Bank wierzyciela

4

5

6

Źródło: Praca zbiorowa M. Gmytrasiewicz, A. Karmańska, J. Olchowicz, Rachunkowość finansowa Difin W-wa 2000r.

Objaśnienia:

Wniosek dłużnika o otwarcie akredytywy,

Zawiadomienie o otwarciu akredytywy,

Przekazanie środków do banku wierzyciela

Zawiadomienie wierzyciela o otwarciu akredytywy,

Przekazanie przez wierzyciela dokumentów rozliczeniowych,

Zawiadomienie wierzyciela o uznaniu jego rachunku,

Zawiadomienie o dokonaniu rozrachunku,

Zawiadomienie dłużnika o obciążeniu go akredytywa.

W rozliczeniach bezgotówkowych dopuszczalne są również rozliczenia planowe, które polegają na regulowaniu zobowiązań z tytułu świadczeń periodycznych, wynikających z planowej wartości dostaw.[46] Przeprowadzane są one zgodnie z wcześniej ustalonymi w umowie warunkami gdzie określona zostaje częstotliwość i wysokość jednorazowo przekazywanej kwoty. W ustalonym terminie, wierzyciel wystawia fakturę, którą dłużnik porównuje ze zrealizowanymi przelewami, a następnie różnicę w formie przelewu przekazuje firmie. W przypadku dodatniego salda u wierzyciela, różnicę potrąca sobie dłużnik z następnego planowego przelewu. W takim przypadku następuje wyrównanie okresowe sald rachunków kontrahentów. Forma rozliczeń planowych tworzy możliwość zastąpienia uciążliwego rozliczania indywidualnych faktur.

Inną formą rozliczeń bezgotówkowych, zinstytucjonalizowaną formą rozliczeń kompensacyjnych, są okresowe rozliczenia saldami. Mają zastosowanie wówczas, gdy kontrahenci świadczą sobie wzajemnie dostawy i usługi i z tego tytułu jako dostawca i odbiorca. Mogą wtedy być dokonywane rozliczenia kompensacyjne, czyli na podstawie okresowego rozliczenia saldami.[47] W przypadku takim regulowanie poszczególnych rozliczeń zastępowane jest ewidencjonowaniem wzajemnych świadczeń oraz wyrównywaniem salda wzajemnych rozliczeń. Okresowe porównania i rozliczania sald mogą występować wielokrotnie. Takie rozliczenia mogą uprościć procedurę rozrachunku i polecane są głównie kontrahentom, których wzajemna współpraca oparta jest na zaufaniu.

Regulowanie rozrachunków w obrocie bezgotówkowym za pomocą weksla może przejawiać się w :[48]

a)      wystawieniu weksla w celu wyrównania rachunku, np. zapłaty za określone świadczenia

b)      zobowiązaniu formalnym ( oderwanym od przyczyny gospodarczej)

Podpisanie weksla w formie przewidzianej prawem zobowiązuje wystawcę do przekazania określonej sumy pieniężnej w wyznaczonym terminie.

Szczegółowo weksel omówiono w rozdziale IV.

Coraz powszechniej stosowaną formą rozliczeń jest karta płatnicza zwana kredytową. Karta płatnicza jest to instrument umożliwiający dokonywanie płatności bez użycia gotówki.[49] Regulowanie płatności za pomocą karty odbywa się w drodze przelewu środków z rachunku posiadacza karty na rachunek wierzyciela. Najbardziej popularną funkcją płatniczą karty jest dokonywanie na jej podstawie zakupów dokonywaniu bezgotówkowych przelewów z konta jego posiadacza oraz podjęcia gotówki z bankomatów.

Karty płatnicze występują w różnych odmianach w zależności od funkcji jakie spełniają , sposobu rozliczenia dokonanych transakcji, bądź w zależności od rachunku do jakiego zastały wydane

Podział ze względu na liczbę stron:

dwustronne – w transakcji bierze udział tylko wystawca i klient

trójstronne – stronami są wystawca karty, jej właściciel oraz punkt usługowo – handlowy. Są to typowe karty płatnicze.

Podział ze względu na zasięg:

krajowe - karty ważne w jednym kraju

międzynarodowe – o zasięgu międzynarodowym

Podział według typu użytkownika

dla klientów indywidualnych

dla klientów instytucjonalnych czyli firm[50]

Podział ze względu na sposób rozliczania karty:

karty debetowe debit cards

karty kredytowe credit cards

karty z odroczonym terminem płatności charge cards

karty wstępnie opłacone preloaded cards.

Karty debetowe umożliwiają płatności tylko do wysokości stanu konta posiadacza karty. Karty te nie dają żadnych możliwości kredytowych, a co za tym idzie posiadacz karty może posługiwać się nią tylko do wysokości salda na rachunku.

Karty kredytowe oznaczają, że bank zgadza się dokonywać płatności posiadacza karty nawet po przekroczeniu stanu jego konta. Warunki kredytowania są uzgadniane z bankiem.[51]

Karta z odroczonym terminem płatności oznacza, że posiadacze kart mogą przekraczać stan konta do wysokości miesięcznego limitu ustalonego przez bank.

Karty wstępnie opłacone funkcjonują na zasadzie typowej karty telefonicznej, którą klient kupuje w banku o określonej wartości i za jej pomocą dokonuje transakcji w bankomatach oraz punktach handlowych.

Schemat 7

Obieg pieniądza związany z transakcją opłaconą kartą płatniczą

9 10

6

2

8 7 1 3 4 5

Źródło :E. Bogacka – Kisiel , Usługi i procedury bankowe ,WAE Wrocław 2000r.

Objaśnienia:

Zapłata akceptantowi przez bank obsługujący za skredytowaną transakcję,

Przekazanie przez wydawcę środków zaangażowanych w skredytowanie transakcji,

Spłata kredytu przez klienta,

Opłaty za karty pobierane przez wydawcę,

Oprocentowanie kredytu udzielonego posiadaczowi,

Marża za skupione transakcje płacona wystawcy,

Marża za zrealizowaną transakcję płacona przez sprzedawcę na rzecz banku obsługującego,

Opłaty za dostawę urządzeń sklepowych,

Opłaty banku obsługującego na rzecz organizacji płatniczej,

Opłaty banku wystawcy na rzecz organizacji płatniczej

3. Środki pieniężne na rachunku bankowym

Środki pieniężne zarówno krajowe jak i zagraniczne gromadzone są na rachunkach bankowych.

Banki otwierają i prowadzą dla jednostek gospodarczych następujące rodzaje rachunków:

rachunki bieżące,

rachunki pomocnicze,

rachunki lokat terminowych,

rachunki bankowe środków wyodrębnionych,

rachunki do rozliczeń zagranicznych.[52]

Rachunki bieżące służą do gromadzenia i przechowywania środków pieniężnych właściciela rachunku oraz przeprowadzania operacji i rozliczeń pieniężnych krajowych.

Rachunki pomocnicze służą do przeprowadzania przez posiadacza określonych rozliczeń pieniężnych w innym oddziale tego samego banku.[53]

W celu otwarcia rachunku bieżącego ( i pomocniczego ) konieczne jest złożenie przez klienta ofert zawarcia umowy rachunku bankowego wraz z kartą wzorów podpisów oraz załącznikami: dokumentami potwierdzającymi uprawnienia osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą albo stwierdzające utworzenie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej; dokumentami wskazującymi osoby uprawnione do składania oświadczeń w zakresie praw i obowiązków majątkowych; zaświadczeniem o nadaniu numeru statystycznego i innymi dokumentami w zależności od typu prowadzonej działalności.[54]

Rachunki bieżące ( i pomocnicze ) są oprocentowane wg zmiennej stopy procentowej, negocjowanej w chwili podpisania umowy o otwarcie rachunku.

Rachunki lokaty terminowej służą do przechowywania środków pieniężnych posiadacza rachunku przez czas określony w umowie z bankiem.[55]

Rachunki lokat terminowych umożliwiają przechowywanie czasowo wolnych środków pieniężnych przez określony termin najczęściej od 7 dni do 36 miesięcy, przy stopie procentowej wyższej niż stopa procentowa ustalona dla rachunku bieżącego.

