PAŹDZIERNIKOWA REWOLUCJA ROSYJSKA

PAŹDZIERNIKOWA REWOLUCJA ROSYJSKA

1917 (listopadowa rewolucja). W lipcu 1917 bolszewicy usiłowali obalić rząd tymczasowy w Piotrogrodzie (Sankt Petersburg). Zamach stanu się nie udał, przywódca bolszewików, Włodzimierz Lenin (1870-1924) uciekł do Finlandii, a rosyjski socjalista, Aleksandr Kiereński (1881-1970), zastąpił na stano­wisku premiera liberała, księcia Gieorgija Lwowa (1861-1925) (patrz bolszewicka rewolucja 1917; lutowa rewolucja rosyj­ska 1917). Kolejny, tym razem reakcyjny zamach stanu również nie przyniósł powo­dzenia, osłabił jednak władzę Kiereńskiego (patrz korniłowa Pucz 1917). Rosjanie, wy­czerpani ŚWIATOWĄ WOJNĄ I i przeży­wający ogólny kryzys, braki w zaopatrzeniu, tracili zaufanie do przywódców wojskowych i rządu; przysparzało to popularności bol­szewikom. Na początku listopada 1917 (ko­niec października według kalendarza starego stylu) rady rewolucyjne (sowiety) głosowały w całej Rosji za ustanowieniem władzy rad, która miała zakończyć wojnę i obiecała nacjonalizację przemysłu oraz ziemię dla chłopów. Jeden z liderów partii bolszewic­kiej Lew Trocki (1879-1940) stanął na czele wojskowego komitetu rewolucyjnego w Piotrogrodzie; wojsko stacjonujące w mie­ście przysięgło wierność rozkazom komitetu.

Kiereński zażądał unieważnienia przysięgi i 6 listopada (24 października) 1917 wydał wojsku rozkaz zamknięcia drukarni bol­szewickiej w Piotrogrodzie. Bolszewicy oraz popierające ich wojsko i robotnicza Czer­wona Gwardia zajęli bez walki budynki rządowe i instytucje użyteczności publicz­nej. Kiereński zbierał wojska, by usunąć bolszewików, ale w tym czasie jego mini­strowie, wobec zbrojnej przewagi bolszewi­ków, poddali się w Pałacu Zimowym. Woj­ska Kiereńskiego wycofały się do Gatczyna, w pobliżu Piotrogrodu. Popierający Kiereń­skiego komitet obrony publicznej wydał rozkaz kadetom, by aresztowali członków wojskowego komitetu rewolucyjnego i za­atakowali budynki zajęte przez bolszewików lub przez rady. Bolszewicy odparli atak i zaczęli szturmować szkoły wojskowe. Tro-cki ruszył do Gatczyna, gdzie po dwóch dniach walk jego siły pokonały wojska rządowe. Kiereński uciekł za granicę. Lenin został przewodniczącym Rady Komisarzy Ludowych (jak nazwano nowy rząd). Po krwawych walkach ulicznych bolszewicy zdobyli Moskwę, a po miesiącu opanowali cały kraj. W styczniu 1918 Lenin rozwiązał wybrane w wolnych wyborach zgromadze­nie narodowe, w którym przewagę mieli socjaliści, kładąc tym kres jedynej rosyjskiej próbie wprowadzenia ustroju demokratycz­nego. Patrz także rosyjska wojna domowa