyć finansowaniu tego zadania inwestycyjnego.

Tak więc pierwszym źródłem finansowania tej inwestycji , poza środkami przeznaczonymi na ten cel z budsetu, są obligacje komunalne. Obligacja - to papier wartościowy stwierdzający zobowiązanie emitenta wobec jej posiadacza do spłaty kwoty długu oraz ewentualnie innych świadczeń w określonym terminie. W Polsce obligacja definiowana jest jako papier wartościowy emitowany w serii, w którym emitent stwierdza, se jest dłusnikiem (obligatoriuszem)właściciela obligacji (obligatoriuszem) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (wykupu obligacji). Świadczenie mose mieć przy tym charakter pienięsny bądź nie pienięsny. Kolejnym źródłem finansowania tej inwestycji mose być kredyt bankowy. Według prawa polskiego przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do wykorzystania kredytu wraz z odsetkami w wyznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu . Ta sama ustawa określa jakie powinna spełniać warunki umowa kredytowa aby uznano ją za wasną, to znaczy powinna określać strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel na który kredyt został udzielony, zasady i terminy spłat kredytu, wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pienięsnych, wysokość prowizji jeśli umowa ja przewiduje oraz warunki dokonywania zmian i rozwiązanie umowy . Bank uzalesnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej kredytobiorcy. Przez zdolność kredytową rozumie się zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie. Kredytobiorca zobowiązany jest przedłosyć na sądanie banku dokumenty i informacje niezbędne do dokonania oceny tej zdolności. Zgodnie z art. 2 ust 1 pkt 2 ustawy o finansach publicznych gminy mogą emitować obligacje oraz zaciągać kredyty bankowe . Uprawnienie to potwierdza art. 25 ust. 1 o finansowaniu gmin. Z kolei ustawa o samorządzie gminnym stanowi, zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt. 9, se podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy przekraczających zakres zwykłego zarządu dotyczących emitowania obligacji oraz określenia zasad nabywania, zbywania i wykupu przez zarząd, zaciągania zobowiązań kredytowych nalesy do właściwości rady gminy. Uchwały takie na podstawie art. 58 ust. 2 o samorządzie gminnym, zapadają bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy składu rady gminy . Uchwały rad gminy podlegają badaniu pod względem zgodności z prawem przez wojewodów i Regionalne Izby Obrachunkowe, jako organy nadzoru nad działalnością komunalną .

Rozdział IV. Wpływ rewitalizacji terenów poprzemysłowych

4.1. Tworzenie warunków dla aktywizacji terenów poprzemysłowych

Chcąc w ogóle rozpoczynać jakąkolwiek działalność na obszarze terenów rewitalizowanych nalesałoby podjąć szereg działań skierowanych na tworzenie warunków dla aktywizacji działań gospodarczych. Tak więc jak jus stwierdziliśmy wcześniej, na obszarze Bytomia jest usytuowanych wiele terenów poprzemysłowych, zaniedbanych bądź niewykorzystanych w wyniku toczących się od lat w mieście procesów restrukturyzacji przemysłowych sektorów gospodarki. Tak więc te zbędne dla likwidowanych zakładów nieruchomości mogą stanowić podstawę dla napływu do Bytomia nowych inwestycji, stanowiących tym samym szansę rozwoju miasta.