Rachunki bankowe środków wyodrębnionych służą do przechowywania środków pieniężnych i przeprowadzania rozliczeń związanych z prowadzoną działalnością wyodrębnioną np. Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych. Obowiązek ten wynika z art. 12 ust. 1 ustawy o MZFŚSS z 04 marca 1994r. Na koncie tym ujmuje się wszelkie wpływy i wydatki środków oraz ich stan. Podstawą ewidencji są dokumenty podłączone do wyciągów bankowych ujmujące obroty na tym rachunku.

Rachunki do rozliczeń zagranicznych (walutowe) służą do gromadzenia dewiz uzyskanych ze sprzedaży towarów i usług za granicą.

Za pośrednictwem rachunków walutowych dokonuje się rozliczeń transakcji eksportowych z kontrahentami zagranicznymi.

Z rachunku walutowego mogą być przeprowadzone takie operacje jak:

regulowanie wymagalnych zobowiązań wobec osób zagranicznych za nabywane towary, usługi i prawa na dobrach niematerialnych,

wywóz zagranicznych środków płatniczych w gotówce do równowartości 5000 EURO na przyszłe lub wymagalne zobowiązania wobec osób zagranicznych,

pokrywanie kosztów zagranicznych delegacji służbowych osobom zatrudnionym,

spłata pożyczek i kredytów zaciągniętych u osób zagranicznych mających siedzibę za granicą lub w bankach zagranicznych na zakupy towarów i usług,

zakup skarbowych papierów wartościowych lub obligacji emitowanych przez przedsiębiorstwa lub instytucje mające siedziby w kraju należącym do Organizacji Współpracy i Rozwoju Gospodarczego.[56]

W przypadku posiadania rachunków walutowych poza granicami kraju należy o ich otwarciu powiadomić NBP oraz raz na kwartał dostarczać informacji o obrotach i saldach na tych kontach.

Środki pieniężne gromadzone na rachunkach bankowych zgodnie z umową zawarta z bankiem mogą być oprocentowane. Naliczone bądź potracone przez bank odsetki stanowią odpowiednio koszty lub przychody finansowe w jednostce, podobnie jak różnice kursowe ( dodatnie lub ujemne) wynikające ze zmienności kursów walut obcych.

Ewidencję środków pieniężnych ulokowanych na rachunkach bankowych prowadzi się za pomocą konta „Rachunki bankowe”, księgowanie odbywa się na podstawie wyciągów bankowych oraz dołączonych do nich dokumentów źródłowych. Na koncie tym ujmuje się oprócz środków własnych również środki pochodzące z kredytu bankowego.

Prowadzona szczegółowa ewidencja powinna umożliwić:

ustalenie stanu środków na poszczególnych rachunkach bankowych,

podział rachunków bankowych wg walut obcych i ustalenie stanu w walucie polskiej.

Konto rachunki bankowe może wykazywać saldo:

Wn wyrażające stan środków znajdujących się w banku,

Ma oznaczające zadłużenie na rachunku bieżącym wobec banku z tytułu wykorzystanego kredytu.

Schemat 8

Ewidencja operacji bankowych

Rozrachunki

Kasa Rachunki bankowe  z odbiorcami i dostawcami

1 5

Pozostałe

Kredyty bankowe  koszty operacyjne

2 6

Pozostałe

przychody operacyjne Pozostałe koszty

3 7

Przychody finansowe  Inwestycje

4a, 10b 8a

Fundusze specjalne  Koszty finansowe

4b 8b, 10a

9

Źródło: K.Sawicki, op. cit. s 110

Objaśnienia:

Wpłaty gotówki do banku.

Otrzymane kredyty bankowe.

Otrzymanie kary, grzywny, odszkodowania i darowizny pieniężne.

Naliczone odsetki od środków na rachunkach bankowych:

a) działalności gospodarczej,

b) ZFŚS.

Uregulowanie zobowiązania wobec dostawców.

Zapłacone kary, grzywny, przekazane darowizny pieniężne.

Opłacane koszty bankowe.

Naliczone odsetki i prowizje od kredytów:

a) na inwestycje w okresie realizacji,

b) na inne cele.

Przelewy środków na inne rachunki bankowe (np. otwarcie akredytywy ).

Różnice kursowe dotyczące środków pieniężnych wyrażone w walutach obcych:

a)ujemne

b)dodatnie.

W sytuacji, gdy środki własne nie wystarczą jednostce gospodarczej na pokrycie jej potrzeb finansowania działalności, może ona zaciągnąć w banku różnego rodzaju kredyty.

Kredyty bankowe są to użyczane przez bank na wniosek kredytobiorcy środki płatnicze ( na finansowanie określonego przedsięwzięcia )lub przejęcie zobowiązania przez bank w zamian za zobowiązanie klienta do spłaty równowartości wraz z odsetkami w ustalonym terminie.

Kredyty możemy podzielić ze względu na :

przedmiot kredytu,

sposób zapłaty,

sposób zabezpieczenia.

Istotny dla formy i sposobu zabezpieczenia kredytu jest także termin spłaty długu określony w umowie kredytowej . Z uwagi na okres kredytowania wyróżnia się kredyty:

Krótkoterminowe

Średnioterminowe

Długoterminowe

Kredyty krótkoterminowe – są to kredyty udzielane maksymalnie do 1 roku i zalicza się do nich kredyty obrotowe (przeznaczone na finansowanie bieżących potrzeb związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, jak zakup towarów i usług), płatnicze, dyskontowe, lombardowe, czekowe.

Kredyty średnioterminowe – udzielane na okres od 1 – 3 lat.

Kredyty długoterminowe – na okres powyżej 3 lat.

Do kredytów śednio- i długoterminowych zalicza się najczęściej kredyty inwestycyjne przeznaczone na finansowanie nakładów gospodarczych, których celem jest utworzenie nowych lub powiększenie już istniejących środków trwałych.

Warunkiem uzyskania kredytu w banku jest:

złożenie wniosku kredytowego wraz z załącznikami,

posiadanie zdolności kredytowej,

zgoda na zabezpieczenie spłaty kredytu,

posiadanie rachunku u kredytodawcy,

opłacenie prowizji i odsetek od kredytu oraz kosztów bankowych ( opłat manipulacyjnych ).[58]

Udzielenie kredytu przez bank w zależności od postanowień umowy, może polegać na:

a)      sukcesywnym pokrywaniu przez bank dyspozycji jednostki ( z tytułu wykorzystania kredytu do wysokości ustalonej w umowie) z ewidencją na rachunku bankowym lub na rachunku bankowym,

b)      przekazaniu na rachunek bankowy całej lub części kwoty udzielonego kredytu po potraceniu odsetek.[59]

Udzielony kredyt powinien być wykorzystany zgodnie z warunkami określonymi w umowie, a w razie ich nie spełnienia bank ma prawo wypowiedzieć umowę kredytową, co w konsekwencji spowoduje wstrzymanie wypłat kredytu.

Od udzielonych kredytów bank pobiera odsetki, prowizje i koszty bankowe, które dla jednostki stanowią w przypadku kredytów:

obrotowych – koszty finansowe,

inwestycyjnych ( w okresie realizacji inwestycji ) – podwyższają wartość majątku trwałego.

IV. INNE ŚRODKI PIENIĘŻNE

1.Czeki

Czek to papier wartościowy zastępujący w obrocie pieniądz gotówkowy. Jest dokumentem w którym wystawca poleca – w formie pisemnej – bankowi wypłatę określonej kwoty okazicielowi lub wskazanej osobie. Za pomocą czeku jego wystawca rozporządza środkami pieniężnymi zgromadzonymi w banku.

Czek spełnia głównie funkcję płatniczą, gdyż pozwala regulować na bieżąco różnego rodzaju zobowiązania. Wystawienie czeku wymaga posiadania przez wystawcę odpowiedniego jego pokrycia na rachunku bankowym od momentu wystawienia aż do chwili jego spłaty bądź upływu terminu ustalonego do przedstawienia czeku trasantowi (bank wypłacający kwotę określoną na czeku). Własność czeku może być przenoszona przez jego posiadacza na inną osobę fizyczną lub prawną za pomocą indosu. Czek spełnia, więc funkcje także obiegowe.

