PORTUGALSKO-KASTYLIJSKIE WOJNY

PORTUGALSKO-KASTYLIJSKIE WOJNY 1369--1388. W czasie STULETNIEJ WOJNY król Portugalii Piotr I Okrutny (1320-1367) wdał się w spór z hrabią Henrykiem Tras-tamarą (1333-1379) o prawa do tronu kas-tylijskiego. Po zamordowaniu Piotra królem Portugalii został jego syn Ferdynand I Przy­stojny (1345-1383), który przyjął także proponowane mu zwierzchnictwo nad kil­koma miastami kastylijskimi. W 1369 tron Kastylii (i Leonu) objął hrabia Henryk jako król Henryk II i niezwłocznie podjął wy­prawę do Portugalii. Ferdynand musiał przyjąć warunki pokoju z Alcoutin (1371), na mocy którego zrzekł się praw do Kastylii, obiecał również poślubić córkę Henryka. Jednak Ferdynand darzył uczuciem zamęż­ną Eleonorę Teles (zm. 1386), portugalską arystokratkę (później doprowadził do anu­lowania jej małżeństwa; po ślubie Eleonora została królową). W 1372 Henryk ponownie zaatakował Portugalię, obiegł Lizbonę, zmu­sił Ferdynanda do oddania kilku twierdz i zerwania sojuszu z Janem z Gandawy (1340-1399), angielskim księciem Lancas-ter, który rościł pretensje do kastylijskiego tronu, wynikające z jego małżeństwa ze starszą córką Piotra I. Po śmierci Henryka Ferdynand odnowił sojusz z Anglią, której wojska wzięły w 1381 udział w najeździe Portugalii na Kastylię. Ferdynand poniósł klęskę w tej wojnie, zawarł pokój (sierpień

1382) i z niechęcią oddał rękę córki i następ­czyni tronu, Beatrice, kastylijskiemu królowi Janowi I (1358-1390). Według kontraktu małżeńskiego rządy w Portugalii po śmierci Ferdynanda miała sprawować wdowa po nim Eleonora jako regentka, do czasu, aż Beatrice urodzi dziecko. Ferdynand nie cieszył się sympatią poddanych; po jego śmierci Portu-galczycy nie uznali praw Kastylii do portu­galskiego tronu i obwołali nieślubnego syna Piotra I, Jana (1357-1433), wielkiego mist­rza zakonu rycerskiego Aviz, „obrońcą kró­lestwa'. Regentka królowa Eleonora została wypędzona z Lizbony; uciekła do Santarem, gdzie w 1384 przyszły jej z pomocą wojska Jana I Kastylijskiego (królową niebawem posłano do klasztoru). Oblężenie Lizbony przez Hiszpanów nie powiodło się z powodu zarazy; Jan z wojskiem wrócił do Hiszpanii. 6 kwietnia 1385 portugalskie Kortezy (zgro­madzenie ustawodawcze) w Coimbrze obwo­łały Jana z Aviz królem. Jan natychmiast podjął wyprawę przeciw obszarom, które nie uznały jego praw do tronu. Stało się to przyczyną powrotu Jana z Kastylii na czele żołnierzy hiszpańskich i żołnierzy sojuszni­czej Francji. W bitwie pod Aljubarrotą, w pobliżu Lizbony, liczniejsza armia portu­galska wspomagana przez angielskich łucz­ników zwyciężyła wojska hiszpańsko-francu-skie, które wycofały się potem z Portugalii; niepodległość kraju została ostatecznie zape­wniona. W 1386 Portugalia i Anglia podpisa­ły traktat w Windsorze, który ustanawiał wieczny sojusz między tymi krajami. Jan z Gandawy wysuwał nadal pretensje do tronu kastylijskiego i z pomocą Portugalczy-ków najechał, bez powodzenia, Kastylię (1387); zawarł pokój w Bayonne (Francja); w 1388 zrezygnował z praw do Kastylii w zamian za rekompensatę finansową. Por-tugalsko-kastylijskie zawieszenie broni w 1387 zostało przedłużone aż do zawarcia oficjalnego traktatu pokojowego w 1411.