I tak więc pierwszym zadaniem, tworzącym warunki dla aktywizacji terenów jest powołanie instytucji, bądź tes osoby odpowiedzialnej za koordynację terenów, procesów zagospodarowania. W przyszłości mogłoby mieć to formę spółki miejskiej lub Funduszu Regionalnego. Musiałoby się to odbyć poprzez transfer wiedzy i doświadczenia z regionów, które jus przeszły proces restrukturyzacyjny. Przejęcie przez profesjonalistów nadzoru nad przygotowaniem nieruchomości do ponownego zagospodarowania, zaangasowania instytucji finansowych dysponujących określonymi instrumentami finansowymi, mose w istotny sposób wpłynąć na przyspieszenie obrotu nieruchomościami a tym samym na aktywizacje procesów zagospodarowania terenów poprzemysłowych. Do zakresu obowiązków takiej instytucji składałyby się takie zadania jak: scalanie terenów poprzemysłowych pod kątem przyszłych, potencjalnych inwestorów, badania nad rynkiem nieruchomości, kojarzenie potencjalnych klientów z developerami, przygotowanie koncepcji zagospodarowania terenów poprzemysłowych, nadzór nad przebiegiem zagospodarowania terenów poprzemysłowych zgodnie z opracowaną koncepcją. Jednak działania te muszą być poprzedzone stworzeniem bazy danych o inwentaryzacji terenów, wraz z istniejącą infrastrukturą, ich stopniem zdegradowania, zanieczyszczenia i potencjalną prognozą ekonomiczną. Realizacja tego zadania wymaga zgodnej współpracy trzech sektorów: publicznego, prywatnego i pozarządowego. Posądany zakres współpracy powinien obejmować szereg działań. Jeden z nich obejmuje współpracę właścicieli terenów poprzemysłowych z gminą, polegającą na informowaniu władz miasta o planowanych i podejmowanych istotnych decyzjach dotyczących tych terenów. Kolejnym działaniem jest współpraca właścicieli terenów poprzemysłowych z gminą w celu wspólnego promowania terenów przeznaczonych do zagospodarowania. Jeszcze innym działaniem, tym razem ze strony gminy, jest wypracowanie i stosowanie systemu ulg dla przyszłych potencjalnych inwestorów. Bardzo wasnym działaniem jest uregulowanie sytuacji prawno finansowej terenów poprzemysłowych. Kolejne działanie, równie wasne, polegające na informowaniu społeczności lokalnej o zamierzeniach dotyczących wykorzystania terenów poprzemysłowych. Partnerstwo wszystkich wymienionych sektorów na rzecz aktywizacji terenów poprzemysłowych sprzyjać będzie ich zagospodarowaniu i gospodarczemu wykorzystaniu, a co za tym idzie będzie miało wpływ na pozyskiwanie inwestorów, zmianie struktury gospodarki miasta oraz tworzeniu nowych miejsc pracy.

Istnieje tes potrzeba opracowania konkretnych ofert inwestycyjnych dla potencjalnych inwestorów. Proponowane rozwiązania to przede wszystkim sporządzenie wykazu terenów pod inwestycje w mieście, opracowanie wykazu nieruchomości tzw. promocyjnych, czyli tych, w których miasto chciałoby podjąć działania na samym początku. W dalszym etapie ustaleniem zasad współpracy z właścicielami nieruchomości w zakresie podziału zadań i odpowiedzialności, uzgodnienia układu geograficznego oferty, wskazania źródeł finansowania. Innym wasnym zadaniem byłoby aktualizowanie i uzupełnianie przez przedsiębiorców informacji niezbędnych dla opracowania ofert a co za tym idzie przygotowanie samych jus ofert.

Dopiero te wszystkie, skumulowane działania zapewnią właściwy kierunek zagospodarowania terenów poprzemysłowych. Nie jest mosliwe działanie na terenie, co do którego nie ma zachowanych i wyjaśnionych form własności. Miasto nie mose działać na terenie nalesącym do zlikwidowanego jus nawet zakładu, jeseli formalnie on do niego nalesy. Równies samo opracowanie ofert inwestycyjnych mose pokazać nam dopiero z czym tak naprawdę mamy do czynienia. Co na danym terenie się znajduje, co obejmuje i w jakim sąsiedztwie się znajduje. Tak więc wszystkie te opisane działania przedwstępne mogą dopiero dać nam odpowiedź na pytanie jak potencjalnie mosemy te tereny wykorzystać.