Zgodnie z art.1 Prawa czekowego prawidłowo wystawiony czek powinien zawierać:[60]

nazwę „czek” w samym tekście dokumentu, w języku, jakim go wystawiono;

polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;

nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasanta);

oznaczenie miejsca płatności;

oznaczenie daty i miejsca wystawienia czeku;

podpis wystawcy czeku.

Cech charakterystyczne czeku:[61]

- jest środkiem płatniczym, a nie narzędziem kredytowania, jak weksel,

- jego wystawienie uwarunkowane jest posiadaniem pieniędzy na rachunku bankowym przez wystawcę,

- jest płatny za okazaniem,

- przy przekazywaniu czeku nie stosuje się dyskonta, gdyż jego realizacja trwa krótko (jest „szybkim” dokumentem gotówkowym),

- brak pokrycia na koncie bankowym wystawcy czeku powoduje jego oprotestowanie. - podobnie jak weksel może być indosowany.

Czek może być wystawiony:

a)       na określoną osobę z dodaniem zastrzeżenia na zlecenie lub bez takiego zastrzeżenia;

b)      na określoną osobę z dodaniem zastrzeżenia nie na zlecenie lub innego równoznacznego;

c)       na okaziciela, za który uważa się również czek na rzecz określonej osoby z dodaniem wyrazów lub okazicielowi albo innego zwrotu równoznacznego, bądź też czek nie wskazujący, komu ma być uiszczona zapłata;

d)      na własne zlecenie wystawcy bądź też na rachunek osoby trzeciej.[62]

Czek jest płatny za okazaniem. Jeżeli został przedstawiony do zapłaty przed dniem wskazanym jako data wystawienia, to jest on płatny w dniu przedstawienia.

Czek wystawiony i płatny w tym samym kraju, powinien być przedstawiony do zapłaty w ciągu 10 dni od daty wystawienia, natomiast wystawiony w innym kraju, niż ten, w którym jest płatny, powinien być przedstawiony do zapłaty odpowiednio:

a)        w ciągu 20 dni od daty wystawienia – w przypadku, gdy miejsce wystawienia i miejsce płatności znajdują się w tej samej części świata;

b)       w ciągu 70 dni od daty wystawienia – gdy kraj wystawienia i kraj płatności czeku znajdują się w różnych częściach świata[63].

Po upływie terminu czek może być ze skutkiem prawnym odwołany przez wystawcę; traci wtedy przymioty dokumentu płatniczego i przestaje być wartością dewizową.

Czeki mają formę blankietu wydanego przez bank posiadaczowi rachunku bankowego w postaci książeczki czekowej, zawierającej blankiety czekowe oznaczone kolejnym numerem oraz numerem właściwego rachunku bankowego. Bank ocenia przy tym realność i wypłacalność klienta i często uzależnia wydanie książeczki czekowej od pozytywnej oceny jego solidności.

Współcześnie występuje w obiegu wiele rodzajów czeków, które można sklasyfikować według różnych kryteriów:

W obrocie czekowym uczestniczą trzy osoby:

- wystawca czeku (trasant)

- osoba uprawniona do żądania i podjęcia wypłaty (remitent)

- bank zobowiązany do zapłaty (trasat).

Rys. 7

Klasyfikacja czeków

	CZEKI

	- Gotówkowe - Zakreślone - Rozrachunkowe - Potwierdzone - In blanko		- Na okaziciela - Imienne -Na zlecenie określonej osoby fizycznej lub prawnej		- Bankierskie - Skarbowe -Podróżnicze -Osób prawnych -Prywatne Przekazy pieniężne -euroczeki		- Płatne przez banki krajowe - Płatne przez banki zagraniczne a) będące korespondentami banku b) nie będące korespondentami banku

Źródło: E. Bogacka- Kisiel op. cit. s.138

Czeki w obrocie krajowym mogą być wystawione na okaziciela, tj. płatne do rąk każdego posiadacza, który przedstawi czek do zapłaty. Przekazywanie czeku na okaziciela jako środka płatniczego nie jest obwarowane żadnymi zastrzeżeniami.

Najczęściej występującą formą czeku w obrocie krajowym są czeki imienne, tzn. wystawione na określoną osobę; prawa z tego czeku mogą być przekazywane tylko w formie zwykłego przelewu na rachunek bankowy.

Zarówno w obrocie krajowym, jak i zagranicznym występują czeki na zlecenie, tzn. czeki wystawione na określoną osobę fizyczną lub prawną (w tym banki). Prawa z takiego rodzaju czeku mogą być przeniesione na inną osobę drogą indosu. Indos może mieć dwie formy: bądź adnotacji na odwrocie czeku „odstępuję na rzecz….” (Z podaniem nazwiska lub nazwy osoby, na który przeniesiono prawa) – tzw. Indos imienny, bądź też tylko w formie podpisu posiadacza czeku – tzw. indos In blanco . Najważniejszym elementem indosu jest podpis posiadacza czeku na jego odwrocie. Indos musi być bezwarunkowy, tzn. nie można w nim uzależnić przeniesienia czeka od jakiegokolwiek świadczenia lub innego warunku. Indos częściowy (na część wymienionej w czeku sumy) uważa się za nieważny.

Ze względu na sposób zapłacenia czeki dzieli się na:

- gotówkowe,

- zakreślone,

- rozrachunkowe,

- potwierdzone.

Czek gotówkowy (kasowy, zwykły) to dokument skierowany do banku (trasanta), zawierający polecenie wypłacenia określonej na czeku kwoty okazicielowi lub osobie wskazanej na czeku. Czek gotówkowy jest uważany za instrument rozliczeń gotówkowych. Czeki te mogą być wystawiane na okaziciela bądź jako imienne. Jeżeli czek został wystawiony w formie imiennej, wystawca czeku jest obowiązany wypisać na przedniej stronie czeku imię i nazwisko osoby podejmującej gotówkę w banku, a na stronie odwrotnej czeku cechy jej dowodu tożsamości (seria, numer, miejsce wystawienia).

Czek zakreślony według prawa czekowego może być wypłacony tylko określonej osobie. Zakreślenie polega na umieszczeniu na przedniej stronie czeku dwóch linii równoległych dokonane przez wystawcę lub każdego posiadacza czeku, aż do momentu przedstawienia go do zapłaty. Celem zakreślenia jest uniemożliwienie dokonania zapłaty czeku osobie nieuprawnionej (w razie zgubienia lub kradzieży).

Czek rozrachunkowy stanowi dyspozycję udzieloną granatowi, przez wystawcę czeku do obciążenia jego rachunku kwotą, na którą czek został wystawiony, oraz uznania tą kwotą rachunku posiadacza czeku .

Istota czeku rozrachunkowego potwierdzonego polega na potwierdzeniu przez trasata, że dany czek ma pokrycie. Potwierdzenie to wydawane jest na wniosek wystawcy czeku. Czek potwierdzony nie może być zrealizowany po upływie terminu potwierdzenia, nawet jeśli okres ważności liczony od daty wystawienia wykracza poza ten termin.

Wystawienie czeku in blanco nadaje czekowi o tyle inny charakter, ze czek, który ma być wypełniony dopiero w przyszłości, staje się w gruncie rzeczy narzędziem kredytu zamiast, jak być powinno, narzędziem zapłaty. Odbiorca czeku in blanco ma go wypełnić dopiero w przyszłości – czek taki stanowi zabezpieczenie zawartej umowy. Jest to kredyt mający formę czeku, która to forma dla wystawcy czeku może grozić brakiem pokrycia czeku.

Czeki natomiast używane w obrotach zagranicznych używane są do regulowania drobnych płatności w ruchu turystycznym, oraz stanowią formę przekazywania świadczeń na rzecz osób fizycznych.

Przyjmując za kryterium podziału wystawcę czeków zagranicznych rozróżniamy czeki:

- bankierskie,

- wystawione przez osoby prawne nie będące bankami,

- wystawione przez osoby fizyczne posiadające rachunek w banku,

- skarbowe,

- podróżnicze.

