GRECKO-PERSKIE WOJNY

GRECKO-PERSKIE WOJNY 500-448  p.n.e.

W 500 p.n.e., za panowania króla Dariusza I (559P-486), rozległe imperium perskie było największym państwem świata antycznego. Po wybuchu JOŃSKIEGO POWSTANIA wspieranego przez Ateny, Dariusz chciał się zemścić na tym państwie. Pierwszą próbę udaremniło mu jednak zwycięstwo wojska ateńskiego w bitwie pod Maratonem w 490. Dariusz uznał, że najlepszym sposobem wzię­cia odwetu będzie najazd na Europę. W 480 olbrzymia armia pod wodzą jego syna, Kser-ksesa I (519P-465), przerzuciła most przez Hellespont (Dardanele), podporządkowała so­bie Tesalię i zwyciężyła w bitwie pod Termo-pilami, w której Spartanie i ich sojusznicy dowodzeni przez Leonidasa (zm. 480) stawili bohaterski opór na przełęczy górskiej (patrz perski najazd na grecję 480-479 p.n.e.). Ale połączona flota grecka odniosła zwycięstwo nad flotą perską pod Salaminą w 480 i rozbiła ją u przylądka Mykale w 479, a armia grecka zadała klęskę znacznie liczniejszej głównej armii perskiej w wielkiej bitwie pod Platejami, w południowej Beocji. Po odsunięciu groźby perskiego najazdu jońskie miasta-państwa, pod przewodnictwem i przy pomocy Aten, utwo­rzyły w 478 Ateński Związek Morski, zwany również symmachią delijską. Wojska greckie pod dowództwem Kimona (507P-449), ateń­skiego wodza, syna Miltiadesa (540P-489), wyzwoliły spod panowania perskiego mias­ta-państwa w Tracji oraz wzdłuż wybrzeży Morza Egejskiego. W 466 siły Kimona zwy­ciężyły Persów w wielkiej bitwie na morzu i lądzie nad rzeką Eurymedont w Azji Mniej­szej. Później Ateńczycy wsparli powstanie w Egipcie; wojskami greckimi dowodził Pery-kles (495P-429), który w 459 zablokował Memfis, stolicę Egiptu. W starciu z Persami w 456 Grecy stracili dwie eskadry i razem z powstańcami zostali odcięci na wyspie na Nilu. Persowie rozpoczęli oblężenie, później zmienili bieg rzeki i rozbili Greków w 454. Wezwano wówczas Kimona, politycznego rywala Peryklesa, usuniętego przez ostracyzm po dojściu Peryklesa do władzy. Kimon po­prowadził Ateńczyków do zwycięstwa pod Salaminą na Cyprze (450), a przed śmiercią (451) w czasie oblężenia Kition (Larnaka) zdążył odbić większą część Cypru. Wojnę zakończył w 448 pokój Kalliasa, w którym Persja zrzekła się zwierzchnictwa nad Greka­mi nad Morzem Egejskim. Pokój przetrwał 40 lat. Patrz także peloponeska wojna pier­wsza 460-445 p.n.e.