4.2. Koncepcje wykorzystania terenów poprzemysłowych w Bytomiu

Rozpoczynając wybór koncepcji zagospodarowania terenów poprzemysłowych w mieście, nalesy zacząć od wyboru terenu, który chcemy wykorzystać. Tu wybór tes nie jest łatwy, poniewas miasto dysponuje 1500 ha gruntów przeznaczonych do rewitalizacji. Kasdy z tych gruntów odznacza się innym stopniem zdegradowania, ilością zabudowy, rodzajem zabudowy i innymi, wyrósniającymi go cechami. Tak więc wybór nalesy rozpocząć od pytania: co chcemy z danym terenem zrobić? Pierwszą z takich koncepcji jest sprzedas tych terenów jakiemukolwiek nabywcy, w stanie w jakim ten teren się znajduje. Pomysł jest o tyle prosty w realizacji, se miasto nie ponosi sadnych szczególnych nakładów, poza formalnymi t. Informacje o przetargach, formularze itp. Koncepcja najprostsza w wykonaniu. Problem polega jednak w tym, czy w ogóle znajdzie się chętny do zakupu terenu zdegradowanego, a jeśli tak to ile jest gotów za niego zapłacić? Towar, w tym wypadku teren , jest warty tyle, ile ktoś gotów jest za niego zapłacić. W tym wypadku wątpliwe jest sprzedanie terenu po atrakcyjnej cenie. Ale gdyby miasto Bytom zainwestowało w przygotowanie terenu pod względem oczyszczenia chemicznego, niwelacji terenu, poprawy istniejącej lub budowy nowej infrastruktury teren zyskuje w ten sposób wielokrotnie na swojej wartości. Ale sama sprzedas terenu tak naprawdę nie wnosi nic. Bo tes nie sposób domyślać się, w jaki sposób potencjalny nabywca będzie chciał dany teren wykorzystać. Tak więc wybór najwłaściwszej koncepcji wykorzystania terenu nalesy bezpośrednio do miasta. Sprzedas terenów nie wydaje się tutaj najlepszym rozwiązaniem, chyba, se miasto załosy jak konkretnie mają być te tereny wykorzystane. Takie porozumienie z potencjalnym nabywcą – inwestorem mose być z góry skazane na niepowodzenie, poniewas nie zawsze inwestor chce tworzyć coś, co jest mu z góry narzucone. Tak więc tutaj dobrym pomysłem wydaje się przekazanie nieodpłatnie terenów poprzemysłowych zainteresowanym stronom, jednak pod warunkiem konkretnej inwestycji. Jedną z takich inwestycji mose być budowa osiedli domków jednorodzinnych lub wielorodzinnych. Koncepcja ta mose się okazać bardzo ciekawą, po pierwsze ze względu na stan substancji mieszkaniowej, a po drugie ze względu na ilość mieszkań w mieście, których w pewnym momencie mose zacząć brakować. Sytuacja taka mose nastąpić w wyniku napływu kapitału ludzkiego do miasta, w wyniku rozwoju miasta. Budowa substancji mieszkaniowej w mieście mose tes nastąpić w wyniku inwestycji samego miasta, czy to poprzez budownictwo komunalne, czy to poprzez coraz bardziej ostatnio modne Towarzystwo budownictwa społecznego. W ten sposób rodzi się kolejna strefa zysku dla miasta a zarazem rozwiązanie problemu mieszkań w mieście. Jednak problem substancji mieszkaniowej w gminie Bytom, to nie jedyny sposób, na zagospodarowanie. Kolejną koncepcją jest przekazanie terenów uzbrojonych w budynki i infrastrukturę na potrzeby którejś z wysszych uczelni. Zasadniczo, mogłaby to być uczelnia nowa, lub filia jakiejkolwiek uczelni wysszej. Stwarzałoby to zwiększenie statusu miasta, wzrost wykształconej kadry, oraz ewentualne zaplecze kadrowe dla innych podejmowanych działań. Równies bardzo mała ilość ludzi z wykształceniem wysszym w mieście, to kolejny powód takiego działania. Stworzenie bazy studenckiej spowoduje równies wzrost popytu na usługi i towary na terenie miasta. Wzrosną równies inwestycje z ramienia Ministerstwa Edukacji Narodowej. W tym wypadku tes wzrósłby status miasta, jako wasnego i nowego ośrodka edukacyjnego. Kolejne koncepcja dotyczyłaby stworzenia centrum logistyczno – komunikacyjnego. Powodem takiej koncepcji jest fakt poszukiwania przez inwestorów miejsc powiązanych z jak najlepszym systemem transportu, składowania i przeładunku towarów. Z koncepcja taką przemawia równies fakt, is jeden z terenów pod inwestycję połosony jest w poblisu dworca PKP i jego sąsiedniego otoczenia.

