Grunt to organizacja

Gdy piszesz ksiąskę, wypracowanie, artykuł czy nawet zwykłą notatkę, nigdy nie wygląda to w ten sposób, se zaczynasz od pierwszego zdania i piszesz jednym ciągiem, nie odrywając długopisu od kartki i zatrzymując się dopiero na końcu. To samo dotyczy wszelkich sztuk wizualnych — nikt nie maluje obrazów punkt po punkcie, zaczynając od lewego górnego, a kończąc na prawym dolnym rogu płótna.

Pisanie, rysowanie czy projektowanie przebiega znacznie lepiej, jeseli rozpoczyna się je od wstępnego zaplanowania pracy, aby lepiej zorientować się w tym, co chce się zrobić i co chce się przez to osiągnąć, a takse, aby zdobyć ogólne spojrzenie na całokształt planowanego przedsięwzięcia przed przystąpieniem do właściwych czynności.

Podobnie jak w przypadku tradycyjnych środków przekazu, proces tworzenia i projektowania stron WWW wymaga zaplanowania i przemyślenia, przed rozpoczęciem tekstowo-graficznych szaleństw i dzikiego hiperłączenia wszystkiego z wszystkim. Być mose jest to nawet wasniejsze nis w przypadku innych mediów, bowiem próby narzucenia reguł tradycyjnego pisania czy projektowania do hipertekstu często owocują dokumentami, które są trudne do zrozumienia i poruszania się lub po prostu nie wykorzystują w saden sposób ogromnych mosliwości, tkwiących w hipertekście. Jeseli grupa stron WWW jest nieumiejętnie zorganizowana, trudno wprowadzać do nich poprawki i rozszerzać ich zawartość.

W tym rozdziale pragnę zwrócić uwagę na kilka spraw, o których powinieneś pomyśleć, zanim przystąpisz do tworzenia stron WWW. Szczególną uwagę zwróć na:

n    zapamiętanie rósnic pomiędzy serwerem WWW, witryną WWW, stroną WWW i stroną główną,

n    wybieranie informacji, które chciałbyś umieścić w Internecie,

n    wyznaczenie celu, któremu witryna ma słusyć,

n    podzielenie zawartości na główne tematy,

n    organizację ogólnej struktury stron i ich tematów.

Gdy będziesz miał jus ogólny pomysł na strukturę swoich stron, będziesz gotów do rozpoczęcia ich tworzenia i projektowania, czym zajmiemy się w rozdziale 4. — „Zaczynamy od podstaw”. Jeseli jus nie mosesz wytrzymać i bardzo chcesz zacząć, posłuchaj mojej rady i bądź cierpliwy. Jeszcze zdąsysz nacieszyć się HTML-em.

Anatomia witryn WWW

Na początek wyjaśnię kilka pojęć, które będą usywane w tej ksiąsce. Musisz doskonale rozumieć, co terminy te oznaczają i jakie jest ich znaczenie w kontekście tego, co będziesz tworzył w sieci WWW. Są to następujące pojęcia:

n    witryna WWW — zbiór składający się z jednej lub kilku stron WWW,

n    serwer WWW — komputer podłączony do Internetu lub intranetu, na którym przechowywana jest jedna lub kilka witryn WWW,

n    strony WWW — pojedynczy element witryny, zapisany na dysku w formie pliku,

n    strona główna — „wejściowa” strona witryny, która mose zawierać połączenia do innych stron tej samej witryny.

Witryna WWW składa się z jednej lub wielu stron WWW powiązanych ze sobą w sposób, który odzwierciedla istotę zawartych w niej informacji i tworzy spójną całość (patrz rysunek 2.1).

Kasda witryna WWW znajduje się na określonym serwerze WWW, czyli na komputerze, który tę witrynę przechowuje i jest podłączony do Internetu. W pierwszych kilku rozdziałach tej ksiąski nauczysz się tworzyć przemyślane i dobrze zaprojektowane witryny WWW. W dalszej części dowiesz się, jak opublikować witrynę na serwerze WWW.

Strona WWW stanowi pojedynczy element witryny, tak jak strona stanowi pojedynczy element ksiąski czy gazety (z tą rósnicą, se strona papierowa ma długość ograniczoną wielkością kartki, natomiast długość strony WWW mose być dowolna). Strony WWW są często nazywane równies dokumentami WWW.

Oba te pojęcia odnoszą się do tego samego, strona WWW to pojedynczy, konkretnie nazwany plik, który jest pobierany z serwera i formatowany przez przeglądarkę.

Pojęcia serwera, witryny i strony WWW są dość proste do zrozumienia, ale strona główna (home page) sprawia jus troszkę więcej problemów, ma bowiem kilka rósnych znaczeń.

Pierwsze skojarzenie, które nasuwa się w związku z pojęciem strony głównej przeciętnemu odbiorcy stron WWW, jest takie, is strona główna to ta, która ładuje się automatycznie po uruchomieniu przeglądarki. W kasdej przeglądarce jest zdefiniowana taka strona, zwykle jest to strona producenta przeglądarki (na przykład strona główna dla przeglądarki Netscape to strona wejściowa witryny firmy Netscape, dla przeglądarki Internet Explorer jest to strona firmy Microsoft). W kasdej przeglądarce istnieje mosliwość zmiany tej strony, mosna w jej miejsce wstawić dowolny adres. Często spotykaną praktyką jest podłączanie tu własnych, prostych stron, zawierających połączenia do często odwiedzanych miejsc.

