MARATHÓW WOJNA PIERWSZA

MARATHÓW WOJNA PIERWSZA 1775--1782. Upadek królestwa Maharasztra w In­diach na początku XVIII w. przyczynił się do powstania konfederacji Marathów, związ­ku pięciu rodów i ich ziem ze stolicą w Punie w pobliżu Bombaju. Peszwa (pre­mier) w Punie był teoretycznie przywódcą konfederacji. Nieustanna rywalizacja między rodami, zwłaszcza o urząd premiera, osła­biała opór konfederacji przeciw ekspansji terytorialnej brytyjskiej Kompanii Wscho-dnioindyjskiej. W 1775 Kompania wmie­szała się do walki rywali o stanowisko premiera. Kompania poparła byłego peszwę, usuniętego w 1774, i podpisała porozumie­nie, w którym obiecała mu pomoc wojskową w zamian za złoto, klejnoty i ziemie. Pod­czas ataku na Punę wojsko pretendenta zostało pokonane (1775). Wówczas inter-weniowali Brytyjczycy, w 1779 pokonali wojska Marathów i zmusili konfederację do przerwania tej wojny, a także wojny z Maj-surem (patrz majsuru wojna pierwsza 1767-1769). Traktat podpisany w Salbai w 1782 przyniósł Kompanii tylko wyspę w pobliżu Bombaju, ale zmusił konfederację do zachowania przez 20 lat neutralności, a w tym czasie Kompania prowadziła walkę o inne terytoria, szczególnie o ziemie w Maj-surze (Karnatik). Druga wojna Marathów 1803-1805. Po podboju Majsuru w 1799 (patrz majsuru wojna czwarta 1799) kon­federacja Marathów była jedyną przeszkodą stojącą na drodze brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej do opanowania całych środkowych i południowych Indii. Szczęś­liwą dla Brytyjczyków okolicznością była nieustająca rywalizacja o stanowisko peszwy. Przeciwnikami młodego peszwy Badźi Rao (1775-1851) był ród Sindia; w 1802 Brytyj­czycy zawarli z nim porozumienie w Bas-sein, w którym obiecali mu opiekę. Sindia zdobyli Punę i wprowadzili na urząd peszwy marionetkowego polityka. Sprzymierzony z Anglikami ród Holkar odbił Punę i wypę­dził marionetkowego peszwę. Niemal bez uciekania się do działań wojennych Kom­pania umieściła w Punie brytyjskiego rezy­denta, który stał się prawdziwym władcą konfederacji. Zaprowadził porządek w środ­kowych Indiach występując przeciw Pin-dariom, marathańskim żołnierzom, którzy zostali grabieżcami. Starania Kompanii ma­jące na celu zastąpienie Pindariów regular­nym wojskiem i zaprowadzenie właściwej administracji stały się przyczyną trzeciej wojny. Trzecia wojna Marathów 1817--1818. Brytyjska Kompania Wschodnioin-dyjska usiłowała utrzymać Badźi Rao jako marionetkowego peszwę, natomiast praw­dziwym władcą konfederacji Marathów miał być rezydent brytyjski, ale Badźi Rao upar­cie dążył do wskrzeszenia potęgi Marathów, czym wzbudził gniew innych rodów. Gdy wojska brytyjskie w pościgu za bandami Pindariów wkroczyły na terytorium Mara­thów, trzy z pięciu rodów Marathów pod

niosły bunt przeciw Badźi Rao. Zamiast ochrony Brytyjczycy skierowali przeciw Pu-nie wszystkie swe siły zbrojne, zdobyli mias­to, a obleganego peszwę przenieśli w stan spoczynku i wysłali na wygnanie. Później wcielili terytorium Marathów do brytyjskich posiadłości w Bombaju i w ten sposób bry­tyjska Kompania Wschodnioindyjska zape­wniła Anglikom władzę w Indiach.