Czek bankierski wystawiany jest przez bank, instytucję finansową lub inną świadczącą usługi bankierskie zgodnie z przepisami prawa bankowego. Bank poleca w nim innemu bankowi (trasatowi), zapłacić określoną sumę pieniężną osobie wymienionej w tekście tego dokumentu (remitentowi). Czeki na okaziciela w rozliczeniach zagranicznych, w praktyce nie są stosowane. Czeki bankierskie zakupywane są przez klientów banku, jako wygodny środek płatniczy za granicą ze względu na łatwość przewozu oraz zabezpieczenia przez kradzieżą.

Czeki wystawione przez osoby prawne i fizyczne odgrywają w obrocie zagranicznym podobną rolę jak w krajowym.

Czek skarbowy wystawiony jest przez uprawnione do tego organy administracji finansowej – z tytułu zobowiązań publiczno-prawnych danego kraju. Od czeku w znaczeniu prawnym różni się tym, że trasantem jest nie bank, lecz Skarb Państwa. Czeki te są instrumentem zapłaty należności z tytułu ubezpieczenia społecznego (emerytury, renty, zasiłki) oraz zwrotu podatku dochodowego i innych należności od Skarbu Państwa.

Czeki podróżnicze zbliżone są do obiegu pieniądza papierowego. Czeki te są przeznaczone do obsługi finansowej przyjazdowego i wyjazdowego ruchu podróżnych, są przedmiotem wwozu do kraju bądź wywozu z niego. Czeki podróżnicze mają postać polecenia wypłaty w okrągłych sumach najczęściej wyrażone w dolarach USA lub markach niemieckich, niemieckich są zbywalne za gotówkę w kraju przeznaczenia. Sprzedawane w kraju (np. American Express) umożliwiają uzyskanie korzystniejszego kursu wymiany w momencie zakupu i realizacji. Są powszechnie akceptowane jako środek płatniczy.

W 1968 roku został utworzony przez silne banki europejskie, system euroczeków, który zakłada na podstawie porozumienia zawartego między tymi bankami, jak również przedsiębiorstwami handlowymi i hotelarskimi honorowanie euroczeków w kilkudziesięciu krajach świata.

Ułatwia to zdecydowanie turystykę międzynarodową jak również kontakty biznesowe w świecie. Polska jest również członkiem tego systemu. Rozliczeniem euroczeków skupionych na terenie Polski zajmuje się Bank Polska Kasa Opieki S.A.

Od 1 stycznia 2002r znajdujące się w jednostce czeki obce - klasyfikowane do końca 2001r jako papiery wartościowe oraz inne środki pieniężne, - w związku z nowelizacją ustawy o rachunkowości z dnia 29 września 1994r. powinny być zaliczane do krótkoterminowych aktywów finansowych.

Przez krótkoterminowe aktywa finansowe rozumie się aktywa pieniężne, instrumenty kapitałowe wyemitowane przez inne jednostki, a także wynikające z kontraktu prawo do otrzymania aktywów pieniężnych lub prawo do wymiany instrumentów finansowych inną jednostką na korzystnych warunkach, które są płatne i wymagalne lub przeznaczone do zbycia w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego lub od daty ich założenia, wystawienia lub nabycia .

Do aktywów pieniężnych zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 25 znowelizowanej ustawy o rachunkowości zaliczyć można środki płatnicze ( m.in. czeki), waluty obce i dewizy. Jeśli aktywa te są płatne lub wymagalne w ciągu 3 miesięcy od dnia ich otrzymania lub wystawienia to zalicza się je do środków pieniężnych.

Czeki obce bez względu na datę ich wykupu ujmuje się na koncie „Inne środki pieniężne” Konto to obciąża się z tytułu otrzymanych czeków, jako zapłaty za wykonanie dostaw , uznaje za wykup czeków przez bank.

Schemat 9

Ewidencja czeków obcych

Rozrachunki z odbiorcami Inne środki pieniężne Rachunki bankowe

1 2

3

Źródło: A. Kuczyńska-Cesarz , Rachunkowość, DIFIN W-wa 2001r s.204

Objaśnienia:

Otrzymanie czeku od kontrahenta jako spłaty należności,

Realizacja czeku w banku

Indosowanie czeku obcego; realizacja zobowiązań otrzymanym czekiem.

2. Weksle

Weksel jest dokumentem kredytu krótkoterminowego wystawionym w formie ściśle określonej przez prawo, na specjalnym blankiecie ostemplowanym opłatą skarbową. Zawiera on bezwarunkowe zobowiązanie do zapłaty określonej osobie, w ustalonym terminie i miejscu, sumy pieniężnej, na którą został wystawiony.

Zobowiązanie wekslowe odnosi się – w przypadku weksla własnego do wystawcy lub osoby wskazanej – w przypadku weksla trasowanego.

Zobowiązanie wekslowe jest zobowiązaniem szczególnym, gdyż posiada cechy, charakterystyczne, które stanowią o jego odrębności, wyróżniając je spośród innych zobowiązań.

Najistotniejszymi cechami zobowiązania wekslowego są:

- abstrakcyjność,

- bezwarunkowość,

- pieniężny charakter,

- sformalizowanie dokumentu wekslowego,

- samodzielność zobowiązania poszczególnych dłużników wekslowych,

- solidarna odpowiedzialność dłużników wekslowych.

Zgodnie z wymogami prawa weksel powinien zawierać:[69]

Nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono;

Polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;

Nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasanta);

Oznaczenie terminu płatności;

Oznaczenie miejsca płatności;

Nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana;

Oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla;

Podpis wystawcy weksla.

Osoba, której zostaje wręczony weksel, może:[70]

przechowywać go aż do terminu jego płatności;

wręczyć jako zapłatę w kolejnej transakcji, indosując go na swojego wierzyciela;

oddać go w zastaw jako zabezpieczenie zapłaty, np. udzielonego kredytu;

złożyć w banku do dyskonta, otrzymując w zamian kwotę weksla pomniejszoną o odsetki dyskontowe.

W każdym z wymienionych przypadków weksel musi być w dniu płatności przedstawiony do zapłaty. Możliwości te pozwalają na wyodrębnienie funkcji weksla.

Funkcje weksla:[71]

a)      kredytowa ,

b)      obiegowa ,

c)      płatnicza ,

d)      gwarancyjna.

Funkcja kredytowa weksla występująca w transakcji kupna – sprzedaży polega na udzieleniu nabywcy krótkoterminowego kredytu, tzw. kupieckiego. Umożliwia ona zatem dokonywanie transakcji z zapłatą w późniejszym okresie. Funkcja ta ułatwia także zaciąganie pożyczek pieniężnych wzmacniając gwarancję ich zapłaty.

Funkcja obiegowa wynika z tego, ze weksel może być przez posiadacza przeniesiony na inną osobę, której również taka możliwość przysługuje. Weksel można zatem wykorzystać w charakterze surogatu środka płatniczego płacąc innym kontrahentom lub odstępując za gotówkę.

Funkcja płatnicza - wiąże się ściśle z obiegową i oznacza, że przy pomocy weksla można regulować zobowiązania. Weksel dotyczy jednak przyszłej płatności, a więc zobowiązanie wygasa dopiero po uregulowaniu należności wynikającej z weksla.

Funkcja gwarancyjna – polega na zabezpieczeniu przy pomocy weksla roszczeń jakie mogą występować w trakcie wykonywania umowy wskutek jej naruszenia przez wystawcę weksla. Funkcja ta realizowana jest przy pomocy tzw. weksla In blanco, tj. niewypełnionego zaopatrzonego jedynie w podpis osoby składającej gwarancję lub kaucję.

Weksel In blanco jest to dokument zaopatrzony bądź w sam tylko podpis wystawcy weksla lub akceptanta, bądź także w niektóre inne elementy weksla. Podpis na wekslu in blanco musi być złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego.

W obrocie wekslowym wyróżnia się dwa zasadnicze rodzaje weksli:[73]

1) weksel własny, zwany solo lub prosty;

2) weksel trasowany, określany mianem ciągniony lub trata

Rys. 8

Obieg weksla własnego

	Wystawca weksla ( główny dłużnik)		Remitent i wierzyciel wekslowy Indosant

przekazanie

wierzyciela

odstąpienie

weksla

Indosatariusz*

Przedłożenie weksla do zapłaty

zapłata

* Odstąpienie weksla może być wielokrotnie na linii : indosant – indosatariusz , aż do ostatniego indosatariusza.