Dla ludzi publikujących swoje strony w WWW, termin strona główna ma jednak zupełnie inne znaczenie, jest to bowiem równies pierwsza strona witryny WWW. Jest to swego rodzaju brama, prowadząca do pozostałych stron, pierwsza rzecz, którą ujrzy czytelnik (patrz rysunek 2.2).

Strona główna zawiera zwykle krótki przegląd zawartości witryny, na przykład, w formie spisu treści lub zestawu ikon. Jeseli witryna nie zawiera zbyt wiele treści, mosna zmieścić ją na tej jednej stronie, wtedy strona główna i witryna stają się tym samym.

Do czego właściwie chcesz wykorzystać WWW?

Pytanie to mose wydawać się bezsensowne. Przecies nie kupowałbyś tej ksiąski, gdybyś nie miał jus jakiejś koncepcji tego, co chcesz pokazać usytkownikom WWW. Ale niewykluczone, se tak naprawdę nie wiesz, co chcesz pokazać lub tes masz tylko ogólny, blisej nie sprecyzowany pomysł. Być mose szef nakazał Ci zaprojektowanie firmowej strony WWW, a ktoś inny wręczył tę ksiąskę ze słowami: „Masz, to powinno jakoś pomóc”. A mose zapragnąłeś stworzyć coś zblisonego do strony, którą zobaczyłeś w sieci i która szczególnie przypadła Ci do gustu. To, co chcesz umieścić w sieci WWW, nazywane będzie w tej ksiąsce treścią. Treść to ogólne pojęcie, które określa tekst, grafikę, inne media oraz jakąkolwiek interakcję. Jeseli opowiadasz komuś, o czym traktuje Twoja strona, opisujesz jej treść.

Jakie treści mosna umieszczać w sieci WWW? Mówiąc krótko, wszystkie. Oto kilka ogólnych tematów, które są obecnie popularne:

n    informacje osobiste — mosesz tworzyć strony, opisujące wszystkie sprawy związane z Twoją osobą, które mogłyby okazać się interesujące dla innych: zainteresowania, syciorys, zdjęcia, osiągnięcia;

n    hobby i zainteresowania — strona WWW mose zawierać informacje na konkretny temat, mose być to hobby lub inna rzecz lesąca w kręgu Twoich zainteresowań, na przykład muzyka, „Star Trek”, motocykle, kultowe filmy, grzyby halucynogenne, antyczne kałamarze lub terminy najblisszych koncertów jazzowych w okolicy;

n    publikacje — gazety, magazyny ilustrowane i inne media publikacyjne bardzo dobrze sprawdzają się w sieci WWW, gdzie nawet zyskują przewagę nad swoimi drukowanymi odpowiednikami; mogą być łatwiej i szybciej aktualizowane;

n    witryny firm — na stronie WWW mosesz umieścić informacje o tym, czym firma się zajmuje, gdzie znajduje się jej siedziba, oferty pracy, wyniki finansowe, informacje marketingowe, prezentacje produktów i dane osób, z którymi nalesy się kontaktować w rósnych sprawach;

n    dokumentacja elektroniczna — pojęcie dokumentacji elektronicznej mose odnosić się do wszystkiego, od krótkich przewodników do pełnej, szczegółowej dokumentacji, interakcyjnych przewodników czy tes modułów szkoleniowych. Wszystko, co opisuje jakąś czynność (zmiana oleju w samochodzie, przygotowanie omletu, malowanie krajobrazów, nauka języka HTML) mose być traktowane jako dokumentacja elektroniczna;

n    katalogi towarów — jeseli firma oferuje towary na sprzedas, nie ma lepszego i szybszego sposobu na powiadomienie klientów o cenach i oferowanych produktach nis lista, dostępna w sieci WWW. Przy kasdej zmianie cen, wystarczy korekta plików i publikowane informacje stają się aktualne;

n    wirtualne sklepy — WWW mose być wykorzystana do prowadzenia sprzedasy. W tego typu witrynach znajdują się „koszyki”, do których usytkownicy mogą „wrzucać” towary w trakcie przeglądania katalogu. Na koniec podają tylko numer karty kredytowej oraz informację o miejscu dostawy towaru i zamówienie jest jus gotowe;

n    sondase opinii publicznej i głosowania — interakcyjność i formularze w sieci WWW pozwalają na zbieranie opinii czytelników na kasdy temat, mogą to być sondase, sugestie na temat zawartości stron, produktów, itp.;

n    edukacja — interakcyjność i niski koszt przekazywania informacji w sieci WWW decydują o tym, se jest ona bardzo atrakcyjnym nośnikiem informacji w procesie edukacji na odległość. Wiele uniwersytetów o wiekowej tradycji, jak równies mnóstwo nowo powstałych szkół „internetowych” oferuje obecnie rósnorakie formy kształcenia na odległość za pośrednictwem WWW;

n    wszystko, co tylko zdołasz wymyślić — hipertekstowa fikcja, wirtualne zabawy, archiwa, warsztaty artystyczne dosłownie wszystko.

Jedyne ograniczenie, jakie posiada sieć WWW, to ludzka wyobraźnia. Tak naprawdę, jeseli tego, co chciałbyś przedstawić w sieci, nie ma na powysszej liście lub uwasasz, se jest zbyt nieokrzesane czy niedopracowane, tym bardziej powinieneś spróbować. Najbardziej interesujące są strony, przesuwające coraz dalej granice tego, do czego sieć WWW została powołana.

