JAKOBITÓW POWSTAHIE

JAKOBITÓW POWSTAHIE 1715-1716 („pię­tnastu powstanie'). Zwyciężeni podczas pie­rwszej próby przywrócenia Jakuba II (1633-1701) na tron Anglii i Szkocji (patrz jakobitów powstanie 1689-1590), jakobici w 1707 występowali przeciw unii Szkocji i Anglii, a w 1713 czterema głosami prze­grali głosowanie nad wnioskiem o rozwią­zanie unii. Po śmierci królowej Anny (1665-1714), drugiej córki Jakuba, jakobici pokładali nadzieje w Jakubie Edwardzie (Jakub Franciszek Edward Stuart) (1688-1766), synu Jakuba, który nakłaniał klany do powstania w Szkocji. Na czele powstania w tym kraju stanął John Erskine, hrabia Mar, który w 1715 ogłosił Jakuba Edwarda królem (Jakub III w Anglii, Jakub VIII w Szkocji) i wypowiedział unię. Oddziały Mara zdobyły Perth, ale nie ruszyły na Stirling, co umożliwiło wojskom angielskim dalszy marsz na północ. Część swych sił Mar wysłał na południe, dołączyły one do jakobitów angielskich, których błędy po­zwoliły rojalistom zmusić ich do kapitulacji 14 listopada 1715 pod Preston. W połowie listopada siły Mara stoczyły pod Sheriffmuir nie rozstrzygniętą bitwę z zaciężnymi od­działami holenderskimi. Anglicy powięk­szali w tym czasie armię królewską. Wojska jakobitów wycofywały się pod naporem sił Jerzego I. Jakub Edward przybył do Szkocji, ale w 1716 przywódcy jakobitów skłonili go wraz z Marem do ucieczki do Francji. Rząd w Londynie działał szybko; przesiedlał powstańców i dokonywał egzekucji, pozba­wiał tytułów szlacheckich, rozbrajał klany, wzmacniał twierdze, ale nigdy w istocie nie pozyskał lojalności Szkotów. Patrz także jakobitów powstanie