FRANCUSKA RELIGIJNA WOJNA PIERWSZA

FRANCUSKA RELIGIJNA WOJNA PIERWSZA Edykt królewski ze stycznia 1562, zapewniający wolność wyznania francuskim protestantom (hugenotom), wzburzył katoli­ków. Stronnicy katolickiego księcia Franciszka

Gwizjusza (1519-1563) zmasakrowali protes­tancką kongregację w YASSY. Hugenoci pod przewodnictwem Ludwika Kondeusza (1530-1569) i hrabiego Gasparda de Coligny (1519-1572) zaczęli zbierać wojsko w Orleanie. Wyruszyli przeciw nim katolicy. W czasie zwycięskiego szturmu katolików na Rouen, twierdzę hugenotów, rany, z których zmarł, odniósł Antoni de Bourbon (1518-1562), brat Ludwika Kondeusza; w krwawej, zwycięskiej dla katolików bitwie pod Dreux dostali się do niewoli dwaj dowódcy protestanccy, Kondeusz i książę Annę Montmorency (1493P-1567). Obaj więźniowie wynegocjowali w marcu 1563 pokój w Amboise zapewniający ograniczoną tolerancję religijną. Obie strony połączyły siły, by wyprzeć wojska angielskie, które przyszły hugenotom z pomocą w zamian za Hawr. Druga francuska wojna religijna 1567-1568. Domagający się pełnego równouprawnienia hugenotów Kondeusz i Coligny stanęli na czele nieudanej próby uprowadzenia rodziny królewskiej z Meaux. Inne przedsięwzięcia hugenotów były bardziej skuteczne; w końcu 1567 zagrozili nawet Paryżowi. W bitwie pod St. Denis Montmorency rozbił przeciwnika, ale zginął w walce. W porozumieniu pokojo­wym z Longjumeau przewidziano dodatkowe ustępstwa na rzecz hugenotów. Trzecia fran­cuska wojna religijna 1568-1570. Napięty pokój został zerwany porozumieniem hugeno­tów z Wilhelmem Orańskim i prześladowa­niem kalwinów przez króla. Po wielu wcześ­niejszych starciach wojska królewskie pod wodzą Gasparda de Tavannesa (1509-1573) zaskoczyły i pokonały hugenotów pod Jarnac w marcu 1569; w czasie walki zginął książę Kondeusz. Siedem miesięcy później, pod Mon-contour, wojska katolickie wzmocnione przez sympatyzujących z nimi Szwajcarów znowu zwyciężyły hugenotów i wspierających ich Niemców. Coligny zdołał jednak odzyskać inicjatywę i doprowadził do pokoju z St. Germain; pokój był kompromisem, ale protes­tanci uzyskali znowu wiele religijnych swobód. Czwarta francuska wojna religijna 1572-1573. Nową wojnę rozpętała haniebna masakra w NOCY ŚW. BARTŁOMIEJA, w czasie

której zabito około trzech tysięcy hugenotów przybyłych na ślub Henryka z Nawarry (1553-1610) z Małgorzatą Yalois (1553-1615), wśród ofiar znalazł się również Coligny. Dzia­łający w tym okresie „politycy', umiarkowane stronnictwo katolickie, nalegali na pojednanie z hugenotami w imię jedności narodowej. Właściwie nie doszło do walk, oprócz nieuda­nego oblężenia La Rochelle przez rojalistów, ale hugenoci uzyskali przewagę w południowo--zachodniej części Francji. Piąta francuska wojna religijna 1575-1576. Walki wybuchły na nowo i choć wojska katolickie pod dowódz­twem księcia Henryka Gwizjusza (1550-1588) zwyciężyły w bitwie pod Dormans w paździer­niku 1575, hugenoci zachowali przewagę. Król Francji Henryk III (1551-1589), będąc pod wrażeniem poparcia udzielanego hugenotom przez „polityków', jeszcze raz potwierdił swo­body religijne. Gwizjusz odrzucił ten akt, zawiązał Świętą Ligę i uzyskał poparcie króla Hiszpanii Filipa II (1527-1598). Szósta fran­cuska wojna religijna 1576-1577. Henryk III starał się uzyskać wpływ na Świętą Ligę i pozyskać podatki na wojnę z hugenotami, ale mu się to nie powiodło. Wobec tego zawarł pokój z hugenotami. Chwiejny Henryk III nigdy nie zrealizował ustępstw zawartych w po­rozumieniu pokojowym z Bergerac. Siódma francuska wojna religijna 1577-1580. Huge­noci chwycili za broń niezadowoleni z ograni­czenia ich poprzednich uprawnień. Jednak ta wojna, tak zwana wojna kochanków, mniej miała wspólnego z tarciami między katolikami i hugenotami, a bardziej z romantycznymi eskapadami pięknej i rozpustnej „królowej Margot', żony równie rozwiązłego Henryka z Nawarry. Ósma francuska wojna religijna Coraz poważniejsze zaniepokojenie katolików budziła możliwość objęcia tronu po bezdzietnym Henryku III przez kalwina Hen­ryka z Nawarry. W ten sposób do sporów między katolikami i hugenotami doszedł jesz­cze problem objęcia tronu. Henryk Gwizjusz, który postanowił nie dopuścić do takiej suk­cesji, odnowił Świętą Ligę w postaci Ligi Paryskiej do walki z nienawistnymi hugenota­mi. Początkowo w 1585 widząc duże wpływy

Ligi związał się z nią. Doszło do tzw. wojny trzech Henryków. Henryk Nawarski pokonał liczniejszą armię rojalistów pod Coutras w 1587. Doszło do zatargów między Hen­rykiem in a Henrykiem Gwizjuszem i jego bratem, kardynałem Ludwikiem (1555-1588), którzy zostali zamordowani z rozkazu króla. Henryk III związał się z Henrykiem Nawar-skim, ale został również zamordowany (1589). Henryk z Nawarry wstąpił na tron jako Henryk rv, mając poparcie hugenotów i ka­tolickich „polityków', ale nie Ligi. Dziewiąta francuska wojna religijna 1589-1598. Liga Paryska pod przewodnictwem księcia Karola de Mayenne (1554-1611) nakłoniła Hiszpanię do udziału w walce z Henrykiem IV. Henryk wygrał dwie ważne bitwy: pod Arąues w 1589 i pod Ivry w 1590. Henryk IV oblegał także Paryż, ale wycofał się po nadejściu odsieczy hiszpańskiej. Po trzech latach w 1593 Henryk przeszedł na katolicyzm, zyskując w ten spo­sób poparcie większej części Francji. Na­stępnego roku wkroczył triumfalnie do Pa­ryża. Dalszy ciąg wojny upłynął na walce z Hiszpanami. W 1598 zawarto pokój w Ve-rvins, w którym Hiszpania uznała Henryka za króla, Henryk IV wydał edykt nantejski przyznający hugenotom istotny zakres swo­body wyznania, doprowadziło to do zakoń­czenia wojen religijnych we Francji.