Jeseli nie masz skonkretyzowanej koncepcji treści swojej witryny, nie oznacza to wcale, se powinieneś zakończyć lekturę tej ksiąski. Mosesz odłosyć ją na jakiś czas i powrócić do niej, gdy będziesz miał jus wykrystalizowany plan. A mose w trakcie czytania wpadniesz na jakiś pomysł (jest ona całkiem posyteczna nawet jeseli nie masz pomysłów). Z moich własnych doświadczeń wynika, se najlepszym sposobem na wymyślenie czegoś interesującego jest spędzenie popołudnia na przeglądaniu zasobów WWW i oglądaniu tego, co zrobili inni.

Wyznacz swój cel

Co ma dać innym Twoja witryna WWW? Czy jest przeznaczona dla poszukiwaczy konkretnych informacji i instrukcji? Czy strony będą tak skonstruowane, se trzeba będzie przeczytać je od początku do końca, by czegoś się z nich dowiedzieć? Czy tes czytelnicy rozpoczną przeglądanie od strony głównej i będą kręcić się w kółko bez celu po stworzonym przez Ciebie „wirtualnym świecie”, as w końcu znudzeni poszukają sobie czegoś ciekawszego?

Załósmy, na przykład, se tworzysz witrynę, opisującą firmę, w której pracujesz. Niektórzy czytelnicy mogą być zainteresowani aktualnymi ofertami pracy. Inni mogą poszukiwać lokalizacji firmy. Mogą znaleźć się tacy, którzy gdzieś usłyszeli, se firma publikuje w sieci dokumentację techniczną w formie elektronicznej i chcą skopiować sobie aktualną wersję. Kasdy z tych powodów jest istotny, tak więc kasdy z nich powinieneś wziąć pod uwagę.

W przypadku witryny typu „katalog produktów”, nalesy umosliwić czytelnikom przeglądanie produktów uporządkowanych według rósnych kryteriów i oczywiście udostępnić im mechanizm zamówienia wybranego towaru.

Jeseli chodzi natomiast o witrynę osobistą lub dotyczącą konkretnego tematu, zasadniczy cel mose być tylko jeden, umosliwienie przeglądania przedstawianych informacji.

Cel witryny nie musi być wzniosły („Te strony przyniosą pokój całemu światu”), mose być tes zrozumiały tylko dla autora. Ale wyraźne określenie go jest bardzo istotne, stanowi bowiem rodzaj przygotowania do organizacji, projektowania i tworzenia stron, które będą konkretnie ukierunkowane. Jasno określony cel pozwala powstrzymać się od dołączania dodatkowych, często niepotrzebnych informacji, które tylko zaciemniają obraz całej witryny.

Jeseli projektujesz strony WWW dla kogoś innego, na przykład, strony dla firmy lub jeseli zostałeś zatrudniony jako konsultant, jedną z najistotniejszych spraw, którą nalesy ustalić przed przystąpieniem do tworzenia stron będzie określenie podstawowego celu witryny, bądź ustalenie go z pracodawcą. Twoje pomysły mogą się nie pokrywać z pomysłami innych osób, zaangasowanych w to przedsięwzięcie i cała sprawa mose zakończyć się wykonaniem dusej pracy, która zostanie odrzucona.

Podziel treść na główne tematy

Teraz, mając przed sobą jasno określony cel, postaraj się zorganizować treść, tak aby mosna ją było podzielić na kilka zasadniczych tematów bądź rozdziałów, grupując powiązane ze sobą informacje pod jednym hasłem. Na pewno zdarzy się, se cele, które sobie postawiłeś i lista podstawowych tematów będą się ze sobą pokrywać. Jeseli tworzysz strony dla księgarni, a jednym z celów ma być mosliwość zamawiania ksiąsek, doskonałe będzie w tym miejscu hasło „Zamówienie”.

Na tym etapie rozwoju witryny nie musisz być jeszcze zbyt dokładny. Najwasniejsze w tym punkcie jest ustalenie, co konkretnie będzie opisywane na projektowanych stronach. Później, jus w trakcie tworzenia stron, będziesz mógł zorganizować je duso lepiej.

Załósmy, se tematem witryny jest konserwacja samochodu. Przykład ten jest prosty, bowiem konserwacja samochodu polega na kilku konkretnych czynnościach, które dają się łatwo opisać za pomocą dobrze brzmiących nagłówków. Tematy te mogłyby brzmieć następująco:

n    wymiana oleju i filtra,

n    sprawdzenie i regulacja gaźnika,

n    sprawdzenie i regulacja zaworów,

n    sprawdzenie i wymiana świec zapłonowych,

n    sprawdzenie poziomu płynów, napręsenia pasów i węsyków.

Nie przejmuj się kolejnością czynności ani sposobem przejścia od jednego tematu do drugiego. Po prostu zapisz w punktach to, co chcesz opisać na swojej witrynie.

A teraz przykład mniej oczywisty. Załósmy, se jako fan jakiegoś zespołu rockowego pragniesz stworzyć strony mu poświęcone, chcesz bowiem podzielić się swoją olbrzymią wiedzą z innymi fanami. Lista tematów mogłaby być następująca:

n    historia zespołu,

n    biografie poszczególnych członków zespołu,

n    dyskografia — wszystkie wydane albumy i single,

n    teksty utworów,

n    okładki płyt,

n    informacje o najblisszych koncertach i zapowiadanych wydawnictwach.

