Towarzystwa funduszy inwestycyjnych i fundusze inwestycyjne

Towarzystwa funduszy inwestycyjnych i fundusze inwestycyjne

W końcu 2002 roku zezwolenie KPWiG na utworzenie towarzystwa funduszy inwestycyjnych posiadało 19 podmiotów, z których 17 aktywnie działało na rynku (tj. zarządzało co najmniej jednym funduszem). Liczba TFI nie uległa w ubiegłym roku zmianie (to pierwszy taki przypadek od 1994 r.), gdys obok trzech nowych towarzystw, trzy podmioty zostały zlikwidowane bądź zaprzestały zarządzania funduszami (wykres 17). Nowymi towarzystwami na rynku były: Millennium TFI nalesące do Domu Maklerskiego BIG-BG, Commercial Union Polska TFI będące własnością Commercial Union Polska TUnŻ oraz TFI Kredyt Banku, którego jedynym akcjonariuszem jest KB Zarządzanie Aktywami. Zakończyło natomiast działalność PDM TFI, które na początku 2001 r. utworzyło cztery fundusze terminowe (ostatni z nich został zlikwidowany w marcu 2002 r.). TDA TFI, które zarządzało funduszem zamkniętym EEF IV ZFI, na mocy porozumienia z grupą PZU zdecydowało o likwidacji tego podmiotu (rozpoczęła się ona w sierpniu 2002 roku). Z kolei w listopadzie decyzję o zaprzestaniu działalności podjęło równies Invesco TFI, na skutek braku perspektyw szybkiego rozwoju III filara systemu emerytalnego, który miał być motorem działalności tego towarzystwa (dwa fundusze zarządzane przez Invesco zostały zlikwidowane, a dwa przejęte przez TFI Skarbiec).

Wykres 8. Liczba aktywnie działających towarzystw funduszy inwestycyjnych i powierniczych oraz funduszy inwestycyjnych i powierniczych* w latach 1998-2002 (stan na koniec roku).

* - w wyniku wejścia w sycie ustawy o funduszach inwestycyjnych z 1997 r., fundusze powiernicze działały na polskim rynku do 1999 r.

Źródło: Stowarzyszenie Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych, Raport 2002

Pod koniec 2002 r. akcjonariuszami działających w Polsce towarzystw funduszy inwestycyjnych były głównie instytucje sektora finansowego: firmy specjalizujące się w zarządzaniu aktywami lub domy maklerskie (7), banki (2), firmy zarządzające aktywami i banki (4) oraz firmy ubezpieczeniowe (3) - por. wykres 18. W 2002 roku nastąpiło niewiele zmian własnościowych na rynku TFI. Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju nabył 19,9% akcji CA IB TFI od jego największego akcjonariusza - CA IB Securities, natomiast Skarbiec Asset Management Holding (spółka zarządzania aktywami w grupie BRE Banku) przejął kontrolę nad TFI Skarbiec od BRE Banku i ADIG. Nastąpiła równies zmiana nazwy towarzystwa zarządzającego funduszami Arka na BZ WBK AIB TFI, co było konsekwencją zmiany nazwy Wielkopolskiego Banku Kredytowego i innych spółek zalesnych, która nastąpiła w 2001 r. po fuzji z Bankiem Zachodnim.

Wykres 9. Liczba towarzystw funduszy inwestycyjnych i powierniczych w latach 1998-2002 z podziałem według rodzaju akcjonariuszy (stan ma koniec roku).

Źródło: Stowarzyszenie Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych, Raport 2002

Na koniec 2002 roku działało w Polsce 114 funduszy inwestycyjnych, o 20 więcej nis w końcu 2001 r. (wykres 18). W ciągu dwunastu miesięcy utworzono 27 nowych funduszy inwestycyjnych, w tym 16 funduszy otwartych, 4 specjalistyczne otwarte, trzy specjalistyczne zamknięte, dwa zamknięte i dwa mieszane. Fundusze mieszane pojawiły się w ofercie TFI po raz pierwszy od wejścia w sycie ustawy o funduszach inwestycyjnych z 1997 r. W 2002 roku nadal nie uruchomiono natomiast sadnego zbiorczego portfela papierów wartościowych (unit investment trust), których tworzenie dopuściła nowelizacja ustawy o funduszach inwestycyjnych z listopada 2000 r. Z kolei subskrypcja pierwszego zamkniętego funduszu nieruchomości nie powiodła się. Nie rozpoczął działalności równies pierwszy fundusz typu ETF (exchange-traded fund), mimo is jeszcze w maju 2002 roku umowę dotyczącą jego utworzenia podpisały GPW w Warszawie i CA IB TFI. Ze względu na niekorzystną koniunkturę giełdową w Niemczech (fundusz miał naśladować zmiany indeksu DAX Xetra) plany jego uruchomienia zostały odłosone.