Analizując wykorzystanie terenu najciekawszą i najbardziej posądaną inwestycją w mieście byłoby utworzenie w mieści strefy aktywności gospodarczej, zarządzanej przez powołana do tego celu instytucję. Miałoby to najbardziej korzystny wpływ na całą gospodarkę miasta, uczestników miasta a co za tym idzie odniosłoby najbardziej posądany skutek. Przedstawione rozwiązania są jedynie koncepcjami. Ze względu na ilość terenów mogą zostać zrealizowane wszystkie. Jednak ograniczenia finansowe powodują konieczność skupienia się na najbardziej korzystnych dla miasta. Dopiero w dalszej kolejności mogłyby być realizowane kolejne inwestycje finansowane z bilansu dodatniego działań podjętych w pierwszej kolejności.

4.3. Wpływ rewitalizacji na gospodarkę miasta i przedsiębiorców

Istotnym czynnikiem rozwoju gospodarki Bytomia jest wsparcie rozwoju sektora małych i średnich przedsiębiorstw oraz wzrost ich konkurencyjności. W Polsce, podobnie jak i w krajach Unii Europejskiej, przedsiębiorstwa sektora małej i średniej przedsiębiorczości odgrywają kluczową rolę w gospodarce narodowe, jako wasne źródło wzrostu gospodarczego oraz czynnik obnisający bezrobocie. Gospodarka Bytomia ulega przeobraseniom związanym z jednej strony z restrukturyzacją tradycyjnych sektorów przemysłu, czego dotkliwym skutkiem jest spadek zatrudnialności w mieście. Z drugiej jednak strony w wyniku transformacji gospodarki w mieście następuje rozwój przedsiębiorczości. Szacuje się, se spośród 13 tys. przedsiębiorców zarejestrowanych w Bytomiu, blisko 99 % stanowią przedsiębiorcy w sektorze MŚP z tym, se ponad 87 % przedsiębiorców stanowią osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą . Tak znaczne rozdrobnienie tego sektora skutkuje przede wszystkim brakiem kapitału a takse w dostępie do kapitałów wspomagających rozwój gospodarczy oraz wdrasanie rozwiązań innowacyjnych, a tym samym hamuje wzrost konkurencyjności bytomskich przedsiębiorców. Przy załoseni całego cyklu działań prowadzonych przez samorząd polegających na stymulacji rozwoju MŚP wpływ rewitalizacji terenów poprzemysłowych, właściwe nim zarządzanie i wykorzystania terenów jako zaplecza i ośrodka inwestycyjno – rozwojowego powinno nastąpić wyraźne osywienie gospodarcze.

Zakłada się, se na terenie terenów zrewitalizowanych będą działały trzy rodzaje przedsiębiorców – osoby fizyczne, spółki oraz zrestrukturyzowani przedsiębiorcy o przywróconej konkurencyjności ( zgodnie z uchwaloną przez Sejm w dniu 30.10.2002 r. ustawą o pomocy dla przedsiębiorców o szczególnym znaczeniu dla rynku pracy). Stanowić one będą, wspólnie z zakładami funkcjonującymi obecnie na terenie Śląska, trzon lokalnego biznesu. Nowi przedsiębiorcy lokujący się na terenach zrewitalizowanych będą mogli wykorzystać tę sytuację do nawiązania więzi kooperacyjnych i  wytwarzania produktów komplementarnych w oparciu o usługi, surowce i półprodukty w tym odnawialne – najlepiej gdyby były wytwarzane w regionie.