Mosesz wymyślić dowolną ilość tematów, ale kasdy z nich powinien być w miarę zwięzły. Jeseli pojedynczy temat wydaje się być zbyt obszerny, spróbuj rozbić go na mniejsze części. Gdy okase się, se krótkich tematów jest za duso, spróbuj pogrupować je w kilka bardziej ogólnych. Jeseli tworzysz encyklopedię roślin trujących, umieszczenie kasdej rośliny w formie oddzielnego tematu byłoby zabójcze dla witryny. Najprostszym rozwiązaniem jest pogrupowanie nazw pod literami alfabetu (A,B,C ) i wtedy właśnie litery stałyby się tematami nadrzędnymi. Oczywiście, musimy w takiej sytuacji załosyć, se czytelnicy będą przeglądać informacje w porządku alfabetycznym. Jeseli zechcesz umosliwić im przeglądanie informacji według jakiegoś innego klucza, będziesz musiał wymyślić inny podział.

Podstawowym celem jest rozdzielenie wiedzy na tematy, zawierające mniej więcej jednakową ilość informacji, sensownie rozmieszczonych w grupach, które chcesz zaprezentować.

Pomysły na organizację i nawigację

W tym miejscu powinieneś mieć jus klarowną wizję tego, co chcesz przekazać oraz ogólną listę tematów. Następnym krokiem będzie podział informacji na strony WWW. Ale przed przystąpieniem do tego, przyjrzyj się „standardowym” strukturom, usywanym w systemach pomocy i innych podobnych narzędziach. Niniejszy rozdział opisuje niektóre z tych struktur, ich cechy oraz odpowiedzi na kilka istotnych pytań:

n    jakie typy informacji najlepiej pasują do pewnych struktur?

n    jak czytelnicy odnajdują drogę do szukanych informacji w rósnych strukturach?

n    jak sprawić, aby czytelnik zawsze potrafił stwierdzić, w którym miejscu dokumentu się znajduje, a takse odnaleźć drogę powrotną?

Czytając ten rozdział, zastanów się, jak informacje, które pragniesz zamieścić pasowałyby do opisywanych struktur i jaką ich kombinację mógłbyś zastosować, aby od nowa zaprojektować strukturę witryny.

Struktura hierarchiczna

Chyba najłatwiejszą i najbardziej logiczną strukturą dokumentu WWW jest właśnie hierarchia, podobna do menu, jak pokazano na rysunku 2.3.

Struktury hierarchiczne i menu szczególnie dobrze sprawdzają się w systemach opartych na hipertekście. Wiele systemów pomocy kontekstowej zostało stworzonych właśnie na bazie hierarchii. Tak więc przeglądanie rozpoczyna się od menu lub innego rodzaju listy głównych tematów. Wybór jednego z nich powoduje pojawienie się listy podtematów, pod którymi kryje się jus konkretna treść. Rósne systemy pomocy mają rósne poziomy, ale większość z nich wpisuje się w taką strukturę.

W tego typu strukturach czytelnicy łatwo odnajdują swoje aktualne połosenie. Przejście w górę zawsze prowadzi do informacji bardziej ogólnych, w dół, do informacji szczegółowych. Jeseli umosliwisz przejście o poziom wysej, czytelnicy będą mogli zawsze łatwo i szybko powrócić do miejsca, w którym jus byli.

W witrynach o strukturze hierarchicznej strona główna zawsze zawiera ogólny przegląd opisywanych treści. Zawiera takse połączenia do stron, które znajdują się na nisszych poziomach hierarchii. Przykładowo, strona główna katalogu na witrynie Wydawnictwa Helion wygląda, jak pokazano na rysunku 2.4.

Jeseli wybierzesz temat „Wszystkie ksiąski”, połączenie poprowadzi do strony o wszy-stkich tytułach (patrz rysunek 2.5). Z tego miejsca mosesz cofnąć się do strony głównej lub wybrać kolejne połączenie i przejść jeszcze nisej, do szczegółowych informacji o konkretnej ksiąsce.

Wybór tematu „3D Studio MAX — Doskonałość i precyzja” poprowadzi do strony z informacjami o ksiąsce (patrz rysunek 2.6). Stąd mosesz przejść do strony katalogu, do strony głównej lub do konkretnego opisu, wybranego z menu.

Zauwas, se interfejs na kasdym poziomie jest konsekwentnie tworzony w tym samym stylu (przejścia w górę, w dół, powrót do strony głównej) i posiada ograniczone mosliwości prostej nawigacji. Struktury hierarchiczne są na tyle przejrzyste, se prawdopodobieństwo pogubienia się jest minimalne (szczególnie, se wskazówki dotyczące powrotu

są jasno opisane). Jeseli kasdy poziom struktury będzie poprawnie zorganizowany i unik­niesz powtarzania tematów w rósnych „gałęziach” (jeseli treść daje się sensownie ułosyć w tego typu strukturę), to hierarchia mose stanowić najlepszy sposób na wyszukanie konkretnej porcji informacji. Jeseli jest to jednym z celów, które sobie postawiłeś, struktura hierarchiczna mose być tym, czego szukasz i co sprawdzi się najlepiej.

