NIDERLANDZKA WOJNA O NIEPODLEGŁOŚĆ

NIDERLANDZKA WOJNA O NIEPODLEG­ŁOŚĆ 1568-1648 (osiemdziesięcioletnia wojna). Po abdykacji cesarza Karola V

(1500-1558) w 1556 władcą Niderlandów został jego syn, król Hiszpanii Filip II (1527-1598). Odtąd narastało niezadowole­nie w Niderlandach wywołane wysokimi podatkami i dążeniami Filipa do wprowadze­nia absolutyzmu oraz prześladowaniami pro­testantyzmu i stacjonowaniem garnizonów hiszpańskich w tym kraju. W 1566 wystoso­wano petycję, w której domagano się posza­nowania swobód niderlandzkich i ogranicze­nia prześladowania protestantów. W 1567 Filip wysłał do Niderlandów wraz z armią Ferdynanda Alvareza de Toledo księcia Albę (1507-1582). Zwerbowana w Niemczech przez przywódcę powstańców Wilhelma Mil-czka, księcia Orańskiego (1533-1584), armia w 1568 wygrała pod Heiligerle pierwszą bitwę w tej wojnie, wkrótce jednak przegrała pod Jemmingen. Powstańcy w 1572 opano­wali Holandię i Zelandię. Obrały one swym namiestnikiem (stathouderem) Wilhelma Milczka. Stosował on ostre represje wobec opozycji, szczególnie protestantów, w czasie jego rządów stracono 2000 do 8000 ludzi. Tego roku doszło do wybuchu powstania przeciw Hiszpanom. Powstańcy nazywani gezan: tj. żebrakami, prowadzili partyzant­kę (gezowie leśni) lub korsarstwo (gezowie morscy). Próby hiszpańskie (od końca 1572) zdobycia tych obszarów uzyskały tylko częś­ciowe powodzenie. Hiszpanie zbyt późno zastosowali politykę ustępstw. 11 listopada 1573 doszło do klęski ich floty w Zuidersee, a w październiku 1574 po rocznym oblężeniu Hiszpanie musieli się wycofać spod Lejdy. 8 listopada 1576 niderlandzkie stany general­ne zawarły tzw. pacyfikację gandawską, na mocy której wszystkie prowincje tego kraju pc lejmowały walkę z Hiszpanami. W 1577 m -vy namiestnik Niderlandów Don Juan d'Austria wydał tzw. wieczny edykt akceptu­jąc y znaczną część żądań powstańczych, a awet w kwietniu 1577 wycofał wojska h, zpańskie z Niderlandów, ale w lipcu jego armia opanowała południowo-wschodnią część tego kraju i podjęła dalsze działania zaczepne. Antykatolicki terror kalwiński sprawił, że część Niderlandów południowych uznała władzę Filipa II (unia w Arras 6 stycznia 1579). Siedem prowincji północ­nych i część prowincji południowych zawar­ły unię w Utrechcie (23 stycznia) i w 1581 ogłosiły niepodległość. Utworzono wówczas Republikę Zjednoczonych Prowincji (okreś­lanych po polsku jako Holandia). Nowy namiestnik Niderlandów z ramienia Fili­pa II, książę Aleksander Farnese (1545--1592) stopniowo od 1579 opanowywał połu­dniową część kraju. W 1585 kapitulowały oblegane Bruksela i Antwerpia. Po zamordo­waniu Wilhelma Milczka w 1584 namiestni­kiem Niderlandów północnych i ich wodzem naczelnym został jego syn, Maurycy Nassau (1567-1625), Hiszpanie zajęci innymi woj­nami (patrz hiszpańskiej armady porażka 1588 J HlSZPAŃSKO-PORTUGALSKA WOJNA 1580-1589) nie próbowała nawet wkroczyć do północnych Niderlandów. W 1600 Maurycy wyprawił się do południowych Niderlandów i odniósł tu zwycięstwo w bitwie pod Nie-uwport. Hiszpanie opanowali Ostendę po trzech latach oblężenia 1601-1604. Wyczer­pana wojną Hiszpania ratyfikowała 12-letni rozejm (1609), w którym w pewnym stopniu uznała Zjednoczone Prowincje. Wykorzystu­jąc zaangażowanie Hiszpanii w TRZYDZIE­STOLETNIEJ WOJNIE, w 1621 Holendrzy podjęli na nowo działania wojenne. Hiszpa­nie w 1624 obiegli Bredę, która kapitulowała w 1625. Holendrzy w 1628 zdobyli w pobliżu Kuby hiszpańską flotę wiozącą srebro (1628), w 1632 opanowali Maastricht. W1635 zawar­li przymierze z Francją przeciw Hiszpanii. W1637 odzyskali Bredę. W1639 rozbili flotę hiszpańską pod Downs. Na mocy traktatu westfalskiego (1648) kończącego wojnę osie­mdziesięcioletnią i trzydziestoletnią, stany południowe pozostały Niderlandami hisz­pańskimi, a Zjednoczone Prowincje (Holan­dia) uzyskały całkowite uznanie swej niezale­żności. Patrz także niderlandzka wojna

DOMOWA 1477-1492.