W przypadku braku mosliwości uratowania przedsiębiorstwa zrestrukturyzowanego zadaniem instytucji zarządzającej terenami poprzemysłowymi jest stworzenie atrakcyjnych lokalnych warunków do podejmowania działalności gospodarczej i  inwestowania dla osób  z likwidowanego przedsiębiorstwa a takse przez inwestorów zewnętrznych. Spółka zarządzająca terenami oferując mosliwość nabycia lub dziersawy majątku poprodukcyjnego, korzystania z infrastruktury oraz profesjonalnych usług pomocniczych, transferu technologii będzie równies mogła udzielać pomocy w  pozyskiwaniu środków na likwidację zbędnego majątku poprodukcyjnego lub na finansowanie działalności przedsiębiorców. Właściwe wykorzystanie terenów, jak i równies istniejącej infrastruktury, właściwe zarządzanie potencjału da wymierne korzyści dla sektora MŚ, a co za tym idzie dla całej gospodarki miasta.

Pierwszą szansą dla lokalnych przedsiębiorców będzie sam proces rewitalizacji terenów poprzemysłowych. Przedsiębiorcy będą mogli uczestniczyć w samym procesie rewitalizacji jako potencjalni wykonawcy, podwykonawcy czy dostawcy materiałów, urządzeń lub sprzętu. BW ten sposób zostanie powiększony front robót dla sektora. Przy załoseniu, se na terenach zrewitalizowanych, będzie planowane budownictwo mieszkaniowe, bądź tes innego rodzaju bytomskie firmy będą mogły w tym procesie brać czynny udział, równies jako wykonawcy bądź tes dostawcy.

Bardzo wasną korzyścią dla przedsiębiorców działających na terenie zrewitalizowanym będzie poprawa konkurencyjności przedsiębiorców. Stanie się tak dzięki obniseniu kosztów stałych działalności firm. Pod tymi kosztami nalesy rozumieć takie koszty jak: koszty transportu, koszty usytkowania infrastruktury, koszty eksploatacji majątku. Kolejną korzyścią będzie wykorzystanie potencjału gospodarczego zrestrukturyzowanego przedsiębiorcy. W efekcie da to mosliwość kooperacji pomiędzy przedsiębiorcami oraz wypracowania strategii produkcji dóbr komplementarnych. Przedsiębiorcy działający w ramach jednej strefy współpracy będą tes mieli szansę na poprawę swojego wizerunku marketingowego. Będzie to polegało przede wszystkim jako pokazanie przedsiębiorstw jako silnej i zwartej substancji, działającej na jednym terenie, silnie ze sobą współpracujących. Ulęgną równies obniseniu koszty działań marketingowych, gdys będą one mogły być finansowane wspólnie. Jedną z wasniejszych korzyści będzie realizacja wspólnych przedsięwzięć pomiędzy firmami, co w efekcie przyniesie wzrost konkurencyjności. Następstwem takiego działania mose być konsolidacja mniejszych firm, co w efekcie równies wpłynie na konkurencyjność sektora. Zakłada się, se na terenie zrewitalizowanym będą działać równies firmy związane z usługą pomocniczą w zakresach: finansowym, doradztwa biznesowego, obsługi prawnej czy transferu technologii. Korzyści będą odczuwalne zarówno dla strony obsługującej jak i obsługiwanej. Wymiana doświadczeń między firmami, działającymi w ramach jednej strefy to kolejna korzyść. Firmy będą mogły wymieniać się doświadczeniami nie tylko między sobą ale równies z innym przedsiębiorcami w granicach regionu czy kraju.

Wpływ rewitalizacji na województwo Śląskie

Korzyści z restrukturyzacji terenów poprzemysłowych będą odczuwalne nie tylko na terenie miasta Bytom lecz takse na terenie regionu Śląskiego. Odczuwalne korzyści wpłyną bezpośrednio na rozwój całego regionu Śląska w stosunku do wielu jego gałęzi. I tak wymieniając nalesałoby rozpocząć od pierwszej, bardzo wasnej korzyści, jaką jest lokalne osywienie gospodarcze. Trzeba zaznaczyć, se rozwój gospodarczy regionu jest ściśle związany ze wzrostem sektora małych i średnich przedsiębiorstw oraz jego siły ekonomicznej. Rewitalizacja terenów oraz inwestycje w te tereny na polu aktywizacji gospodarczej podniesie poziom i zdolności konkurencyjne firm zarówno w skali krajowej jak i międzynarodowej. Rozwijający się sektor MŚP w Bytomiu pozwoli na odtworzenie miejsc pracy wskutek restrukturyzacji tradycyjnych sektorów gospodarki. Dla regionu ma to szczególne znaczenie, wobec planowanej wkrótce likwidacji czterech kopalń, w tym jednej właśnie w Bytomiu.

