HOLENDERSKO-ANGIELSKA WOJNA PIERWSZA

HOLENDERSKO-ANGIELSKA WOJNA PIER­WSZA

Ogromnym osiągnię­ciem Commonwealthu - rządu angielskiego ustanowionego po egzekucji króla Karola I (1600-1649) - było podwojenie liczby okrę­tów wojennych i uchwalenie Aktu Nawiga­cyjnego z 1651 (patrz angielska wojna domowa druga i648-i65i). Akt Nawigacyj­ny, który miał zapewnić rozwój angielskiego handlu, nakazywał, by towary importowane przywożone były na statkach angielskich z załogą złożoną w większości z Anglików. Akt wymierzony był przeciw Holendrom, którzy w tym czasie byli w Europie naj­potężniejszymi kupcami morskimi, oraz przeciw handlowi pomiędzy Holandią i In­diami; jego uchwalenie doprowadziło do wybuchu wojny. W 1652 flota holenderska

nie oddała salutu angielskiej eskadrze mor­skiej, której dowódca, admirał Robert Blake (1599-1657) chciał przeszukać statki holen­derskie. Dowódca floty holenderskiej Ma-arten Tromp (1597-1653) odmówił, nastą­piła wymiana strzałów, a tuż potem obie strony wypowiedziały wojnę. Stoczono dzie­więć bitew morskich; większością dowodził Blake, którego adiutantem był George Monck (1608-1670), oraz Tromp. Tromp wraz z 1600 Holendrami zginął w bitwie koło Scheveningen (Texel) 31 lipca 1653. Blake przegrał tylko jedną bitwę, w wyniku której flota holenderska bezpiecznie wpro­wadziła do portu 500 statków handlowych. Holendrom udało się nakłonić Duńczyków do zamknięcia Bałtyku dla statków angiel­skich i przez większą część wojny mieli zapewnioną kontrolę na Morzu Śródziem­nym. Anglia wprowadziła blokadę Holandii. W 1653, po klęsce w pobliżu Scheveningen, głodujący Holendrzy zaproponowali pokój. Traktat podpisany w Westminster w kwiet­niu 1654 zmusił Holendrów do pokrycia wszystkich strat poszkodowanym kupcom angielskim i zobowiązał Holendrów do od­dawania salutu statkom angielskim na an­gielskich wodach. Traktat nie przerwał jed­nak angielsko-holenderskiej rywalizacji han­dlowej. Druga wojna holendersko-angiel-ska 1665-1667. Konflikt wywołały w 1663 angielskie ataki na zachodnioafrykańskie porty, główne ośrodki holenderskiego han­dlu niewolnikami, oraz przejęcie przez An­glików Nowego Amsterdamu (Nowy Jork) w 1664. W bitwie morskiej koło Lowestoft w 1655 angielskie okręty w liczbie 150 pod dowództwem księcia Jakuba (1633-1701), późniejszego króla Jakuba II, pokonały flotę holenderską złożoną ze 100 okrętów, dowo­dzoną przez Jacoba Opdama (zm. 1665). W bitwie zginął Opdam oraz paru innych holenderskich i angielskich dowódców. Es­kadra okrętów wojennych pod dowództwem Moncka przegrała czterodniową bitwę z flo­tą holenderską dowodzoną przez admirała Michiela de Ruytera (1607-1676). W 1666 przerwana została blokada Tamizy prowa-

dzona przez Ruytera. Marynarka angielska czasów restauracji okazała się jednak gorsza niż w czasach panowania Cromwella; był to skutek złego dowodzenia, korupcji, zatargów między Koroną a parlamentem i buntów nie opłacanych marynarzy. W czerwcu 1667 de Ruyter popłynął w górę Tamizy i znisz­czył 16 okrętów na rzece Medway pod Chatham. Porażka ta oraz epidemia dżumy w latach 1665-1666, i wielki pożar Londynu w 1666 skłoniły Anglię do wystąpienia       pokój. Traktat w Bredzić z 1667 zmody­ fikował prawa handlowe na korzyść Holan­ dii, która zyskała również posiadłości w obe­ cnym Surinamie (Gujana Holenderska), ale zrzekła się na rzecz Anglii opanowanych przez nią terenów w rejonie obecnego No­ wego Jorku, w New Jersey i Delaware.