Źródło: Z. Kołaczyk: op. cit. s.176

Rys. 9

Obieg weksla trasowanego

Indosariusz*

Remitent i wierzyciel wekslowy Indosant

Wystawca weksla (trasant)

Przekazanie weksla odstąpienie

Wierzycielowi weksla

przedłożenie

do przyjęcia

Trasat Akceptant (główny dłużnik)

przedłożenie

do zapłaty

Zwrot po przyjęciu

(awalista  zapłata

* Odstąpienie weksla może być wielokrotne na linii : indosant – indosatariusz, aż do ostatniego indosatariusza

Źródło: Z. Kołaczyk: op. cit. s.176

Weksel własny (solo) wystawiany jest na rzecz innych jednostek. Stanowi bezwarunkowe zobowiązanie się wystawcy do zapłacenia ustalonej sumy na rzecz innej osoby, (remitenta). Weksle własne mają charakter surogatu środka płatniczego na rzecz innych kontrahentów. Po uregulowaniu kwoty wynikającej z weksla, zobowiązanie z tytułu udzielonego kredytu wygasa.

Weksel własny wystawia i wykupuje ta sama osoba. Wystawca w swoich księgach rachunkowych dokonuje ewidencji weksli.

Schemat nr 10

Ewidencja weksli własnych

R-k bankowy, kasa Zobowiązania wekslowe Pozostałe rozrachunki

5 2a

Poz.przychody operacyjne 2 Rol.międzokresowe kosztów

4 2b

3b

3a 3

Koszty finansowe 

7

6

Poz. Koszty operacyjne

1

Źródło: M. Gmytrasiewicz: op.cit. s. 221

Objaśnienia:

Koszty związane z emisją weksli (zakup blankietów, opłata skarbowa),

Pełna suma wekslowa wystawionego weksla handlowego,

2a. Suma zobowiązania wystawcy,

2b .ewentualne dyskonto wliczone w sumę wekslową,

Pełna suma wekslowa wystawionego weksla finansowego,

3a.Kwota uzyskanych środków pieniężnych,

3b.ewentualne dyskonto wliczone w sumę wekslową,

Odpisanie weksli przedawnionych,

Wykup weksla przez wystawcę,

. Zapłacone oprocentowanie przy wykupie weksla terminowo – okazowego,

Stawka dyskonta obciążająca bieżące koszty

Weksel trasowany zawiera polecenie wystawcy ( trasanta) bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty, wydane innej osobie (trasatowi), na rzecz osoby trzeciej (remitentowi).

Wystawca weksla trasowanego jest głównym dłużnikiem takiego weksla do momentu akceptacji przez trasanta. Weksel ten musi być zarejestrowany w księgach rachunkowych trasata, a nie wystawcy weksla trasowanego.

Schemat nr 11

Ewidencja weksla trasowanego

Rozrachunki – należności Rozrachunki - zobowiązania

1

Ewidencja pozabilansowa

Warunkowe zobowiązania

wekslowe

3 2

Źródło: M. Gmytrasiewicz: op. cit. s. 222

Objaśnienia:

Wystawienie weksla trasowanego potwierdzonego przez trasanta,

Zarejestrowanie (zgodnie z zasadami obrotu wekslowego) ewentualnych zobowiązań wystawcy weksla

Wyksięgowanie warunkowych zobowiązań wekslowych po terminie wykupu weksla.

Jeżeli remitent zgłosi się do trasanta przed terminem płatności, aby potwierdził zgodę na wykonanie polecenia trasanta, to wówczas trasat staje się akceptantem, a sam weksel nosi miano akceptowanego. Przeniesienie uprawnień z weksla przez osobę figurująca na nim nazywa się indosem.

Indos umożliwia przekazanie praw płynących z weksla kolejnym jego posiadaczom. Osoba przekazująca weksel to indosant, który odstępuje weksel na rzecz indosatariusza. Indosatariusz może być kolejnym indosantem.[74]

Z uwagi na cel indosu prawo wekslowe wyróżnia następujące rodzaje indosów:

1) indos własnościowy, przenoszący na indosariusza własność weksla; może on przybrać formę:

a)      zupełnego, czyli imiennego

b)      na okaziciela,

c)      in blanco,

indos pełnomocnicy, na mocy którego indosant udziela indosariuszowi pełnomocnictwa do wykonywania praw wekslowych In swoim imieniu,

3) indos zastawniczy umieszczony przez indosanta na wekslu oddawanym In zastaw indosariuszowi.

Indos własnościowy to indos przenoszący wszelkie prawa z weksla. Przeniesienie praw z weksla następuje z momentem wręczenia weksla zawierającego indos. Indos własnościowy może być zupełny, na okaziciela lub in blanco.

Indos zupełny to indos, w którym wskazana jest osoba, na rzecz której weksel został przeniesiony.

Indos in blanco to indos nie wymieniający indosariusza, zawierający jedynie podpis indosanta oraz w przypadku osób prawnych również stempel firmowy (art. 13 ust.2 prawa wekslowego).

Indos In blanco może być umieszczony tylko na odwrotnej stronie weksla. Umieszczenie indosu In blanco oznacza, że każdy kto ma weksel jest jego prawnym posiadaczem.

Indos na okaziciela to indos, w którym zapasy nazwy lub nazwiska indosariusza umieszczony jest zwrot „na okaziciela”. Indos na okaziciela jest jednoznaczny z indosem In blanco.

Indos pełnomocnicy to indos na mocy którego indosariusz otrzymuje od indosanta pełnomocnictwo do wykonania w jego imieniu praw wekslowych. Indosariusz jest zatem pełnomocnikiem indosanta.

Indos zastawniczy to indos, który umieszczony jest na wekslu przy oddawaniu go w zastaw indosariuszowi. Sytuacja taka może mieć miejsce w przypadku gdy indosantowi zostaje udzielony przez bank kredyt, gdzie zabezpieczeniem spłaty kredytu jest ustanowiony zastaw na wekslu.

Możliwość indosowania weksli pozwala nie tylko na spłatę zobowiązań handlowych czy otrzymanie kredytu pieniężnego, ale również umożliwia zamianę weksla na gotówkę w banku przed upływem terminu jego płatności

Remitent weksla lub jego posiadacz ( w przypadku indosowania weksla), powinien otrzymać w terminie wymagalności weksla, określoną sumę wekslową od wystawcy lub od akceptanta. Gdyby jednak posiadacz weksla nie otrzymał środków w terminie może dochodzić roszczeń z tytułu weksla w drodze tzw. zwrotnego poszukiwania, przeciwko dłużnikom wekslowym (indosantom, wystawcy weksla lub poręczycielowi).

Posiadacz weksla może przekazać go swojemu wierzycielowi, bądź też zdyskontować w banku. Wypłacona przez bank określona kwota pieniężna, pomniejszona zostaje o tzw. dyskonto w postaci kredytu dyskontowego.

Dyskonta weksli banki dokonują na podstawie umowy, która zawarta zostaje na podstawie wniosku jednostki gospodarczej.

Przyjmowane do dyskonta weksle muszą spełniać określone warunki:

odpowiadać wymaganiom prawa wekslowego,

mieć uiszczoną opłatę skarbową,

pochodzić z dokonanego obrotu gospodarczego,

mieć wymaganą przez dany bank liczbę podpisów podmiotów gospodarczych (wystawcy, akceptanta, poręczyciela, indosantów itp.)

mieć oznaczony termin płatności,

mieć akcept trasanta obejmujący całą sumę wekslową,

być opatrzone indosem otwartym (In blanco) posiadacza weksla przedstawiającego weksel do dyskonta,

nie mieć wzmianek w tekście ograniczających prawo przeniesienia własności weksla lub prawa zwrotnego poszukiwania,

być podpisane w taki sposób, aby możliwa była bezsporna identyfikacja podmiotów które je podpisały.

Dyskonto może być dokonane e formie doraźnej transakcji lub w formie umowy o linię dyskontową.

