ANGOLI WOJNA O NIEPODLEGŁOŚĆ

ANGOLI WOJNA O NIEPODLEGŁOŚĆ 1961--1976. Antonio de Oliveira Salazar (1880-1970), faktyczny dyktator Portugalii, nie zamierzał zrezygnować z kolonii por­tugalskich w Afryce. Tymczasem w lutym 1961 w Luandzie, stolicy Portugalskiej Af­ryki Zachodniej (Angoli), marksistowski Ludowy Ruch Wyzwolenia Angoli (MPLA) wzniecił powstanie wymierzone przeciw represyjnemu rządowi kolonialnemu. Mniej więcej miesiąc później w prowincjach pół­nocnych partyzancką walkę z rządem pod­jęło umiarkowane ugrupowanie Związek Ludów Angoli. Powstanie zostało bezlitoś­nie zdławione, a w czasie walk zginęło około 20 tysięcy obywateli. Powstanie wy­buchło na nowo, gdy MPLA rozpoczął swoje działania we wschodnich rejonach kraju, gdzie prowadził walkę partyzancką korzys­tając z baz w sąsiedniej Zambii. W 1966 Związek Ludów Angoli podzielił się na proradziecki, socjalistyczny Front Wyzwo­lenia Narodowego Angoli (FNLA) i proza-chodni Narodowy Związek na rzecz Cał­kowitej Niepodległości Angoli (UNITA), który prowadził działania partyzanckie w re­gionie południowocentralnym. Działania partyzantów sprowadzały się do organizo­wania zasadzek, szybkich napadów i od­wrotów, jednak ataki te prowadzone były stale i wiązały znaczne siły portugalskie. Pod koniec lat sześćdziesiątych połowa por­tugalskiego budżetu szła na utrzymanie sił zbrojnych w Afryce (patrz gwinei-bissau wojna o niepodległość 1902-1974; mozam­biku wojna o niepodległość 1902-1974). Młodzi oficerowie portugalscy z niechęcią odnosili się do nieustannych walk w buszu, a także do niesprawnej biurokracji, która kierowała wojną z Lizbony, stolicy Por­tugalii. W kwietniu 1974 obalili oni dotych­czasowy rząd i ustanowili rząd lewicowy; ten gotów był wyrzec się Portugalskiej Afryki Zachodniej pod warunkiem wyło­nienia uprawnionej władzy, która przejęłaby

rządy. Trzy główne ruchy niepodległościowe - MPLA, FNLA i UNITA - dwukrotnie tworzyły koalicję i dwukrotnie koalicja ta rozpadała się. Ostatecznie, gdy Portugal-czycy wycofali się w listopadzie 1975, pozo­stawili kraj pogrążony w wojnie domowej, w której UNITA i FNLA występowały przeciwko MPLA. MPLA opanował stolicę wraz z portem, przez który z pomocą dla MPLA do Angoli przybywali żołnierze ku­bańscy, radzieccy technicy i broń. Pomoc ta odegrała decydującą rolę; mimo że UNITA i FNLA korzystały z pomocy wojskowej Republiki Południowej Afryki oraz dostaw amerykańskich, MPLA i jej radziecko-ku-bańscy sojusznicy pokonali partie opozycyj­ne w lutym 1976. UNITA usiłowała prowa­dzić nadal wojnę partyzancką, mimo wyco­fania się wojsk Republiki Południowej Af­ryki i przerwania pomocy amerykańskiej. Po zwycięstwie MPLA przejął kontrolę nad rządem, który został uznany przez Organiza­cję Jedności Afrykańskiej (OJA) za prawo­wity rząd nowo powstałego niepodległego państwa. Był to koniec kolonializmu por­tugalskiego w Afryce. Patrz także angolska wojna domowa