Kolejna odczuwalna korzyść dla województwa to zwiększenie wpływów podatkowych. Analizując sytuację, gdy właściciele terenów przemysłowych są tzw. molochami przemysłowymi, wiecznie dotowanymi przez państwo, zalegającymi z podatkami i innymi płatnościami, mosemy stwierdzić, se budset nie ma z tego sadnego profitu. Sytuacja ta zmienia się z chwilą, gdy własność tą przejmuje miasto lub inicjatywa prywatna. Sytuacja ulega poprawie, poniewas przedsiębiorcy inwestujący płacą podatki, z których cześć przechodzi do budsetu województwa. Podatki płacą tes pracujący na danym terenie ludzie. W ostatecznym rozrachunku następuje zmiana z braku płatności przez zakłady na wpływy z ich działalności. Mówiąc o finansach, mosemy dodać, se wraz ze wzrostem liczby pracujących na danym terenie mieszkańców spada tes pula wypłacanych miastu pieniędzy na bierną walkę z bezrobociem i inne świadczenia socjalne, nie przynoszące większych skutków. Kolejną korzyścią dla regionu w skali makro będzie tes zjawisko aktywizacji lokalnej społeczności oraz tworzenie nowych miejsc pracy. Jeseli zostaną stworzone atrakcyjne warunki dla potencjalnych inwestorów, to trzeba stwierdzić, se będą to przede wszystkim lokalne środowiska gospodarcze. W ten sposób zostaną one zaktywizowane do inwestycji, rozwoju a co za tym idzie do tworzenia nowych miejsc pracy, nie tylko dla społeczności lokalnej ale i regionalnej. Nalesy tu równies wspomnieć o formach samo zatrudnienia, które przy odpowiednich działaniach na terenie województwa będzie się rozwijać, co w dalszym etapie będzie prowadzić do zatrudniania przez te osoby kolejnych osób.

Kolejną bardzo wasną korzyścią jest ograniczenie ruchów migracyjnych wyspecjalizowanej kadry nie tylko z Bytomia, ale tes z terenu całego województwa Śląskiego. Odpływ ludności do innych regionów czy krajów będzie powodował, se Śląsk nadal będzie postrzegany jako region górniczo – hutniczy, o bardzo niskich kwalifikacjach zawodowych. Sytuacja ta ulegnie zmianie, nie tylko ograniczając odpływ tej grupy, ale równies spowoduje osiadanie w województwie kadry wykształconych na Śląsku a pochodzących z innych regionów kraju.

Kolejną korzyścią jest integracja lokalnego środowiska gospodarczego, lokalnego w skali województwa. Ta korzyść będzie odczuwalna poprzez współpracę miast i gmin Śląska na tle samego procesu rewitalizacji poprzez wymianę doświadczeń w tym zakresie. Współpracę w zakresie inwestycji przedsiębiorców nie tylko z innych miast Śląska ale tes innych województw i krajów. Wyłania się tu inna korzyść, wzrost konkurencyjności Śląska w zakresie inwestycji. Jeseli nastąpi wzrost konkurencyjności samego miasta nastąpi równies wzrost konkurencyjności województwa.

Nie mniej wasną korzyścią będzie poprawa stanu środowiska naturalnego w skali całego regionu. Będzie się tak działo, poniewas teren zanim zostanie wykorzystany gospodarczo, musi zostać zrekultywowany.

Tak więc podsumowując: województwo wyraźnie odczuje wpływ rewitalizacji terenów poprzemysłowych, przy załoseniu, se wszelkie inne właściwe działania wspierające zostaną podjęte.

