CZYNGIS-CHANA PODBOJE

CZYNGIS-CHANA  PODBOJE 1190-1927.

Temudżyn (właściwe imię Czyngis-chana, 1167?-1227), urodził się jako syn wodza bliżej nie znanego plemienia mongolskiego. Ojciec jego został otruty przez Tatarów; Temudżyn miał wówczas 9 lat; został opusz­czony przez swoje plemię; opiekował się matką i rodzeństwem, kształtował swą cha­ryzmatyczną osobowość i geniusz organiza­cyjny. Wkrótce odtworzył państewko ojca. Około 1189 został chanem. Po parunastu latach okrutnej, lecz skutecznej walki z Ta­tarami i innymi plemionami w 1206 Czyn-gis-chan został chaganem (chanem chanów), najwyższym władcą Mongołów; podbił Azję Środkową oraz północną część Chin (patrz mongolskie podboje 1206-1405). Nie umiał pisać ani czytać, ale jego wybitna inteligen­cja i talent organizacyjny pozwoliły mu przekształcić niezależne i kłótliwe plemiona koczownicze w zdyscyplinowaną armię li­czącą 200 tysięcy ludzi. Był twórcą strategii błyskawicznych wypraw prowadzonych przez ciężką jazdę wyposażoną w zbroje, szable i lance oraz lekką jazdę wyposażoną w szable, łuki i oszczepy. Uczył się słuchając i naśladując, do prowadzenia oblężeń za­trudniał inżynierów; zorganizował pocztę konną wzdłuż szlaków karawan i stworzył sprawną sieć komunikacji i wywiadu. Bez­litosny i mściwy, był przekonany, że ci, którzy nie posłuchali wezwania do kapitu­lacji, powinni być zabici. Ta zasada sprawiła, że Czyngis-chan wywierał na nieprzyjaciela ogromny nacisk psychologiczny - przeciw­nicy poddawali się jeszcze przed przybyciem jego wojsk. Rozpoczął podboje od wojny z państwem Si Sia (patrz czyngis-chana wojny z państwem Si sia 1200-1209,1226-1227), podbił państwo dynastii Kin (patrz czyn­gis-chana wojna z państwem dynastii kin 1211-1215), jego Mongołowie najechali Ruś (patrz mongołów najazd na Ruś pierwszy 1221-1223), Indie (patrz mongołów najazd na indie 1221-1398) i Persję (patrz mongol-sko-perska wojna pierwsza 1218-1221) i za­mierzał najechać Europę (patrz mongolski najazd na europę 1237-1242). Po każdej kam­panii wracał do swojej zabudowanej jurtami stolicy, Karakorum (obecnie w Mongolii). Jego synowie i wnuk dokończyli rozpoczęte przez niego dzieło i podzielili między siebie podbite ziemie. Patrz także timura podboje