SIEDMIOLETNIA WOJNA

SIEDMIOLETNIA WOJNA 1756-1763. Ry­walizacja o kolonie między Wielką Brytanią i Francją, a także walka o hegemonię w Niem­czech między Prusami a Austrią rozpoczęta w czasie AUSTRIACKIEJ WOJNY SUK­CESYJNEJ doprowadziły w końcu do świa­towego konfliktu. W Europie walki toczyły Prusy, Wielka Brytania i Hanower z jednej strony, a Francja, Austria, Rosja, Szwecja i przez pewien czas Hiszpania z drugiej; w Ameryce Północnej walki prowadziły ze sobą Francja i Wielka Brytania (patrz fran­cuzów i indian wojna 1754-1763); w Indiach walczyli ci sami przeciwnicy. W Europie i na innych kontynentach stoczono ponad 30 bitew. Był to ostatni konflikt przed WOJNAMI REWOLUCYJNEJ FRANCJI, w którym uczestniczyły wszystkie wielkie mocarstwa europejskie. Armia pruska i au­striacka stoczyły ze sobą tak wiele walk, że wojnę tę zwie się często wojną austriacko--pruską. Rozpoczęło ją wtargnięcie Prus do Saksonii w 1756 osaczenie i kapitulacja armii saskiej pod Pirną; na co Austria wypowiedziała wojnę królowi Prus Fryde­rykowi II Wielkiemu (1712-1786). Wojska pruskie najechały następnie Czechy, zwy­ciężyły główną armię austriacką pod Pragą (6 maja) i obiegły ją w tym mieście. Idący na odsiecz Austriacy pod wodzą marszałka Leopolda von Dauna (1705-1766) pobili króla pruskiego w bitwie pod Kolinem. Porażka zmusiła Fryderyka do zwinięcia oblężenia Pragi i wycofania się z Czech. W Saksonii wojska pruskie dowodzone przez Fryderyka zwyciężyły 5 listopada 1757

siły austriacko-francuskie pod Rossbach; 6 grudnia 1757 armia austriacka doznała kolejnej klęski pod Lutynią (Leuthen) na Śląsku. 25 sierpnia 1758 Prusacy zwyciężyli także Rosjan w krwawej bitwie pod Sar-binowem (Zorndorf) na Pomorzu Zachod­nim, została jednak pobita przez Dauna pod Hochkirch (Saksonia) 14 października. Armia brytyjska i hanowerska odniosła zwycięstwa nad Francuzami 23 czerwca 1758 pod Krefeld i l sierpnia 1759 pod Minden; przed bitwą pod Minden Francuzi po raz ostatni w tej wojnie zagrozili Hano­werowi i Prusom. Powodzenie Prus zach­wiało się w 1759 pod Maxen, gdzie Austria­kom poddało się 12 tysięcy Prusaków. Nas­tępnie ponieśli druzgocącą klęskę w bitwie pod Kunowicami (Kunersdorfem), w której 90-tysięczna armia austro-rosyjska rozgro­miła 50 tysięcy Prusaków dowodzonych przez Fryderyka. Król pruski załamał się pod wpływem klęski i chciał abdykować. 15 sierpnia 1760 Fryderyk zwyciężył Austria­ków pod Legnicą. W październiku Berlin, stolica Prus, został zajęty przez Rosjan. Szczęście uśmiechnęło się do Prus na krótko w bitwie pod Torgau 3 listopada 1760, w której pobito armię Dauna. Prusy miały jednak kłopoty; skończyły się subsydia bry­tyjskie, gdyż w 1761 w wyniku wyborów w Wielkiej Brytanii ustąpili z rządu stron­nicy Prus. Niepowodzenie to zrównoważyła zmiana władcy Rosji; Piotr III (1728-1762) zostawszy w 1762 carem (na krótko), zawarł sojusz z Prusami. Daun został 21 lipca 1762 pobity przez Fryderyka, wspartego przez Rosjan pod Burkatowem (Burkersdorfem) na Śląsku. Po obaleniu Piotra III Rosja wycofała się z wojny. 27 maja 1762 Szwecja zawarła separatystyczny pokój z Prusami. W Karnatiku, w południowej części Indii, wojska brytyjskie zyskały przewagę nad wojskami francuskimi po zwycięstwie pod Wandiwash w 1760 i zdobyciu Puttuczczeri w 1761. Anglicy z powodzeniem walczyli z Hiszpanią w Europie, na Kubie i na Filipinach (1762). Większość walczących krajów dążyła do pokoju, ponieważ przedłużający się konflikt poważnie nadwerężył ich finanse. W traktacie paryskim 10 lutego 1763 Francja zrzekła się na korzyść Wielkiej Brytanii roszczeń do Ameryki Północnej i Indii, a w traktacie z Hubertusburgu, sześć dni później, ustanowiono pokój na zasadzie status quo między Austrią, Saksonią i Prusa­mi, które zatrzymały Śląsk. Patrz także kar-natik, wojny w karnatiku; majsuru woj­ny; HlSZPAŃSKO-PORTUGALSKA WOJNA 1762.