PERSKO-AFGAŃSKA WOJNA

PERSKO-AFGAŃSKA WOJNA  1726-1738.

Pod koniec AFGAŃSKICH POWSTAŃ 1709-1726 Afgańczycy opanowali niemal połowę Persji i zmusili do abdykacji szacha z dynastii Safawidów perskich, Husajna (l 675?-1726), na korzyść Aszrafa, Afgań-czyka z plemienia Gilzajów (zm. 1730). Nie koronowany szach z dynastii Safawidów, Tahmasp II (zm. 1739), polegał na radach swego generała Nadir Chana, późniejszego Nadir Szacha (1688-1747), który prowadził wojnę z Afgańczykami. Nadir rozbudował armię, wprowadził w niej dyscyplinę i pod­bił tereny w pobliżu zajmowanego przez Afganów Heratu, do czasu wzmocnienia armii przezornie unikając większych bitew. W 1728 odebrał gilzajowskim Afgańczykom Mazandaran, odcinając drogi wiodące do Teheranu. W 1729 z przygotowaną już armią

ruszył na Herat i w czterech bitwach pobił Afganów z plemienia Abdalów, którzy póź­niej zastali jego głównymi sojusznikami w walce z ich rywalami, Gilzajami. W 1729, nad rzeką Mihmandust, siły Nadira zwycię­żyły armię uzurpatora, szacha Aszrafa; do zwycięstwa Nadira przyczynili się głównie Abdalowie, którzy również pomogli mu pokonać Aszrafa w następnej bitwie pod Murchalkur, w pobliżu Isfahanu, w 1729. Aszraf uciekł wówczas do Szirazu. Nadir zdobył Isfahan, doprowadził do koronacji Tahmaspa, przyjął dobrowolną kapitulację Gilzajów w Kermanie, dał odpocząć wojsku i ruszył na Sziraz. Po kolejnej porażce w bitwie pod Zarghan (1730) Aszraf uciekł w kierunku afgańskiego miasta Kandahar, gdzie został zamordowany przez tamtejszego władcę, swojego kuzyna. W 1730 Nadir rozpoczął wojnę z Turcją. W 1731 i 1732 Nadir tłumił bunt w Heracie; w 1732 zde­tronizował Tahmaspa i osadził na tronie małoletniego syna Tahmaspa, którego obalił w 1736, po czym sam został szachem. Jed­nocześnie Nadir przesiedlił 100 tysięcy Ab­dalów oraz spokrewnionych Afszarów do Meszhedu, aby zapewnienić bezpieczeństwo Chorasanowi; prowadził dalej walki z Tur­kami (patrz turecko-perska wojna 1730--1736) i umacniał porządek oraz spokój w Per­sji. W 1737 ruszył z 80-tysięcznym wojskiem, na które w większości składała się kawaleria Abdalów, na Kandahar, w tym czasie bardzo silnie ufortyfikowany. Nadir kierował długim oblężeniem Kandaharu z nowo zbudowanego miasta Nadirabadu; w 1738 Kandahar zdoby­to podstępem. Mieszkańców, prócz Gilzajów, przesiedlono do Nadirabadu. Zdobywcy częś­ciowo zrównali Kandahar z ziemią; ruiny jego grubych, dziesięciometrowych murów zachowały się do dziś. Gilzajów zastąpili Abdalowie z Chorasanu, a Nadir odpoczywał dwa miesiące, po czym rozpoczął PERSKI NAJAZD NA INDIE MOGOŁÓW. Patrz także perska wojna domowa 1725-1730.