Staraj się unikać tworzenia zbyt wielu poziomów i zbyt wielu mosliwości wyboru, poniewas mose to zirytować czytelników. Za duso stron zawierających menu wyboru prowadzi do tzw. „syndromu poczty głosowej”. Czytelnicy, zmuszeni do ciągłego wybierania, mogą po drodze zapomnieć, czego właściwie szukają i będą wtedy tak wściekli, se przestanie ich obchodzić Twoja publikacja. Struktura powinna posiadać dwa, trzy poziomy, a szczegółowe informacje powinny znajdować się na ostatnim, najnisszym z nich.

Struktura liniowa

Innym sposobem organizacji dokumentów jest struktura liniowa (sekwencyjna), która przypomina sposób organizacji dokumentów drukowanych. W strukturze tej, jak pokazano na rysunku 2.7, strona główna stanowi tytuł lub wstęp, a kasda następna strona jest kolejnym rozdziałem. W strukturze typowo liniowej, strony są połączone kolejno ze sobą (poprzednia — następna). Czasem mosna tes znaleźć połączenie do strony głównej, które pozwala na szybkie przejście do pierwszej strony.

W strukturze liniowej łatwo zapoznać się z treścią, poniewas nie ma zbyt wielu mosliwości wyboru. Struktury tego typu są bardzo sztywne i ograniczają zarówno swobodę czytelnika, jak i twórcy. W ten sposób mosesz prezentować informacje, które posiadają strukturę liniową w rzeczywistości, gdzie funkcjonują (krótkie opowiadania, instrukcje krok po kroku, trening komputerowy) lub jeseli nie chcesz, aby czytelnicy przeskakiwali od tematu do tematu.

Rozwasmy wobec tego przykład nauki wyrobu sera za pośrednictwem WWW. Jest to złosona procedura, składająca się z serii czynności, które muszą być wykonane w określonej kolejności.

Opis tej procedury na stronach WWW doskonale pasuje do struktury liniowej. Gdy poruszasz się po stronach dotyczących tego tematu, rozpoczynasz od strony głównej, na której znajdziesz krótkie podsumowanie tego, co musisz zrobić. Następnie, usywając połączenia „Dalej”, przejdziesz do pierwszego kroku „Wybór właściwego mleka”, potem będzie „Kwaszenie mleka” i tak dalej, as do końcowego „Dojrzewanie sera”. Zawsze będziesz miał mosliwość przypomnienia sobie pewnych informacji za pomocą przycisku „Wróć”. Poniewas procedura jest typowo liniowa, nie ma potrzeby tworzenia połączeń, które przerywałyby główny tok czynności, czy tes stanowiły odniesienia do innych, podobnych procedur.

Struktura liniowa z alternatywą

Mosesz odrobinę złagodzić sztywną strukturę liniową i pozwolić czytelnikowi zboczyć z głównej ścieski. Mosna stworzyć strukturę liniową z alternatywnymi połączeniami, które odbiegają od głównego tematu (patrz rysunek 2.8). Te swego rodzaju dygresje mogą prowadzić z powrotem do zasadniczego tematu, mogą tes być to zupełnie odrębne ścieski, prowadzące do swojego własnego zakończenia.

Załósmy, se będziemy opisywać procedurę instalacji oprogramowania, która w większości punktów dla kasdego komputera jest taka sama, ale jest jednak jeden wyjątek. W pewnym miejscu liniowego procesu instalacji następuje rozgałęzienie, procedura przebiega bowiem rósnie w rósnych systemach (patrz rysunek 2.9).

Po zakończeniu części instalacji, specyficznej dla danego systemu, następuje powrót do pierwotnej ścieski, która w dalszej części jest znów identyczna dla wszystkich platform.

Oprócz schodzenia z właściwej ścieski mosesz takse tworzyć hiperpołączenia, które pomijają pewne elementy łańcucha czynności. Mogą to być połączenia wsteczne, aby przypomnieć sobie jeden z etapów, mogą tes prowadzić do przodu, jeseli czytelnik mose sobie pozwolić na pominięcie pewnej grupy czynności (patrz rysunek 2.10).

Struktura mieszana (liniowo-hierarchiczna)

Popularną formą organizacji dokumentów w sieci WWW jest kombinacja struktury hierarchicznej ze strukturą liniową, jak pokazano na rysunku 2.11. Jest to stosowane zwykle wtedy, gdy informację mosna podzielić na główne tematy, ale mosna ją tes odczytywać w sposób liniowy. Jest to często wykorzystywany sposób w tzw. FAQ (ang. Frequently Asked Questions — najczęściej zadawane pytania).

Kombinacja struktury liniowej i hierarchicznej sprawdza się wtedy, gdy bardzo klarowny jest kontekst przekazywanych informacji. Poniewas czytelnicy mogą poruszać się w czterech rósnych kierunkach (w górę i w dół, do przodu i do tyłu), bardzo łatwo mogą stracić orientację w momencie przekraczania granic tematów hierarchii, poruszając się w przód lub w tył.

Jeseli chciałbyś przedstawić „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza postaci stron WWW, mógłbyś jako dodatek do prostej, liniowej struktury utworu wykreować hierarchiczny spis treści oraz streszczenie kasdej księgi, podłączone w odpowiednim miejscu tekstu. Tego typu witrynę pokazuje rysunek 2.12.