Dyskonto w formie doraźnej transakcji polega na jednorazowym nabyciu przez bank dyskontujący jednego lub kilku weksli.

Umowa o linię dyskontową jest to umowa, w której bank dyskontujący zobowiązuje się, iż w okresie obowiązywania umowy będzie przyjmował od dyskontera weksle spełniające warunki określone w umowie do wysokości z góry oznaczonego limitu.

Dyskontując weksle bank kieruje się następującymi zasadami:

stosuje stopę dyskontową obowiązującą w banku w dniu dokonania dyskonta, a ustaloną na mocy odrębnych zarządzeń,

liczby procentowe oblicza się za czas od dnia dyskontowania do dnia płatności weksla z tym, ze do liczby dni wlicza się dzień dyskontowania, a pomija dzień płatności weksla,

przy obliczaniu liczb procentowych przyjmuje się rok równy 360 dniom, a miesiąc równy 30 dniom.

Dyskonto wekslowe umożliwia uzyskanie płynnej gotówki przez dotychczasowego posiadacza weksla już w momencie wyrażenia przez bank zgody na przyjęcie weksla. Wysokość odsetek określa stopa dyskontowa.

Wielkość dyskonta weksla zakupionego przez bank uzależniona jest od:

- sumy wekslowej,

- stopy dyskontowe.j

- liczby dni od daty dyskonta do dnia płatności weksla.

Suma wekslowa to kwota jaką ma zapłacić trasat remitentowi. Składają się na nią dwa elementy:

- należność finansowa za transakcję

- odsetki dyskontowe, które wystawca weksla dodatkowo płaci i wchodzą one w cenę kredytu wekslowego [79]

Suma wekslowa określa wartość przyszłą aktualnej kwoty kredytu wekslowego, która zależy od:

- wysokości kredytu wekslowego

- okresu trwania kredytu wekslowego

- wysokości stopy procentowej

Sumę wekslową wyznacza się za pomocą wzoru:

NF * 100%

Sw =

d * t

100-

gdzie:

NF: - należność finansowa za transakcję,

d - stopa odsetek dyskontowych,

t - czas od momentu przyjęcia weksla do dyskonta do momentu jego wykupu (czas ten obejmuje pierwszy dzień wystawienia weksla, a nie obejmuje dnia ostatniego).

Stopa dyskontowa kształtuje się różnie i zależy od poziomu stopy redyskontowej ustalanej przez NBP. Stopa dyskontowa weksla odpowiada stopie oprocentowania bankowych kredytów krótkoterminowych, odsetek tym, że jest dużo niższa, ponieważ liczy się oprocentowanie od ogólnej kwoty udzielonego kredytu wekslowego.

Odsetki liczy się odsetek pobiera odsetek momencie wykupu weksla.

Wielkość odsetek (dyskonto) można obliczyć za pomocą wzoru:

Sw * d * t

Odsetki dyskontowe =

gdzie:

Sw - suma wekslowa

d - stopa odsetek dyskontowych

t  - czas od momentu przyjęcia weksla do dyskonta do momentu jego wykupu.

Kredyt handlowy lub pieniężny udzielony na podstawie weksla jest oprocentowany, a sposób liczenia oprocentowania uzależniony jest od formy określenia terminu jego wykupu.

Ze względu na termin płatności weksle dzielimy na:

ścisłe

terminowo – okazowe

Weksel ścisły płatny jest w ściśle określonym terminie. Zawiera w sumie wekslowej oprocentowanie kredytu (dyskonto). W konsekwencji kwota weksla (suma wekslowa), jest agregatem kwoty udzielonego kredytu plus oprocentowanie tego kredytu należne właścicielowi weksla do upływu terminu jego wykupu.

Weksel terminowo – okazowy płatny jest w terminie określonym zwrotem „za okazaniem” lub „w pewien czas po okazaniu”. W sumie wekslowej nie może zawierać dyskonta, gdyż nie znany jest termin jego płatności. Wystawca jednakże może zastrzec, że odsetki liczone według stopy procentowej podanej na wekslu, doliczone zostaną w dniu wypłaty weksla.

Bank po zdyskontowaniu weksli, może je włączyć do swojego portfela wekslowego lub może je redyskontować.

Redyskonto to skup weksla uprzednio zdyskontowanego przez bank, z potrąceniem od sumy wekslowej odsetek redyskontowych.

Aby redyskonto weksla było korzystne również dla banku oddającego weksel do redyskonta, odsetki redyskontowe muszą być niższe niż odsetki dyskontowe pobierane przez bank, który zdyskontował weksel.

Redyskonta weksli dokonują oddziały okręgowe NBP, przyjmując od innych banków zdyskontowane przez nie weksle:[82]

odpowiadające wymaganiom określonym w przepisach prawa wekslowego,

od których uiszczono opłatę skarbową,

pochodzące z dokonanych obrotów gospodarczych (weksle kupieckie, handlowe),

podpisane przez co najmniej wystawcę i akceptanta, a w przypadku weksli własnych – przez wystawcę,

których termin płatności upływa nie później niż za 3 miesiace od daty przyjęcia do redyskonta,

z terminem płatności w oznaczonym dniu,

płatne w bankach, w których dłużnicy maja rachunki,

opatrzone – w przypadku weksli trasowanych – bezwarunkowym akceptem trasanta, obejmującym całą sumę wekslową,

opatrzone indosem otwartym (In blanco) banku, który weksel zdyskontował,

bez wzmianek w tekście lub indosach ograniczających prawo przeniesienia własności weksla,

podpisane w taki sposób, ze bezsporna jst identyfikacja osób, które je podpisały.

Zredyskontowane weksle są przedstawiane dłużnikowi (akceptantowi, wystawcy) do zapłaty przez oddziały banków, w których dłużnicy mają rachunki (w których weksle SA płatne).W razie nie zapłacenia weksla w terminie oddział banku, w którym dłużnik ma rachunek, zgłasza weksel do protestu w trybie przewidzianym w prawie wekslowym w jednym z dwóch dni następujących po dniu płatności.

Protest weksla jest urzędowym potwierdzeniem, ze weksel nie został przyjęty (zaakceptowany przez trasanta) lub ze nastąpiła odmowa jego zapłaty. Zachowanie terminu przedstawienia weksla do zapłaty lub protestu jest istotne, gdyż w przypadku nie dotrzymania tych terminów posiadacz weksla traci prawo dochodzenia roszczeń w trybie prawa wekslowego wobec indosantów, wystawcy weksla, poręczyciela i innych dłużników wekslowych z wyjątkiem akceptanta.

O nie zapłaceniu weksla jego posiadacz powinien zawiadomić swojego indosanta, a przy wekslu trasowanym również wystawcę w ciągu 4 dni powszednich następujących po dniu protestu, zaś kolejni indosanci zawiadamiają swoich poprzedników w ciągu 2 dni po otrzymaniu zawiadomienia. Wobec powyższego wszyscy podpisani na wekslu są powiadomieni o ciążącym ewentualnym zobowiązaniu.

Dłużnik wykupując weksel po dokonaniu protestu, jest zobowiązany zapłacić kwotę wekslową, koszty procesu oraz odsetki za zwłokę.

Według polskiego prawa po trzech latach przedawniają się roszczenia wekslowe przeciwko akceptantowi weksla trasowanego lub wystawcy weksla własnego, licząc od dnia płatności.

Weksle obce ujmowane są w wartości nominalnej na koncie „Inne środki pieniężne”. Ewidencja analityczna powinna zapewnić możliwość ustalenia cech każdego weksla (wystawcę, sumę wekslową, termin i miejsce płatności, datę wystawienia, akceptantów, żyrantów, datę wpływu, datę wydania).

Praktyczną formą ewidencji analitycznej weksli jest księga weksli. Pozwala ona na jednokrotne zarejestrowanie wszystkich niezbędnych danych z weksla oraz śledzenie każdorazowej zmiany miejsca znajdowania się weksla.

