IRAŃSKA REWOLUCJA

IRAŃSKA REWOLUCJA 1979. Rządy szacha Iranu, Mohammada Rezy Pahlawiego (1919-1980), budziły sprzeciw liberałów i intelektualistów, którzy uważali, że rządzi despotycznie i po dyktatorsku. Krytykowali go również konserwatyści, którzy uważali, że jest zbyt prozachodni i postępowy. Te dwie, zupełnie różne grupy w ciągu 1978 połączyły się pod przewodem ajatollaha Ruhollaha Chomeiniego (1901-1989), prze­bywającego za granicą. Ortodoksyjna po­stawa Chomeiniego doprowadziła do tarć w łonie tej nieprawdopodobnej unii, a w końcu do jej rozpadu. Zamieszki w kraju spowodowały upadek rządu. Szach wyzna­czył radę regencyjną do sprawowania władzy w czasie jego nieobecności; sam uciekł do Egiptu w styczniu 1979. Przebywający na emigracji Chomeini nawoływał do obalenia osłabionego rządu. Strajki, demonstracje (w których niekiedy brało udział ponad milion uczestników), neutralność armii i po­wrót Chomeiniego z emigracji - wszystkie te wydarzenia doprowadziły do upadku rządu (luty 1979). Chomeini, przywódca rewolucji, głosił, że Iran ma być państwem wyznaniowym, a nie świeckim, twierdził, że należy ocenić zgodność wszystkich praw z zasadami islamu (a konkretnie z zasadami odłamu szyickiego) i ustanowił radę rewo­lucyjną, która miała pomagać mu w sprawo­waniu władzy. Przeciwników oraz wywro­towców sądzono i tracono. Mimo marszów protestacyjnych kobiet i powstań grup et­nicznych, szczególnie Kurdów, referendum przeprowadzone 30 marca 1979 wykazało, że 99 procent ludności popiera poglądy i metody Chomeiniego. W dalszym ciągu odbywały się fingowane procesy sądowe, dokonywano egzekucji. Zamieszki, których natężenie zadało kłam wynikom referen­dum, sprawiły, że władze powołały armię Strażników Rewolucji Islamskiej (6 maja 1979). Rada rewolucyjna rządziła stosując terror. Chomeini zerwał stosunki nie tylko z Zachodem, ale także z resztą świata islam­skiego. 4 listopada 1979 Strażnicy Rewolucji Islamskiej uwięzili personel ambasady Sta­nów Zjednoczonych w Teheranie. Złożyli przysięgę, że wypuszczą zakładników do­piero po wydaniu im szacha i jego bogactw. Śmierć szacha w Egipcie w lipcu 1980 nie spowodowała zwolnienia zakładników; zo­stali wypuszczeni dopiero dzięki mediacji Algierii, po podpisaniu porozumienia poli­tycznego i finansowego między Stanami Zjednoczonymi i Iranem 20 stycznia 1981. Rywalizujące irańskie ugrupowania rewolu­cyjne walczyły między sobą o władzę aż do wybuchu IRAŃSKO-IRACKIEJ WOJNY.