SIEDMIOLETNIA WOJNA

SIEDMIOLETNIA WOJNA 1756-1763. Ry­walizacja o kolonie miædzy Wielkà Brytanià i Francjà, a takýe walka o hegemoniæ w Niem­czech miædzy Prusami a Austrià rozpoczæta w czasie AUSTRIACKIEJ WOJNY SUK­CESYJNEJ doprowadziùy w koñcu do úwia­towego konfliktu. W Europie walki toczyùy Prusy, Wielka Brytania i Hanower z jednej strony, a Francja, Austria, Rosja, Szwecja i przez pewien czas Hiszpania z drugiej; w Ameryce Póùnocnej walki prowadziùy ze sobà Francja i Wielka Brytania (patrz fran­cuzów i indian wojna 1754-1763); w Indiach walczyli ci sami przeciwnicy. W Europie i na innych kontynentach stoczono ponad 30 bitew. Byù to ostatni konflikt przed WOJNAMI REWOLUCYJNEJ FRANCJI, w którym uczestniczyùy wszystkie wielkie mocarstwa europejskie. Armia pruska i au­striacka stoczyùy ze sobà tak wiele walk, ýe wojnæ tæ zwie siæ czæsto wojnà austriacko--pruskà. Rozpoczæùo jà wtargniæcie Prus do Saksonii w 1756 osaczenie i kapitulacja armii saskiej pod Pirnà; na co Austria wypowiedziaùa wojnæ królowi Prus Fryde­rykowi II Wielkiemu (1712-1786). Wojska pruskie najechaùy nastæpnie Czechy, zwy­ciæýyùy gùównà armiæ austriackà pod Pragà (6 maja) i obiegùy jà w tym mieúcie. Idàcy na odsiecz Austriacy pod wodzà marszaùka Leopolda von Dauna (1705-1766) pobili króla pruskiego w bitwie pod Kolinem. Poraýka zmusiùa Fryderyka do zwiniæcia oblæýenia Pragi i wycofania siæ z Czech. W Saksonii wojska pruskie dowodzone przez Fryderyka zwyciæýyùy 5 listopada 1757

siùy austriacko-francuskie pod Rossbach; 6 grudnia 1757 armia austriacka doznaùa kolejnej klæski pod Lutynià (Leuthen) na Úlàsku. 25 sierpnia 1758 Prusacy zwyciæýyli takýe Rosjan w krwawej bitwie pod Sar-binowem (Zorndorf) na Pomorzu Zachod­nim, zostaùa jednak pobita przez Dauna pod Hochkirch (Saksonia) 14 paêdziernika. Armia brytyjska i hanowerska odniosùa zwyciæstwa nad Francuzami 23 czerwca 1758 pod Krefeld i l sierpnia 1759 pod Minden; przed bitwà pod Minden Francuzi po raz ostatni w tej wojnie zagrozili Hano­werowi i Prusom. Powodzenie Prus zach­wiaùo siæ w 1759 pod Maxen, gdzie Austria­kom poddaùo siæ 12 tysiæcy Prusaków. Nas­tæpnie ponieúli druzgocàcà klæskæ w bitwie pod Kunowicami (Kunersdorfem), w której 90-tysiæczna armia austro-rosyjska rozgro­miùa 50 tysiæcy Prusaków dowodzonych przez Fryderyka. Król pruski zaùamaù siæ pod wpùywem klæski i chciaù abdykowaã. 15 sierpnia 1760 Fryderyk zwyciæýyù Austria­ków pod Legnicà. W paêdzierniku Berlin, stolica Prus, zostaù zajæty przez Rosjan. Szczæúcie uúmiechnæùo siæ do Prus na krótko w bitwie pod Torgau 3 listopada 1760, w której pobito armiæ Dauna. Prusy miaùy jednak kùopoty; skoñczyùy siæ subsydia bry­tyjskie, gdyý w 1761 w wyniku wyborów w Wielkiej Brytanii ustàpili z rzàdu stron­nicy Prus. Niepowodzenie to zrównowaýyùa zmiana wùadcy Rosji; Piotr III (1728-1762) zostawszy w 1762 carem (na krótko), zawarù sojusz z Prusami. Daun zostaù 21 lipca 1762 pobity przez Fryderyka, wspartego przez Rosjan pod Burkatowem (Burkersdorfem) na Úlàsku. Po obaleniu Piotra III Rosja wycofaùa siæ z wojny. 27 maja 1762 Szwecja zawarùa separatystyczny pokój z Prusami. W Karnatiku, w poùudniowej czæúci Indii, wojska brytyjskie zyskaùy przewagæ nad wojskami francuskimi po zwyciæstwie pod Wandiwash w 1760 i zdobyciu Puttuczczeri w 1761. Anglicy z powodzeniem walczyli z Hiszpanià w Europie, na Kubie i na Filipinach (1762). Wiækszoúã walczàcych krajów dàýyùa do pokoju, poniewaý przedùuýajàcy siæ konflikt powaýnie nadweræýyù ich finanse. W traktacie paryskim 10 lutego 1763 Francja zrzekùa siæ na korzyúã Wielkiej Brytanii roszczeñ do Ameryki Póùnocnej i Indii, a w traktacie z Hubertusburgu, szeúã dni póêniej, ustanowiono pokój na zasadzie status quo miædzy Austrià, Saksonià i Prusa­mi, które zatrzymaùy Úlàsk. Patrz takýe kar-natik, wojny w karnatiku; majsuru woj­ny; HlSZPAÑSKO-PORTUGALSKA WOJNA 1762.