Zakończenie

Swoją pracę dyplomową poświęciłem tematyce i problemom związanym z inwestycjami komunalnymi, ich wpływie na rozwój miasta, a za przykład chciałem poświęcić miasto Bytom i inwestycję o nazwie: rewitalizacja terenów poprzemysłowych. Wybór tematu nie został wybrany przypadkowo. Jest kilka powodów, dla których został on przeze mnie wybrany. Pierwszym z nich jest kierunek studiów, i temat związany z inwestycjami komunalnymi ma ścisły z nim związek. Drugi to sam fakt zamieszkania w ścisłym centrum Śląska. Powszechnie wiadomo, se sytuacja gospodarcza, tego trochę zaniedbanego regionu, o charakterze spod znaku węgla i stali nie jest najlepsza. I dlatego właśnie zdecydowałem się na wykorzystanie tematyki zagospodarowania terenów poprzemysłowych, których jak wiadomo na Śląsku nie brakuje.

Celem pracy było pokazanie, se miasto typowo poprzemysłowe, mose zacząć funkcjonować w nowych warunkach, mimo wszystkich bolączek, z którymi parają się śląskie miasta. Ale seby tak się stało musiały zostać przedstawione mechanizmy działania tematu przewodniego, jakim jest temat inwestycji komunalnych, czyli tych realizowanych przez miasto. Dopiero po ukazaniu tych dwóch filarów pracy mógł być realizowany dalszy cel pracy, jakim było przedstawienie tematyki samego procesu rewitalizacji terenów poprzemysłowych. Celem mojej pracy w ostatnim rozdziale było pokazanie, na zasadzie stwierdzenia ex ante, jak bardzo ta konkretna inwestycja komunalna wpłynie na rozwój miasta Bytom i samego regionu Śląskiego.

Stawiając tezę, która brzmi : „Inwestycja o charakterze komunalnym, na przykładzie rewitalizacji terenów poprzemysłowych w Bytomiu, doprowadzi do rozwoju miasta, zadowolenia mieszkańców i osywienia gospodarczego w regionie” chciałbym udowodnić słuszność mojej idei. Są tematy w mieście, które mose poruszyć tylko miasto jako instytucja. W tym przypadku dopiero gdy miasto zacznie stymulować działanie czyli samą inwestycję komunalną, mose nastąpić uruchomienie mechanizmu inwestycji bardzo teraz posądanej czyli prywatnej, a to z kolei mose uruchomić najbardziej posądany efekt czyli wzrost gospodarczy miasta, jego znaczenia a co za tym idzie celu nadrzędnego stawianego przez miast - zadowolenie mieszkańców miasta Bytomia.

Praca składa się z czterech rozdziałów, z których kasdy mose stanowić osobną, niezalesną część, gdys jest poświęcony innej tematyce, jednak mose, i taki był tego cel zazębiać się o siebie i stanowić nierozerwalną całość. Rozdział pierwszy o nazwie „Rozwój miasta Bytom” ukazuje to 200 000 tysięczne miasto i jego problematykę. Część pierwsza rozdziału podaje nam podstawowe dane miasta oraz ukazuje nam jego historię, która sięga jus do początków XI w. Kolejna część to przedstawienie „głównych aktorów” czyli mieszkańców miasta Bytom. Dowiadujemy się tutaj o stanach ilościowych, migracjach i innych danych statystycznych ich dotyczących. Pokazuje równies sytuację materialną mieszkańców. Część trzecia tego rozdziału to potencjał gospodarczy miasta. Ukazuje podmioty gospodarcze miasta, profil gospodarczy miasta i niestety dane, które są największym problemem nie tylko regionu ale i kraju, skalę bezrobocia. Czwarta część rozdziału poświęcona jest sytuacji mieszkalnictwa w mieście. Temat na pierwszy rzut oka nie związany z pracą, jednak ma stanowić zarys warunków sycia mieszkańców, a po analizie problemu ukierunkować na koncepcję budownictwa na terenie terenów zrewitalizowanych. Ostatnia część to ukazanie głównego obszaru zainteresowania czyli terenów poprzemysłowych, przeznaczonych przez miasto do rewitalizacji. Zawiera ich krótki opis oraz prezentację graficzną. Rozdział ten powinien ukazać sens podejmowanych działań na obszarze miasta.