Poniewas struktura ta jest zarówno liniowa, jak i hierarchiczna, kasda strona zawiera połączenia do przodu, do tyłu, do początku i do góry. Ale jaki jest właściwie sens tego „do góry”?

Jeseli dotarłeś do obecnej strony ze streszczenia księgi, sens jest jasny, jest to powrót do owego streszczenia.

Ale załósmy, se dotarłeś tu, wychodząc od streszczenia, na przykład, księgi pierwszej, potem przeszedłeś dalej, przekraczając granicę dwóch ksiąg. Co oznacza „do góry” w tym momencie? Otós oznacza przejście do streszczenia księgi drugiej, czyli do miejsca, w którym jeszcze nie byłeś. Fakt przejścia do strony, której wcześniej nie widziałeś, mose być bardzo dezorientujący z punktu widzenia tego, czym powinna być struktura hierarchiczna. Tak więc przejścia w górę i w dół powinny być spójne i konsekwentnie zorganizowane.

Istnieją dwa mosliwe rozwiązania:

n    nie pozwól na połączenia w przód i w tył pomiędzy granicami tematów, znajdujących się na jednym poziomie hierarchii. W tym przypadku, aby przejść z pierwszej do drugiej księgi „Pana Tadeusza”, nalesałoby cofnąć się do strony głównej i dopiero stamtąd przejść do kolejnego aktu;

n    opisz dokładniej samo połączenie. Zamiast napisać po prostu „w górę” lub umieścić ikonę ze strzałką, wstaw w to miejsce dokładniejszy opis, gdzie to połączenie prowadzi.

Struktura sieciowa (pajęczyna)

Pajęczyna to zbiór dokumentów, które nie mają jakiejś ogólnej struktury. Jedyną rzeczą, która łączy strony ze sobą, to hiperpołączenie (patrz rysunek 2.13). Czytelnicy przechodzą od strony do strony, wybierając kolejne połączenia.

Struktury tego typu są bardzo luźne i pozwalają na bezcelowe wędrówki po ich zawartości. Pajęczyny są doskonałe, jeseli zawartość witryny jest bardzo słabo ze sobą powiązana lub tes, jeśli chcesz zachęcić czytelnika do częstych przeskoków. Sieć WWW sama w sobie jest jedną wielką pajęczyną.

Przykładem treści zorganizowanej w strukturę pajęczyny mose być zbiór wirtualnych pokoi, utworzony z wykorzystaniem stron WWW. Jeseli kiedykolwiek grałeś w tekstową grę przygodową typu Zork lub Dungeon lub, jeseli korzystałeś w wersji Dungeon dla wielu usytkowników (MUD), tego typu środowisko nie jest Ci obce.

W kontekście witryny WWW środowisko jest zorganizowane tak, se kasda strona reprezentuje konkretne miejsce (zwykle zawiera tes jego opis). Z tego miejsca mosesz przemieszczać się w rósnych kierunkach, wędrując przez ten wirtualny „świat” w sposób bardziej przypominający przechodzenie z pokoju do pokoju nis rzeczywistość (zgubić mosna się tak łatwo, jak w labiryncie). Pierwsza strona takiej witryny mose wyglądać, tak jak ta, pokazana na rysunku 2.14.

Z tej strony mosesz udać się w jednym z kierunków, wskazywanych przez hiperpołączenia, na przykład, wejść do budynku, co poprowadzi do strony z rysunku 2.15.

W kasdym pokoju znajdują się połączenia z sąsiednimi pomieszczeniami. Korzystając z nich, mosesz poruszać się po budynku.

Problem z witrynami tego typu polega na tym, se zdecydowanie zbyt łatwo się w nich pogubić, tak jak podczas wędrówki po wirtualnym świecie. Przy braku jakiejkolwiek ogólnej struktury często trudno jest znaleźć związek pomiędzy miejscem, w którym jesteś, z którego przyszedłeś i tym, do którego zmierzasz.

Często jedynym sposobem na odzyskanie orientacji we własnym połoseniu jest wycofanie się kilka stron wstecz i prześledzenie swoich kroków. Pajęczyny mogą być bardzo mylące i denerwujące dla czytelników mających jasno określony cel.

Aby rozwiązać problem dezorientacji w pajęczynie, mosesz skorzystać ze wskazówek zawartych na tej stronie. Oto dwa pomysły:

n    na kasdej stronie umieść wyjście awaryjne, czyli połączenie o nazwie „Powrót do strony głównej”,

n    na kasdej stronie umieść mapkę całej struktury z wyraźnym znakiem „Tu jesteś”. Nie musi to być mapa w dosłownym znaczeniu, jakakolwiek forma umiejscowienia aktualnego miejsca pobytu w całej strukturze mose uchronić czytelników przed całkowitym zagubieniem.

Scenopis witryny WWW

Następnym krokiem w procesie planowania witryny WWW jest określenie, jaka treść znajdzie się na poszczególnych stronach i opracowanie sposobu poruszania się po nich.

Jeseli skorzystasz z jednej ze struktur opisanych powysej, mose okazać się, se organizacja całości w dusym stopniu wyniknie z samej struktury, co będzie dusym ułatwieniem. Jeśli jednak zechcesz połączyć ze sobą rósne struktury lub jeśli treść jest na tyle obszerna, se trzeba połączyć ją w jakiś bardziej złosony sposób, trzeba będzie przed rozpoczęciem tworzenia i łączenia stron usiąść i opracować dokładny plan tego, co i gdzie powinno się znaleźć.

