PERSKA REWOLUCJA

PERSKA REWOLUCJA 1906-1909. Na po­czątku XX w. Persja przeżywała głęboki

kryzys wewnętrzny; nieudolny szach był chory, gospodarce groziło załamanie na skutek spadku cen srebra i nie spłaconej jeszcze pożyczki rosyjskiej, a ponadto Persja stała się ofiarą handlowej rywalizacji między Rosją a Wielką Brytanią. Ulegając naciskom społeczeństwa, które domagało się konsty­tucji, szach podpisał w końcu 1906 Prawo Podstawowe, nowoczesny zbiór praw oparty na wzorach zachodnich, ustanawiający mo­narchię konstytucyjną. Szach wkrótce potem zmarł, a następcą został jego syn Moham-med Ali (1872-1925), który usiłował roz­wiązać nowe zgromadzenie konstytucyjne (Madżles). Z pomocą Rosjan utworzył on perską brygadę Kozaków i stosując terror jako metodę perswazji, zawiesił parlament. Premier rządu został zamordowany, nowe zgromadzenie uchwaliło konstytucję (1907) przywracającą rządy absolutne, nie odwołu­jąc poprzedniej z 1906. Aresztowano nowego liberalnego premiera oraz inne osobistości popierające pierwszą konstytucję (grudzień 1907), Kozacy rozpędzili zgromadzenie (cze­rwiec 1908), a trzecie zgromadzenie obaliło konstytucję z 1906 jako sprzeczną z prawem islamskim. Mohammad Ali próbował spra­wować rządy absolutne, ale w 1908 miesz­kańcy Tebrizu podnieśli bunt, a w 1909 - mieszkańcy Resztu i Isfahanu. Z pomocą wojsk rosyjskich armia szacha oblegająca Tebriz zdławiła powstanie w marcu 1909. Zbuntowani koczownicy, Bachtiarzy, oraz wojsko z Resztu, zaatakowali i zdobyli w lip­cu 1909 Teheran, stolicę kraju, po czym zmusili Mohammada Alego do abdykacji na korzyść 12-letniego syna Ahmada Mirzy (1898-1930), w którego imieniu władzę miał sprawować regent; Ahmad zasiadł na tronie jako ostatni władca z dynastii Kadżarów.