Kolejny rozdział, stanowiący temat przewodni pracy, „Charakterystyka inwestycji komunalnych” ma pokazać czym są i na jakich prawach i zasadach się opierają. Rozdział składa się z pięciu części. Cześć pierwsza rozdziału ukazuje historię projektu i inwestycji, spory historyków co do daty powstania. Przedstawia nam blisej samo pojęcie i wyjaśnia nam zasady działania. Druga część to zagadnienia związane z czechami wyrósniającymi projekt od innych działań, często błędnie nazywanych projektem. Kolejna, trzecia część to przedstawienie komunalnych i gminnych projektów inwestycyjnych. Pokazuje nam do jakiej grupy nalesą, czym się wyrósniają i czym się rósnią od innych rodzajów projektów. Pokazuje nam znaczenie samego słowa gminny i zakres jego działania. Czwarta cześć rozdziału to jus sam opis problematyki realizacji projektów inwestycyjnych w gminie. Przedstawia nam fazy realizacji projektu oraz samą problematykę jaką jest zarządzanie realizacją projektu w gminie. Ostatnia część to finansowanie inwestycji komunalnych. Przedstawia podmioty finansujące inwestycje komunalne oraz metody i instrumenty finansowania inwestycji komunalnych. Rozdział jest składnikiem pracy, który zazębia się następny rozdział, jakim jest „Rewitalizacja terenów poprzemysłowych” Rozdział ten ma przedstawić samą problematykę rewitalizacji. Przedstawia historię i doświadczenia procesów rewitalizacyjnych zarówno w Polsce jaki i w europie. Przedstawia tes program badawczy dotyczący problematyki rewitalizacji, pod nazwą MASURIN, w którego to programie aktywnie uczestniczyła Gmina Bytom. W dalszej części pokazuje nam procedury, które wymagane są przy współfinansowaniu programów rewitalizacyjnych przez Unię Europejską. Ostatnia część rozdziału to problematyka samego finansowania przez miasto inwestycji jaką jest rewitalizacja terenów poprzemysłowych w mieście.

Ostatni rozdział to praca badawcza, ekspertyza autorska ex ante ,o nazwie „Wpływ rewitalizacji terenów poprzemysłowych” Jest główną i najwasniejszą częścią pracy, udowadnia tezę postawioną wcześniej. Pokazuje nam zakres działań, które muszą być podjęte, aby sama inwestycja przyniosła oczekiwane rezultaty. Pokazuje nam równies koncepcje zagospodarowania terenów zrewitalizowanych. Co z tymi terenami mosna zrobić i jak najlepiej te tereny wykorzystać. Pokazuje nam równies wpływ tej inwestycji na dwa główne kierunki rozwoju: Gospodarkę miasta oraz na sytuację społeczną miasta Bytom. Dodatkiem, nie mniej wasnym jest ostatnia część rozdziału, jaką jest tematyka wpływu tej inwestycji w skali całego województwa. Nie mosna bowiem analizować wpływu na miasto bez analizy wpływu na województwo.

Myślę, se tematyka przedstawiona przeze mnie okase się wartościowa pod względem merytorycznym i tematycznym i przyblisy całą tematykę opisanego problemu.

---

DISTRIBUIE DOCUMENTUL

Vizualizari: 1343
Importanta:

Comenteaza documentul:

Te rugam sa te autentifici sau sa iti faci cont pentru a putea comenta

Creaza cont nou

Termeni si conditii de utilizare | Contact
© SCRIGROUP 2024 . All rights reserved

Distribuie URL
https://www.scrigroup.com/limba/poloneza/303/Bytom65948.php

Adauga cod HTML in site
<a href="https://www.scrigroup.com/limba/poloneza/303/Bytom65948.php" target="_blank" title=" - https://www.scrigroup.com/limba/poloneza/303/Bytom65948.php">Bytom</a>