CHIŃSKA REWOLUCJA

CHIŃSKA REWOLUCJA 1911-1912. Dynas­tia mandżurska King panowała ponad 260 lat, mimo to wielu Chińczyków uważało

Mandżurów za obcych i nienawidziło ich tak samo, jak nienawidziło i bało się cudzo­ziemców, którzy zdobyli władzę nad portami i otrzymywali koncesje na budowę linii kolejowych, dróg i kopalń. Przez całą pier­wszą dekadę XX w. dochodziło w Chinach do niepokojów i zamieszek, wszędzie po­wstawały stowarzyszenia rewolucyjne. Nowe szkoły publiczne i prywatne kształciły stu­dentów; podejmowano działania na rzecz polepszenia warunków życia ludności. Z po­mocą przychodzili Chińczycy mieszkający za granicą, którzy finansowali reformy i ruch oporu. Słaby cesarz mandżurski usiłował kilkakrotnie wcielić w życie refor­my, były one jednak szybko odwoływane przez cesarzową wdowę, która nie potrafiła właściwie ocenić sytuacji w kraju. 8 paź­dziernika 1911 eksplozja w mieście Hankou naprowadziła na ślad grupy rewolucyjnej; jej przywódcy zostali szybko aresztowani i straceni. Żołnierze w Wuchang (część Wuhanu), po drugiej stronie rzeki Jangcy, naprzeciw Hankou, wiedzieli o spisku tej grupy i bojąc się oskarżeń, 10 października 1911 wszczęli bunt, splądrowali rezydencję gubernatora, opanowali miasto i ogłosili powstanie przeciw Mandżurom. Wydarzenia te, znane jako „podwójna dziesiątka', zaini­cjowały wybuch podobnych powstań w ca­łym kraju. Wkrótce w rękach powstańców znalazły się wszystkie prowincje w dolinie rzeki Jangcy oraz południowe i północno--zachodnie Chiny. Na terytoriach tych pow­stańcy ogłosili republikę. Odbyło się to bez większego rozlewu krwi, ponieważ więk­szość chińskich urzędników i dowódców wojskowych zdawała sobie sprawę, że dni dynastii są policzone. Książę regent zwołał Zgromadzenie Narodowe, ciało doradcze składające się z członków mianowanych i wybieranych. Zgromadzenie wybrało na premiera Juana Szi-kai (1859-1916), który niezbyt chętnie przyjął ten urząd. Juan stworzył nowoczesną armię chińską, był utalentowanym przywódcą; nie chciał wią­zać się z Mandżurami, zależało mu przede wszystkim na przekształceniu Chin w silne,

nowoczesne państwo. Jego wojska odebrały rewolucjonistom kilka miast, Juan nakazał zakończyć rewolucję. W tym czasie przywód­ca polityczny Sun Czong-szan (Jat-sen) (1866-1925), często nazywany „Ojcem Chiń­skiej Republiki', powrócił do kraju z Ame­ryki, gdzie wygłaszał odczyty i zbierał fun­dusze dla rewolucji. Po powrocie ofiarowano mu urząd tymczasowego prezydenta; Sun Czong-szan objął ten urząd l stycznia 1912 w tymczasowej stolicy, Nankinie. Sun zdawał sobie sprawę, że nie ma poparcia wojska, a także doświadczenia w kierowaniu rządem; był przede wszystkim teoretykiem i demo­kratycznym idealistą. Dlatego, gdy mały cesarz Xuan Tong (1906-1967) 12 lutego abdykował, kończąc tym samym panownie dynastii King, Sun złożył rezygnację. Nowo zwołane Zgromadzenie Narodowe wybrało Juana na tymczasowego prezydenta, a pół­nocna i południowa część Chin utworzyły zjednoczoną republikę.