Zobowiązania z tytułu weksli obcych przekazanych do dyskonta lub indosowanych ujmuje się na koncie pozabilansowym „Weksle obce dyskontowane i indosowane”. Weksle obce przekazane do dyskonta lub indosowane powinny być nadal utrzymane w ewidencji ze względu na ciążącą na jednostce odpowiedzialność regresową wobec posiadacza weksla, w razie nie zapłacenia weksla przez głównego dłużnika.

Schemat nr 12

Ewidencja weksli obcych

Rozrachunki z odbiorcami Inne środki pieniężne Koszty finansowe

1a 3a

2

Przychody finansowe Rozrachunki bankowe

1b

3b

6a 5b

Rozrachunki z dostawcami  Poz. Koszty operacyjne

4

6b

Pozostałe rozrachunki

5a

Źródło: K. Sawicki: op.cit. s. 151

Objaśnienia:

Przyjęcie od kontrahenta weksla na pokrycie należności:

a) wartość nominalna weksla,

b) dyskonto potracone przy przejęciu weksla.

. Zwrot weksli obcych przez dostawcę w cenie nominalnej,

Wykupienie (sprzedaż) weksla obcego przez wystawcę w terminie płatności:

a) wartość ewidencyjna weksla,

b) kwota uzyskana z wykupu (lub sprzedaży).

Odpisanie odpowiednich kwot weksli obcych przedawnionych lub nieściągalnych ( nieściągalnych kwocie weksla),

Pokrycie zobowiązania jednostki wekslem własnym:

a) kwota pokrytego zobowiązania,

b) nadwyżka wartości ewidencyjnej weksla nad pokrytym zobowiązaniem.

6. Opatentowanie nie spłaconego, posiadanego w portfelu weksla,

a) koszty procesu opłacone przelewem,

b) kwota weksla.

3. Środki pieniężne w drodze

Środki pieniężne w drodze stanowią równowartość własnych wpłat i przelewów na rachunek bankowy lub do kasy jednostki gospodarczej, równowartość czeków obcych przesłanych do realizacji, wpłat na które księgowość ma dowód dokonania wpłaty lub przelewu, natomiast ze względów technicznych brak jest dokumentu bankowego lub kasowego potwierdzającego przyjęcie wpłaty.

Środki pieniężne w drodze to środki znajdujące się formalnie pomiędzy:

- kasą jednostki a jej rachunkiem bankowym;

- poszczególnymi rachunkami bankowymi jednostki prowadzonymi przez różne oddziały banku;

- kasą lub rachunkiem bankowym jednostki macierzystej a kasą lub rachunkiem bankowym jej oddziałów (zakładów).

Środki pieniężne w drodze występują głównie w jednostkach handlowych prowadzących punkty sprzedaży detalicznej oraz zakłady gastronomiczne, które zrealizowane utargi przekazują na rachunek bankowy za pośrednictwem tresora bankowego, inkasentów lub poczty. Do czasu potwierdzenia przez bank wpływu tych utargów na rachunek bankowy są one ujmowane w ewidencji jako środki pieniężne w drodze.

Wpłaty lub przelewy dokonane przez kontrahentów nie są zaliczane do środków pieniężnych w drodze do czasu realizacji pozostają na koncie „Rozrachunki”.

Ewidencja środków pieniężnych w drodze może być prowadzona dwoma sposobami:

1) na koncie „Środki pieniężne w drodze” księguje się w ciągu miesiąca wszystkie niepotwierdzone w danym dniu wpłaty;

2) konto środków pieniężnych w drodze uruchamia się na koniec miesiąca przenosząc na nie kwoty niepotwierdzonych wpłat przez banki z konta „Rachunek bankowy”, na którym w ciągu miesiąca księguje się wszystkie wpłaty, zarówno potwierdzone jak i niepotwierdzone. Narusza to jednak w ciągu okresu sprawozdawczego zasadę zgodności sald rachunku bankowego w jednostce i w banku.

Konto „Środki pieniężne w drodze” może na koniec okresu sprawozdawczego wykazywać wyłącznie saldo debetowe.

Schemat nr 13

Ewidencja środków pieniężnych w drodze

Kasa Inne środki pieniężne Rachunek bankowy

1 3

Inne r-ki bankowe

2 5

Inne środki pieniężne - czeki

4

Źródło: M. Gmytrasiewicz: op.cit. s.346

Objaśnienia:

wpłata z kasy do banku nie potwierdzona przez bank

przelew środków pomiędzy własnymi rachunkami bankowymi nie potwierdzony przez bank,

potwierdzenie wyciągiem bankowym wpływu środków na rachunek bankowy,

przekazanie czeków obcych do realizacji,

realizacja czeku obcego (dot. poz. 4).

V. WYCENA ŚRODKÓW PIENIĘŻNYCH

W bilansie na dzień bilansowy w wersji znowelizowanej środki pieniężne i inne aktywa pieniężne wykazuje się w wierszu B.III.1c, z podziałem na:

- środki pieniężne w kasie i na rachunkach ,

- inne środki pieniężne,

-inne aktywa pieniężne.[86]

Środki pieniężne w walucie krajowej w postaci gotówki w kasie i na rachunkach bankowych wykazuje się w księgach rachunkowych według ich wartości nominalnej, z tym, że wartość gotówki na rachunkach bankowych obejmuje także kapitalizowane, dopisane do stanu środków na rachunku bankowym odsetki. Odsetki od lokat środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zwiększają ten fundusz, natomiast w pozostałych przypadkach stanowią przychody finansowe jednostki.

Środki pieniężne w kasie wykazuje się według wartości nominalnej, a ich stan wynikający z ksiąg rachunkowych powinien być potwierdzony inwentaryzacją w drodze spisu z natury i zgodny z wykazanym w tym spisie na dzień bilansowy. Fałszywe znaki pieniężne stwierdzone w kasie traktuje się analogicznie jak skutki nadużyć, kradzieży i niedobory gotówki, związane z ryzykiem gospodarowania.

Środki pieniężne w walucie obcej znajdujące się na dzień bilansowy w kasie, potwierdzone inwentaryzacją w drodze spisu z natury wycenia się i wykazuje w bilansie w wartości przeliczanej na walutę polską, po kursie kupna stosowanym w tym dniu przez bank, z którego usług dana jednostka korzysta. Wartość walut obcych wycenionych w ten sposób nie może być wyższa od ich wartości ustalonej w walucie polskiej po kursie średnim ustalonym przez NBP dla danej waluty obcej nadzień bilansowy. Ewentualne różnice stwierdzone w wyniku tej wyceny zalicza się odpowiednio – ujemne do kosztów finansowych, zaś dodatnie – do przychodów finansowych.

Do ustalenia prawidłowej wielkości różnic kursowych w ciągu roku konieczne jest przeliczenie sprzedanych walut na walutę polską po kursie ich zakupu. Należy przy tym stosować jednolitą zasadę wyceny ich rozchodu, to jest według kursów średnioważonych, według zasady „pierwsze przyszło – pierwsze wyszło” albo „ostatnie przyszło – pierwsze wyszło”.

Środki pieniężne na rachunkach bankowych wykazuje się w wielkości potwierdzonej przez bank wyciągiem bankowym z wyjątkiem lokat terminowych, które wykazuje się jako inne aktywa pieniężne.

Środki pieniężne w walucie krajowej wykazuje się w bilansie w wartości nominalnej, z tym że wartość gotówki na rachunkach bankowych obejmuje także skapitalizowane odsetki od lokat i na rachunku bieżącym. Odsetki te zalicza się do przychodów finansowych.

Środki pieniężne w walucie obcej znajdujące się na dzień bilansowy na rachunku dewizowym wycenia się po kursie kupna stosowanym w tym dniu przez bank. Ustalona w ten sposób wartość środków pieniężnych w walucie obcej nie może być jednak większa od wartości przeliczonej na walutę polską według kursu średniego ustalonego na ten dzień przez NBP. Kurs średni odwrotnie niż przed nowelizacją ustawy o rachunkowości, służy nie do wyceny tych walut na dzień bilansowy, lecz do weryfikacji tej wyceny.