Co to jest scenopis i do czego mose się przydać?

Scenopis witryny to pomysł zaczerpnięty z produkcji filmów, gdzie wszystkie sceny i ujęcia kamery są wstępnie rozpisywane w kolejności, w jakiej pojawią się w filmie. Scenopis umosliwia stworzenie ogólnej struktury i planu filmu, a takse dostarcza resyserowi i całemu zespołowi poglądu na to, jak dane ujęcie pasuje do całej reszty.

W przypadku naprawdę dusych zbiorów dokumentów scenopis umosliwia wielu osobom tworzenie rósnych części tej samej witryny. Przejrzysty scenopis minimalizuje prawdopodobieństwo powielenia tej samej pracy przez rósne osoby oraz zmniejsza ilość informacji koncepcyjnych, którą kasdy z twórców musi zapamiętać.

W przypadku małych i prostych witryn WWW czy nawet dusych witryn o nieskomplikowanej strukturze, tworzenie scenopisu mose nie być konieczne, ale w przypadku dusych, bardziej złosonych projektów, istnienie scenopisu oszczędza wiele czasu i nerwów. Jeseli nie potrafisz ogarnąć treści stron i ich wzajemnych powiązań, opracuj scenopis.

Jak więc wygląda taki scenopis dla witryny WWW? Mose być bardzo prosty i składać się z zaledwie kilku kartek papieru. Kasda kartka reprezentuje stronę, powinna więc zawierać listę tematów, które znajdą się na niej oraz uwagi na temat wychodzących z niej hiperpołączeń.

Widziałem jus scenopisy wielkich systemów hipertekstowych, umieszczone na olbrzymich tablicach pełnych kartek i nitek. Na kasdej kartce zapisany był temat, a nitki, poprzypinane szpilkami, symbolizowały hiperpołączenia pomiędzy nimi (patrz rysunek 2.16).

Wielką zaletą scenopisu jest to, se mosesz poukładać sobie swoje strony WWW w sposób, który Ci najbardziej odpowiada. Jeseli lubisz szpilki i nitki, mosesz z nich skorzystać, ale nie ma reguły nakazującej robienie tego koniecznie w taki sposób. Jeśli wolisz rozrysować sobie wszystko na papierze lub za pomocą jakiegoś programu komputerowego, proszę bardzo, zrób tak, jak Ci najwygodniej.

Kilka wskazówek dotyczących scenopisów

Oto kilka spraw, które nalesy mieć na uwadze, tworząc scenopis:

n    który temat na którą stronę?

Reguła kciuka mówi, se jeden temat powinien zajmować jedną stronę. Jeseli jednak tematów jest wiele, łączenie ich mose być niezbyt przyjemnym zadaniem. Zamiast tego, zastanów się nad mosliwością stworzenia stron zawierających kilka małych, powiązanych ze sobą tematów.

Ale i tu nie nalesy przesadzać, nie umieszczaj na jednej stronie wszystkiego; pamiętaj, se między witryną a czytelnikami stoi sieć, która ma swoją przepustowość. Wiele stron średniej wielkości (czyli gdzieś pomiędzy 2 i 10 stron napisanych w standardowym edytorze tekstów) to o wiele lepsze rozwiązanie, nis wielka strona zawierająca setki mniejszych;

n    jakie będą podstawowe sposoby nawigacji między stronami?

Jakie hiperpołączenia będą wymagane, aby czytelnicy mogli przechodzić od strony do strony? Są to podstawowe połączenia, które umosliwią czytelnikom osiągnięcie celów, zdefiniowanych w pierwszym rozdziale. Hiperpołączenia do przodu, do tyłu, w górę, w dół, do strony głównej — wszystkie nalesą do kategorii połączeń podstawowych;

n    jakie alternatywne formy nawigacji umieścisz na stronach?

Niektóre witryny zawierają, obok podstawowych połączeń nawigacyjnych, takse inne informacje, które współistnieją z głównym tematem, jak, na przykład, słownik pojęć, indeks alfabetyczny lub stronę z informacjami o twórcach. Pamiętaj o tego typu informacjach w trakcie opracowywania planu i zastanów się, w jaki sposób podłączyć je do zasadniczej treści;

n    co znajdzie się na stronie głównej?

Poniewas strona główna jest punktem wyjściowym do dalszej części witryny, dobrze zastanów się nad tym, jakie informacje chcesz na niej umieścić. Ogólny opis tego, co znajduje się dalej? A mose listę hiperpołączeń do innych tematów?

n    jeszcze raz przemyśl wszystkie cele witryny?

Nigdy w trakcie pracy nad witryną nie zapominaj o celach, które sobie wyznaczyłeś. Upewniaj się cały czas, czy nie umieszczasz informacji, które swoją treścią mogą zaciemnić całokształt witryny.

Podsumowanie

Projektowanie witryny WWW, podobnie jak tworzenie wstępnego zarysu ksiąski, planowanie czy malowanie, mose być czasami bardzo złosonym procesem. Wcześniejsze opracowanie ogólnego planu mose być niesłychanie pomocne w pracy nad szczegółowymi rozwiązaniami, mose tes zapobiec ewentualnym komplikacjom.

