OPIUMOWA WOJNA PIERWSZA

OPIUMOWA WOJNA PIERWSZA 1839--1842. Chiny bezskutecznie usiłowały ogra­niczyć obecność cudzoziemców i ich działal­ność handlową na swoim terytorium; między innymi wprowadziły zakaz importu opium. Angielscy kupcy zlekceważyli zakazy chiń­skie i nadal sprowadzali zabroniony nar­kotyk. 30 marca 1839 komisarz cesarski wydał rozkaz przejęcia i zniszczenia opium znajdującego się w składach i na statkach brytyjskich w Kantonie. W odwecie Wielka Brytania wysłała okręty wojenne i wojska, które zaatakowały nadbrzeżne miasta chińs­kie, w tym Hangczou, Hongkong i Kanton. Anglicy zablokowali porty; następnie ruszyli na statkach w górę Rzeki Perłowej, przypuś­cili szturm na forty rozlokowane wokół Kantonu i w maju 1841 zdobyli Kanton. Wkrótce poddały się również miasta Xiamen i Ningbo. Działania wojenne Anglików utru­dniał brak dostaw, złe odżywianie, choroby i wiejące tajfuny. Wiosną 1842 przybył nowy, energiczny dowódca brytyjski i skoncent­rował działania wojenne na rzece Jangcy; Anglicy zdobyli Szanghaj, a potem Jinkiang. Chińczycy nie mogli sprostać przeciwnikom posiadającym nowoczesną broń i doskonałe okręty i gdy w sierpniu 1842 Anglicy osiąg­nęli Nankin, Chiny musiały zgodzić się na bardzo niekorzystny traktat nankiński, na mocy którego miały wypłacić 20 milionów funtów kontrybucji, zrzec się Hongkongu na rzecz korony brytyjskiej i otworzyć dla bry­tyjskiego handlu porty Kanton, Xiamen, Fuczou, Ningbo i Szanghaj. Druga wojna opiumowa 1856-1860. (wojna o Arrow) W 1856 Anglicy, zgłaszający coraz więcej żądań pod adresem Chin, porozumieli się z Francją i wysłali do Chin wspólną eks­pedycję wojskową. Po zajęciu przez urzęd­ników chińskich statku Arrow, który należał do Chińczyka, był zarejestrowany w Hong­kongu, pływał pod banderą brytyjską i wmie­szany był w nielegalny handel opium, wojska angielsko-francuskie zaatakowały i zdobyły Kanton w końcu 1857. Następnie popłynęły na północ i zajęły na krótko twierdzę Dagu w pobliżu Tianjinu. Wojnę zakończył traktat z Tianjinu między Chinami, Wielką Bryta­nią, Francją, Rosją i Stanami Zjednoczony­mi; Chiny zgodziły się na udostępnienie dalszych portów dla handlu, na otwarcie obcych poselstw w Pekinie i legalizację importu opium. W 1859 Chińczycy nie wpuś­cili do Pekinu zagranicznych dyplomatów i zlikwidowali angielskie oddziały w pobliżu Tianjinu. W odwecie ekspedycja angielsko--francuska zdobyła twierdzę Dagu, popłynęła w górę rzeki, zajęła Tianjin i pokonała chińskie wojska pod Pekinem (1860). Cesarz chiński uciekł, jego przerażeni komisarze zawarli nowe traktaty, na mocy których Chiny udostępniły dla handlu zagranicznego następne porty, udzieliły brytyjskim, fran­cuskim, rosyjskim i amerykańskim dyplo­matom prawa do zamieszkania w Pekinie i zgodziły się przyjąć na chińskim wybrzeżu zasadę eksterytorialności, przyznającą obco­krajowcom specjalne prawa w strefach ich interesów. Na dodatek spalono Letni Pałac w Pekinie; był to odwet na Chińczykach za wcześniejsze ujęcie i torturowanie angiel­skich wysłanników pokojowych pod prze­wodnictwem sir Harry'ego Parkesa (1828-1885); kilku członków tej misji zabito. Patrz także bokserów powstanie 1899-1901.