HOLENDERSKA WOJNA

HOLENDERSKA WOJNA 1672-1678. Król Francji Ludwik XIV (1638-1715) dążył do opanowania Niderlandów hiszpańskich; je­go plany udaremnił zorganizowany przez Holandię trójstronny sojusz Anglii, Szwecji i Holandii w 1668 (patrz dewolucyjna wojna 1667-1668). Ludwik chciał się zemścić na Holandii, zamierzał ją podbić. W celu pozbawienia Holandii jej sojuszników Lud­wik potajemnie zapłacił Szwedom za ze­rwanie przymierza, a potrzebującemu pie­niędzy królowi Anglii Karolowi II (1630-1685) zaofiarował roczną pensję i w ten sposób uzyskał poparcie Anglii. Ludwik najechał Holandię w 1672, a wów­czas Anglia wypowiedziała Holandii wojnę. Holenderskie okręty de Ruytera pobiły flotę francuską i angielską w zatoce Sole. Holen­drzy otworzyli tamy i zalali kraj, powstrzy­mując w ten sposób inwazję. Wilhelm III Orański (1650-1702) został namiestnikiem Holandii. W 1673 zawiązano koalicję anty-francuską z udziałem Austrii, Hiszpanii i Brandenburgii. W tym samym roku Fran­cuzi najechali Niemcy, ale kontrofensywa sprzymierzonych zmusiła ich do odwrotu. Karol ogłosił Deklarację Pobłażliwości, któ­ra została źle przyjęta. W odpowiedzi par­lament cofnął fundusze na prowadzenie wojny, w której Anglii nie udało się do­prowadzić do blokady Holandii i dokonać inwazji na terytorium kraju. W 1674 par­lament wymusił wycofanie się Anglii z woj­ny. W 1674 francuskie wojska pod dowódz­twem Ludwika Kondeusza (1621-1686) od­niosły zwycięstwo nad Holendrami dowo­dzonymi przez Wilhelma Orańskiego w bitwie pod Seneffe. Wicehrabia Henryk de Turenne (1611-1675) obronił Alzację, odniósł zwycięstwa pod Sinzheim w 1674 i pod Turckheim w 1675. Marszałek Fran-cois Creąui (1629P-1687) w latach 1677-1678 obronił Alzację, podejmował też działania zaczepne w Niemczech. W 1676

pod Mesyną, na Sycylii, francuskie wojska rozbiły armię hiszpańską, a francuskie ok­ręty wojenne pod dowództwem admirała Abrahama Duqesne'a (1610-1688), zwycię­żyły flotę holendersko-hiszpańską dowodzo­ną przez de Ruytera, który odniósł śmier­telną ranę (patrz mesyńskie powstanie 1674-1679). Ludwik XIV, mimo odnoszonych zwycięstw, stanął przed groźbą przystąpienia Anglii po stronie koalicji i katastrofy gos­podarczej w kraju; w 1678 zdecydował się zawrzeć pokój, podpisując traktat w Nij-megen między Francją a nieprzyjacielską koalicją (Holandia, Hiszpania i Święte Ce­sarstwo Rzymskie). Traktatem z St. Ger-main zmuszono elektora brandenburskiego, który był przeciwnikiem Francji w tej woj­nie, do zrzeczenia się swoich zdobyczy terytorialnych na Pomorzu należącym do Szwecji, która była sojusznikiem Ludwika. Hiszpania utraciła Franche-Comte i części Niderlandów na rzecz Francji (patrz także

DUŃSKO-SZWEDZKA WOJNA 1675-1679; AUGS­BURSKIEJ ligi wojna 1688-1697).