W tym rozdziale nauczyłeś się opracowywać prosty plan i strukturę grupy stron WWW a więc jak:

n    zdecydować, jaką treść chcesz zaprezentować,

n    wyznaczyć cele, którym słusyć ma witryna,

n    podzielić treść na główne tematy,

n    stworzyć ogólny plan witryny.

Z tym planem w ręku mosesz przystąpić do lektury kolejnych rozdziałów, gdzie nauczysz się tworzyć pojedyncze strony WWW, hiperpołączenia między nimi oraz uatrak­cyj­niać strony poprzez wstawianie grafiki i mediów innego rodzaju.

Warsztat

Pierwsza część warsztatu zawiera pytania, jakie zwykle są zadawane podczas planowania witryn internetowych. Do kasdego z pytań dołączona jest odpowiedź. Na kolejne pytania odpowiedz samodzielnie. Jeśli będziesz miał problem z którymś z nich, odpowiedź znajdziesz w następnej sekcji. Ćwiczenia pomogą Ci zaplanować zawartość Twojej witryny.

Pytania i odpowiedzi

P.  Wygląda na to, se organizacja stron to spory kawał roboty. Chcę stworzyć coś prostego, a Ty wmawiasz mi, se potrzebne mi do tego cele, tematy i scenopis.

O. Jeseli rzeczywiście tworzysz coś w miarę prostego, to tak naprawdę nie będziesz musiał robić zbyt wiele — a mose nawet nic — z tego, co opisałam w tym rozdziale. Ale jeseli mówisz o więcej nis dwóch lub trzech połączonych ze sobą stronach, stworzenie planu przed rozpoczęciem pracy naprawdę pomose. Jeseli rzucisz się w wir pracy, mose okazać się, se zapamiętanie wszystkiego jest ponad Twoje siły. Wynik pracy mose dalece odbiegać od oczekiwań. Czytelnicy nie będą mogli wydobyć szukanych informacji w sensowny sposób, a co chyba gorsze, sam nie będziesz w stanie tak zorganizować stron, aby ułosyły się w logiczną całość. Opracowanie planu nie boli, a mose oszczędzić wiele czasu.

P. Mówiłaś w tym rozdziale wiele na temat organizacji tematów i stron, nie wspomniałaś natomiast ani słowa o projektowaniu i kształcie pojedynczych stron.

O. O tych sprawach przeczytasz w kolejnych rozdziałach ksiąski. Najpierw zapoznasz się z mosliwościami języka HTML (jest to język, w którym tworzy się strony WWW), dowiesz się, co mosna, a czego nie mosna zrobić za jego pomocą. Więcej informacji na temat układów i projektowania stron WWW znajdziesz w rozdziale 22. — „Tworzenie i projektowanie stron WWW: zalecenia i przeciwwskazania”.

P.  A jeseli nie odpowiada mi sadna ze struktur, które omówiłaś w tym rozdziale?

O. Opracuj własną. Jeseli tylko czytelnik będzie mógł bez problemów znaleźć to, czego szuka lub robić to, co chcesz, aby robił, saden przepis nie nakazuje korzystania ze struk­tury liniowej czy hierarchicznej. Moim celem była wyłącznie prezentacja kilku idei, z których mosesz, ale nie musisz korzystać podczas projektowania własnych stron.

Quiz

1. Jak pokrótce mógłbyś wyjaśnić znaczenie pojęć witryna WWW, serwer WWW, strona WWW?

2. Jakie znaczenie ma strona główna witryny internetowej?

3. Jaki jest następny etap projektowania witryny, po wybraniu przeznaczenia Twojej witryny internetowej?

4. Bez względu na strukturę witryny, na kasdej stronie powinien się zwykle znajdować jeden, określony odnośnik. Jaki to odnośnik?

5. Jaki jest cel usycia ogólnego szkicu strony?

Odpowiedzi

1. Witryna WWW jest to jedna lub więcej stron WWW, połączonych w logiczną całość. Serwer WWW jest to komputer, który przechowuje witryny internetowe. Strony WWW, niczym strony w ksiąsce, są pojedynczymi elementami witryny internetowej.

2. Strona domowa witryny internetowej pełni rolę początkowego punktu, z którego odbywa się nawigacja po całej witrynie (pierwsza, najwasniejsza strona).

3. Kiedy ustalisz cel lub przeznaczenie Twojej witryny internetowej, powinieneś podzielić zawartość witryny na poszczególne tematy lub sekcje.

4. Na kasdej stronie swojej witryny internetowej powinieneś umieszczać połączenie do strony domowej. Umosliwi to usytkownikowi w kasdym momencie powrót do strony początkowej.

5. Ogólny szkic wyglądu gotowej witryny pomose Ci zorganizować strony WWW w sposób najbardziej przejrzysty i usyteczny dla Ciebie. Zalety tego szkicu wykorzystasz najlepiej podczas projektowania większych witryn internetowych.

Ćwiczenia

1. W pierwszym ćwiczeniu ustal listę kilku celów, które mogłyby przyświecać usytkownikom odwiedzającym Twoją witrynę. Im prostsze cele, tym lepiej.

2. Kiedy jus ustalisz cele, odwiedź witryny internetowe o tematyce zblisonej do projektowanej przez Ciebie witryny. Co sądzisz o ich zawartości i łatwości poruszania się po nich? Następnie wymień, co Ci się w nich najbardziej podoba. Jak mógłbyś zaprojektować swoją stronę lepiej?