GRECKA WALKA O NIEPODLEGŁOŚĆ

GRECKA WALKA O NIEPODLEGŁOŚĆ 1821--1832. Zachodnia ideologia, ucisk osmań-

skich Turków i odkrycie na nowo kultural­nej spuścizny Grecji pobudziły dążenia Gre­ków do odzyskania niezależności od Turcji. Przed 1821 nacjonalistyczne stowarzyszenia greckie, a zwłaszcza Filiki Heteria (Związek Przyjaciół), przyciągały ludzi wykształco­nych; ludzie o niższym statusie dołączali do kleftów - górskich band. Wojna rozpo­częła się w 1821 od powstania Ipsilantich (patrz ipsilantich powstania 1821) i de­klaracji niepodległości ogłoszonej 13 stycz­nia 1822 w Epidauros (Grecja). Greccy powstańcy pod przywództwem Demetriosa Ipsilantiego (1793-1832) prowadzili jedno­cześnie kampanię na lądzie i morzu; opano­wali garnizony oraz kluczowe porty w Morei (Peloponez) i blokowali tureckie statki za­opatrzeniowe. Zdobyli Tripolis, najważniej­szą twierdzę turecką w Morei, oraz Ateny, uważane za prywatną własność osmańskich sułtanów. W latach 1822-1823 wojska turec­kie nie zdołały zdobyć kluczowej twierdzy greckiej, Missolungi, leżącej u wejścia do Zatoki Korynckiej, i wycofały się. W tym samym czasie janczarzy walczyli na Krecie i dopuszczali się masowych mordów chrześ­cijan (patrz kreteńskie powstanie i«2i--1822). Turcy doprowadzili do ruiny całą wyspę Chios i wzięli do niewoli 100 tysięcy ludzi, nie zdołali jednak odbić Morei. W 1822 Grecy popełnili błąd, zmniejszając natężenie walk w okresie powoływania rzą­du konstytucyjnego. Doszło do konfliktu i wybuchła wojna domowa; w 1825, kiedy sułtan turecki Mehmed II (1784-1839) pro­sił o pomoc paszę Egiptu Muhammada Alego (l769?-1849), siły Grecji były cał­kowicie niewystarczające. Syn paszy Ibra-him (1789-1848) poprowadził do Morei egipską ekspedycję lądową i morską i w kró­tkim czasie odzyskał władzę na całym pół­wyspie. Nadciągający z północy Turcy ob­iegli i zdobyli Missolungi w 1826; w rok później poddały się Ateny. Państwa euro­pejskie były poruszone walką Greków z bar­barzyńskimi Turkami. Wielka Brytania i Rosja podpisały protokół, w którym zade­klarowały pośrednictwo w rozmowach między Grekami a Turkami. Popierano ideę autonomii dla Grecji. Do Wielkiej Brytanii i Rosji dołączyła Francja, cała trójka zażąda­ła wycofania wojsk egipskich. Po odmowie Egiptu i odrzuceniu przez Portę propozycji rozejmu trzy sprzymierzone państwa euro­pejskie wysłały do Grecji flotę, która 20 października 1827 pod Nawarino pokonała siły turecko-egipskie. Resztę sił egipskich wyparły z Grecji wojska francuskie. ROSYJ-SKO-TURECKA WOJNA 1828-1829 przy­czyniła się do upadku potęgi tureckiej; na mocy traktatu w Adrianopołu (1829) Turcy zrzekli się księstw naddunajskich (Mołdawia i Wołoszczyzna) i uznali autonomię grecką. W 1832, po wejściu w życie traktatu londyń­skiego, Porta z oporami przyznała Grecji nie­podległość. Patrz także janczarów bunt 1826.