POWSTANIE STYCZNIOWE

POWSTANIE STYCZNIOWE 1863-1864. Car

Aleksander II (1818-1881), dążąc do zjed­nania sobie Polaków, wprowadził liberalne reformy w szkolnictwie, administracji i spra­wach dotyczących wyznań, ale jego zarządca swoim dyktatorskim postępowaniem w 1861 sprowokował zarówno radykalną młodzież, jak i umiarkowaną szlachtę do demonstracji na rzecz uzyskania niepodległości. W rok później car mianował na namiestnika Kró­lestwa Polskiego swego brata Konstantego (1827-1892) i zgodził się na wybory lokalne. Polaków nie zadowoliły jednak te pociąg­nięcia, dokonano nawet zamachu na życie Konstantego. Gdy autokratyczny gubernator zarządził pobór do rosyjskiego wojska (bran­ka), wielu młodych zbiegło do lasu i utwo­rzyło rewolucyjne stowarzyszenie, którego celem było obalenie rządu. Otwarte po­wstanie wybuchło 22 stycznia 1863, roz- przestrzeniając się szybko na cały kraj oraz Litwę. Oddziały źle uzbrojonej i niedo­świadczonej młodzieży prawie przez dwa lata prowadziły walkę partyzancką przeciw wojskom rosyjskim. Ogółem w powstaniu stoczono 1229 bitew i potyczek. Wysiłki dyplomatyczne Wielkiej Brytanii, Francji i Austrii, mające doprowadzić do zakoń­czenia walk, nie dały oczekiwanych rezul­tatów, natomiast sprowokowały nasilenie nacjonalizmu w Rosji. Polscy powstańcy utworzyli w Warszawie i na Litwie tajny rząd; jednak bez pomocy wojskowej obieca­nej przez cesarza Francji Napoleona III (1808-1873), niezadowolonego z pomocy udzielonej Rosji przez Prusy, w maju 1864 powstanie ostatecznie upadło. Rosjanie za­bili lub skazali na zesłanie uczestników powstania i skonfiskowali ich majątki. Pol­ska utraciła wszelkie prawa samorządowe i została przekształcona w prowincję rosyj­skiego imperium; językiem obowiązkowym w urzędach i szkołach stał się język rosyjski.