W przypadku, gdy na dzień bilansowy stwierdzono niezgodność pomiędzy stanem księgowym a stanem środków wykazanym przez bank w wyciągu bankowym, na skutek błędnego obciążenia lub uznania rachunku bankowego jednostki, dokonuje się zapisów korygujących w brzmieniu zgodnym z dokumentem załączonym przez bank do wyciągu bankowego. Różnicę wynikającą z błędnego obciążenia rachunku bankowego przenosi się na konto 24 „Inne rozrachunki”, gdzie pozostaje do momentu jej wyjaśnienia. Wyksięgowania z tego konta stwierdzonej uprzednio różnicy dokonuje się po jej wyjaśnieniu na podstawie dokumentu korygującego wystawionego przez bank.

Inne środki pieniężne obejmują niekwalifikujące się do środków pieniężnych w kasie i na rachunkach bankowych środki pieniężne, zwłaszcza;

środki pieniężne w drodze stanowiące stan gotówki wpłaconej na rachunek bieżący jednostki w banku za pośrednictwem trezora bankowego, poczty i inkasentów, która wynika z zadeklarowanych stanów tej gotówki w raportach obrotów placówek jednostki, a na dzień bilansowy nie wpłynęła na rachunek w banku; wykazuje się je w bilansie w wartości nominalnej według stanu wynikającego na dzień bilansowy z ksiąg rachunkowych,

pełniące funkcje płatniczą: weksle, czeki, czeki podróżnicze, przekazy i inne dokumenty płatne w walucie polskiej, wymagalne od dnia ich otrzymania w ciągu 3 miesięcy, wystawienia (oprócz nabytych w celach odsprzedaży); wycenia się je w kwocie należnej jednostce zapłaty, wynikającej z tych dokumentów płatniczych.

Inne aktywa pieniężne obejmują środki pieniężne w banku w zakresie lokat terminowych w okresie zapadalności do 12 miesięcy, miesięcy także odsetki naliczone na dzień bilansowy od tych lokat i udzielonych pożyczek, które jeszcze nie stały się należnością.

Kredyty bankowe, pożyczki wycenia się w ciągu roku według średniego kursu waluty obcej określonego przez NBP na dzień przeprowadzenia operacji. Na ostatni dzień bilansowy kredyty bankowe, pożyczki wycenia się według kursu sprzedaży stosowanego przez bank, z którego usług korzysta jednostka, jednak kurs ten nie może być niższy od średniego kursu ustalonego przez NBP na dzień bilansowy.

Ogół rozważań merytorycznych, zawierających zasady ewidencji i obrotu środkami pieniężnymi, zebrano w całość i przedstawiono w przytoczonym przykładzie.

VI PRZYKŁAD:

BO

Rachunek bankowy  10.800,-

Kasa 6.400,-

Zobowiązania z odbiorcami 1.400,-

Kapitały zasadnicze 18.600,-

1.Podjęto na podstawie czeku gotówkę z rachunku na potrzeby bieżące jednostki i i i wpłacono do kasy 4.500,-

2.Wypłacono z kasy:

a) ryczałt samochodowy 130,-

b) zaliczkę na zakup materiałów 2.000,-

3.Wystawiono fakturę za sprzedaż usług 13.420,-

w tym podatek VAT 2.420,-

4.Otrzymano od odbiorcy A weksel na pokrycie należności:

a) suma wekslowa 1.500,-

b) dyskonto 100,-

5. Zgodnie z umową otrzymano kredyt na okres 10-ciu miesięcy

a) kwota kredytu 10.000,-

b) bank potrącił należną z góry prowizję od kredytu  120,-

6. Zakupiono urzędowe blankiety weksli zawierające opłatę skarbową 50,-

7. Otwarto akredytywę dla spółki N  8.000,-

8. Otrzymano f-rę za zakupione materiały 7.320,-

w tym VAT 1.320,-

9. a) przyjęto do magazynu materiały od spółki B 6.000,-

b) zaksięgowano podatek VAT 1320,-

10. Spłacono zobowiązanie wobec spółki N :

a) z utworzonej na ten cel akredytywy 7.320,-

b) niewykorzystaną część akredytywy przekazano na r-k 680,-

11. Zgodnie z wyciągiem bankowym zaksięgowano:

a) otrzymano odsetki za prowadzenie r-ku bankowego 143,-

b) opłacono przelewem podatek VAT 2.420,-

12. Przekazano weksel od odbiorcy A do dyskonta w banku:

a) suma wekslowa 1.500,-

b) dyskonto 120-

c) zaksięgowano w ewidencji pozabilansowej 1.500,-

13. Odbiorca uregulował należność za pomocą czeku 13.420,-

14. Zrealizowano w banku czek odbiorcy  13.420,-

15. Odprowadzono do banku nadwyżkę w kasie 5.000,-

16. Zaksięgowano środki pieniężne znajdujące się w drodze 5.000,-

17.Rozliczono koszty rodzajowe

18. Ustalono wynik finansowy.

130 100 141

Rachunek bankowy kasa Inne środki pieniężne

Sp. 10.800 4.500 (1 Sp. 6.400 2.000 (2b 4) 1.500 1.500 (12

5a) 10.000 120 (5b 1) 4.500 130 (2a 13) 13.420 13.420 (14

10b) 680 50 (6 5.000 (15 15) 5.000 5.000 (16

11b) 143 8.000 (7

12a) 1.380 2.420 (11b

14) 13.420 10.900 7.130 19.920 19.920

16) 5.000 3.770 (Sk

41.423 15.090 10.900 10.900 19.920 19.920

26.333 (Sk

41.423 41.423

620 409 490

Rol.. międzyokresowe Pozostałe koszty Rozliczenie kosztów

5b) 120 2a) 130 180 (17 17) 180 130 (2a

6) 50 50 (6

120

120 (Sk 180 180 180 180

120 120

180 180 180 180

132 201 200

Akredytywa Rozliczenia z dostawcami Rozlicz. z odbiorcami

7) 8.000 7.320 (10a 10a) 7.320 7.320 (8 Sp. 1.400 13.420 (13

680 (10b 3) 13.420 1.400 (4a

8.000 8.000 7.320 7.320 14.820 14.820

8.000 8.000 7.320 7.320 14.820 14.820

700 221-1 221-2

Sprzedaż usług VAT należny VAT naliczony

11.000 11c) 2.420 2.420 ( 3 9b) 1.320

2.420 2.420 1.320 1.320 (Sk

11.000 2.420 2.420 1.320 1.320

300 310 751

Rozliczenie zakupu Materiały Koszty finansowe

8) 7.320 6.000 (9a 9a) 6 000 12b) 120

1.320 (9b 120

7.320 7.320 6.000 120 120 6.000 (Sk

7.320 7.320 6.000 6.000 120 120

750 550 292

Przychody finansowe  koszty zarządu Weksle obce

243 100 (4b 2a) 130 180 1.500 (12c 143 (11b 6) 50

243 243 180 180 1.500

- - - -

243 243 180 180

234 131 800

Rozliczenia z pracownikami kredyty bankowe Kapitał zasadniczy

18.600 Sp

2b) 2.000 10.000 (5a

2 000 10.000 18.600

2.000 (Sk Sk)10.000 Sk) 18.600

2.000 2.000 10.000 10.000 18.600 18.600

WYNIK FINANSOWY

Koszty rodzajowe 180 11.000 Przychody z działalności

Koszty finansowe 120 243 Przychody dinansowe

11.243

Zysk 10.943

11.243 11.243

---

DISTRIBUIE DOCUMENTUL

Vizualizari: 1960
Importanta:

Comenteaza documentul:

Te rugam sa te autentifici sau sa iti faci cont pentru a putea comenta

Creaza cont nou

Termeni si conditii de utilizare | Contact
© SCRIGROUP 2024 . All rights reserved

Distribuie URL
https://www.scrigroup.com/limba/poloneza/309/CHARAKTERYSTYKA-RODKW-PIENINYC53924.php

Adauga cod HTML in site
<a href="https://www.scrigroup.com/limba/poloneza/309/CHARAKTERYSTYKA-RODKW-PIENINYC53924.php" target="_blank" title=" - https://www.scrigroup.com/limba/poloneza/309/CHARAKTERYSTYKA-RODKW-PIENINYC53924.php">Charakterystyka ŚrodkÓw pieniĘŻnych na tle zasobÓw obrotowych</a>