ASYRYJSKIE WOJNY ok

ASYRYJSKIE WOJNY ok.  746-609 p.n.e.

Asyryjskie imperium obejmowało najwięk­szy obszar za panowania króla Tiglatpilesara

III (wzmian. 745-727), dowódcy wojskowe­go, który zasiadł na tronie w wyniku prze­wrotu pałacowego. Wraz ze swoimi wasala­mi pobił buntujących się Babilończyków, podczas gdy druga armia asyryjska zdobyła w 743 syryjskie Uranu. W 740 Tiglatpilesar zajął Arpad, a w 738 pokonał koalicję pół-nocnosyryjską. Po tej klęsce wszyscy syryj­scy książęta oraz władcy północnej Anatolii (obecna Turcja) zmuszeni byli płacić daninę Asyrii. W trakcie wojny toczącej się w latach 735-733 w Palestynie Tiglatpilesar w soju­szu z królestwem Judy pokonał Izrael i zajął dużą część jego terytorium. W 732, po zdobyciu Damaszku, miasto zostało znisz­czone, a Arabowie zmuszeni do płacenia daniny. Trzech następców Tiglatpilesara również przyczyniło się do wzrostu potęgi Asyrii. Za panowania króla Sargona II (wzmian. 722-705) Asyryjczycy podbili Sa­marię i podporządkowali sobie Izrael; Sar-gon przesiedlił około 27 tysięcy Izraelitów do wschodniej Syrii. W 721 Sargon zwycię­żył Elamitów. W 720 Sargon II pobił egip­ską armię w Gazie, w 716 zdusił podsycany przez frygijskiego króla Midasa (wzmian. VIII w. p.n.e.) bunt w Cylicji i założył nową stolicę, nazwaną jego imieniem Dur-Szar-rukin (Chorsabad, Irak). Panowanie króla Sanheryba (wzmian. 705-681) było bardziej burzliwe. Najpierw Sanheryb zdławił po­wstanie w Babilonii, którym kierował ara-mejski uzurpator. W 701 przeprowadził zwycięską kampanię w Syrii, odniósł zwy­cięstwo nad armią egipską pod Elteke i ob­iegł Jerozolimę, ale wycofał się w następst­wie zarazy. Odniósł zwycięstwo nad armią Elamu. Nieustanne powstania Babilonii za­kończyły się zdobyciem przez Sanheryba (689) Babilonu, zrównaniem go ziemią oraz zalaniem. Sanheryb został zamordowany w 681, co otworzyło drogę do tronu jego synowi Assarhaddonowi (zm. 669), który zawarł pokój z Babilończykami i Elamitami. Assarhaddon prowadził wojnę z Egiptem; w 671 zdobył Memfis i opanował cały ten kraj. Jego syn, Assurbanipal (wzmian. 669-626) panował w okresie, w którym

zaczęły się mnożyć oznaki wyczerpania państwa, choć początkowo Asyryjczycy wszędzie zwyciężali. W 667 i w 663 stłumili powstanie w Egipcie, w 663 zdobyli i spląd­rowali Teby. W 653 brat Assurbanipala, Szamaszumukin, król Babilonu zbuntował się i stanął na czele szerokiej koalicji Elanu, Lidii i Aramejczyków. Assurbanipal w 648 zdobył Babilon po dwuletnim oblężeniu, jego władca popełnił samobójstwo. Pokonał Elamitów, w 639 zdobył Suzę. Ok. 650 jednak Egipt odzyskał niezależność. Po 635 wybuchła w Asyrii wojna domowa; synowie Assurbanipala jeszcze za jego życia rozpo­częli walkę o tron, co umożliwiło Chaldej­czykom zajęcie Babilonu w 629 i, za pano­wania króla Nabopalassara (wzmian. 625-605), stworzenie imperium nowobabi-lońskiego. Syria podporządkowana Asyrii została zniszczona przez Scytów w 626. W 616 Medowie po raz pierwszy zaatakowali asyryjską stolicę Niniwę. W 614 zdobyli Assur. W 612 wraz z Babilończykami opa­nowali Niniwę. Imperium asyryjskie prze­trwało jeszcze trzy lata. Resztki armii asyryj­skiej ukoronowały swego dowódcę na króla w nowej stolicy, Harranie, która w 610 została częściowo zniszczona przez Medów i Babilończyków. Armia poddała się w 609; od tego czasu Asyria zniknęła całkowicie z kart historii. Patrz także karkemisz, bitwa pod karkemisz 005 p.n.e.; megiddo, druga bitwa pod megiddo 609 p.n.e..