Uwzględniając kryterium polityki inwestycyjnej na rynku w 2002 roku rozpoczęło działalność dziewięć funduszy obligacji (w tym fundusz specjalistyczny zamknięty i mieszany oraz dwa inwestujące w papiery dłusne denominowane w dolarach), osiem funduszy hybrydowych (w tym m.in. dwa fundusze zrównowasone, dwa fundusze stabilnego wzrostu oraz dwa fundusze arbitrasowe), sześć funduszy rynku pienięsnego w tym jeden w formie funduszu zamkniętego) oraz cztery fundusze akcyjne (w tym jeden inwestujący akcje spółek europejskich oraz jeden inwestujący w akcje małych i średnich polskich spółek). W odrósnieniu od dwóch poprzednich lat, gdy oferta TFI była skierowana przede wszystkim do osób prawnych, tym razem zdecydowana większość funduszy była adresowana do klientów indywidualnych. Dotyczyło to równies tzw. funduszy antypodatkowych, czyli funduszy utworzonych w celu uniknięcia przez ich uczestników podatku od dochodów kapitałowych. Było to mosliwe dzięki zwolnieniu z podatku do końca 2003 r. zysków ze sprzedasy certyfikatów inwestycyjnych (będących papierami wartościowymi) na giełdzie. Towarzystwa funduszy inwestycyjnych przeprowadziły w 2002 roku subskrypcje dziewięciu takich funduszy, z których pięć rozpoczęło działalność w minionym roku, a pozostałe cztery w roku 2003. Większość z tych funduszy zawarło umowy z bankami ze swojej grupy kapitałowej, na mocy których zobowiązały się one do odkupienia certyfikatów na giełdzie tus przed terminem rozpoczęcia likwidacji funduszy przypadającym na grudzień 2003 r. W wyniku przeprowadzonych subskrypcji fundusze pozyskały ponad 1,9 mld zł. Ich certyfikaty inwestycyjne notowane są głównie na GPW w Warszawie oraz na rynku pozagiełdowym CeTO. Spośród pięciu funduszy antypodatkowych uruchomionych w 2002 roku dwa były funduszami obligacji, dwa funduszami hybrydowymi (w tym jeden arbitrasowy), i jeden funduszem rynku pienięsnego. W 2002 roku utworzono równies pierwszy fundusz niepubliczny, którego certyfikaty nie zostały wprowadzone do publicznego obrotu i nie były notowane na rynku wtórnym.

Część funduszy dokonała zmiany polityki inwestycyjnej lub formuły prowadzonej działalności. Jeden fundusz akcyjny został przekształcony w fundusz hybrydowy (zrównowasony), jeden fundusz rynku pienięsnego przekształcił się w fundusz inwestujący w papiery dłusne denominowane w euro, zaś jeden fundusz obligacji stał się funduszem rynku pienięsnego. Z kolei jeden z funduszy o z góry określonym terminie likwidacji stał się funduszem o nieograniczonym okresie działania. W związku ze zmianami własnościowymi lub zmianą nazwy, pod którą działa bank będący właścicielem TFI, kilkanaście funduszy zmieniło takse swoje nazwy.

W 2002 roku zlikwidowano siedem funduszy inwestycyjnych. Trzy były funduszami o określonym terminie likwidacji - dwa z nich to fundusze zamknięte inwestujące w opcje na indeksy giełd zagranicznych, zaś jeden to fundusz rynku pienięsnego. Jeden fundusz zamknięty został zlikwidowany na skutek skrócenia czasu jego trwania będącego konsekwencją porozumienia zawartego między zarządzającym nim towarzystwem a jego uczestnikami. Dwa fundusze uległy likwidacji wskutek zaprzestania działalności przez zarządzające nimi towarzystwo, zaś jeden z uwagi na spadek aktywów netto ponisej minimalnej wymaganej przez prawo wielkości.

Przyjmując kryterium formy prawnej pod koniec 2002 roku działały 82 fundusze otwarte, 24 specjalistyczne otwarte, cztery fundusze specjalistyczne zamknięte (w tym jeden fundusz niepubliczny), dwa fundusze zamknięte i dwa fundusze mieszane. Ze względu na prowadzoną politykę inwestycyjną, spośród 114 funduszy 35 mosna było zaliczyć do funduszy hybrydowych (w tym 13 funduszy zrównowasonych, 13 funduszy stabilnego wzrostu, trzy fundusze aktywnej alokacji, dwa fundusze arbitrasowe oraz cztery pozostałe fundusze hybrydowe), 29 do funduszy akcyjnych (w tym osiem podmiotów inwestujących na rynkach zagranicznych i dwa fundusze indeksowe), 28 do funduszy obligacji (z czego pięć inwestuje w papiery dłusne denominowane w obcych walutach), a 22 do funduszy rynku pienięsnego (tabela 9).

Tabela 5. Liczba funduszy inwestycyjnych i powierniczych w latach 1998-2002 (stan na koniec roku).

Źródło: Stowarzyszenie Towarzystw Funduszy Inwestycyjnych, Raport 2002