STULETNIA WOJNA

STULETNIA WOJNA 1337-1453. W 1337 król Anglii Edward III (1312-1377) przyjął tytuł „Król Francji' kontynuując w ten sposób spór dynastyczny zapoczątkowany przez dynastię normandzką w 1066 (patrz normanów podbój anglii 1066). Atak Ed­warda był odwetem za odmowę króla Fran­cji Filipa VI (1293-1350) zwrotu Gujenny, a równocześnie zemstą za interweniowanie Francji w wojnę ze Szkocją (patrz dupplin moor, bitwa pod dupplin moor W ten sposób Edward również odpowiedział na roszczenia Filipa, swego senioralnego pana, do angielskich posiadłości na kon­tynencie i zasygnalizował zamiar opanowa­nia Flandrii. Okres wojny dzieli się na cztery fazy; pierwsza obejmuje lata 1337--1360. Edward wygrał najpierw bitwę mor­ską pod Sluys (patrz sluys, bitwa pod sluys 1340), a następnie wyprawił się do Francji lądując w Cherbourgu. Wkrótce doszło do bitwy pod Grecy (patrz crecy, bitwa pod grecy 1345), w której spieszeni angielscy łucznicy, wyposażeni w długie łuki, zwyciężyli jazdę francuską i kuszników genueńskich. Edward zdobył następnie Ca-lais i po śmierci Filipa zawarł rozejm,

przerwany w 1356 pojmaniem w bitwie pod Poitiers 1356 króla Francji Jana II (1319--1364). Dokonał tego Edward, Czarny Ksią­żę (1333-1376), najstarszy syn Edwarda III (patrz poitiers, bitwa pod poitiers isse). Wyniszczenie kraju wojną doprowadziło do wybuchu powstania francuskich chłopów - ŻAKIERII w 1358. Ciągnęła się wojna domowa w Bretanii (patrz bretońska woj­na sukcesyjna 1341-1355). Na mocy traktatu zawartego w Bretigny Anglia odzyskała Akwitanię, a Edward zrzekł się pretensji do tronu francuskiego. Drugi okres wojny stu­letniej rozpoczął się w 1369, gdy król Fran­cji postanowił wykorzystać okazję, jaką stworzyła w 1368 GASKOŃSKICH PA­NÓW REBELIA; zagarnął Akwitanię i za­czął metodycznie odzyskiwać utracone zie­mie (wyróżnił się w tych działaniach kone-tabl Bertrand Du Guesclin), unikając przy tym bezpośrednich starć i popierając wybu­chające tam powstania (patrz limoges, ma­sakra w limoges 1370). Za czasów następcy Czarnego Księcia, Jana z Gandawy (1340--1399), Anglia jeszcze szybciej traciła swe posiadłości; w 1372 poddały się Poitiers, Poitou i La Rochelle. Anglicy przegrali również bitwę morską pod La Rochelle. W 1373 nowa kampania gandawska zakoń­czyła się niepowodzeniem; Anglia utraciła Akwitanię i Bretanię (patrz chłopów an­gielskich powstanie i38i). Trzeci okres wojny rozpoczął się w 1412 od angielskiego zagonu od Normandii po Bordeaux; król Anglii Henryk V zajął Harfleur i odniósł druzgocące zwycięstwo pod Azincourt (patrz azincourt, bitwa pod azincourt W 1419 Anglia odzyskała Normandię. W 1420 traktatem z Troyes król francuski Karol VI uznał Henryka V za swego spad­kobiercę i regenta, wydziedziczając swego syna delfina (późniejszego Karola VII). Ten jednak po śmierci ojca (1422) wystąpił jako prawowity król, podczas gdy Anglicy i ich francuscy zwolennicy uznali za władcę Francji małego syna Henryka V - Henryka VI. Zwolennicy delfina przegrali bitwę pod Caravant w 1423. W kolejnej bitwie Francuzi zostali zwyciężeni pod Verneuil w 1424. W 1428 Anglicy skupili wysiłki na Orleanie (patrz orleanu oblężenie 1429), prowadząc nie licujące ze stylem rycerskim walki ob­lężenie. Charyzmatyczna Joanna d'Arc (1412-1431) sprowadziła odsiecz i zmusiła Anglików do odwrotu w 1429, po czym ruszyła do Reims, gdzie odbyła się koronacja delfina na króla Karola VII (1403-1461). W 1436 Francuzi odzyskali Paryż. W 1444 zawarli rozejm. W 1449 czwarty okres wojny rozpoczęła Francja po przeprowadzeniu re­form administracyjnych i wojskowych. W krótkim czasie Francuzi wyzwolili Nor­mandię, a w 1451 Karol zdobył Gujennę. Anglicy zajęli BORDEAUX w 1453 i usiło­wali odbić Gujennę, okazało się jednak, że nowe francuskie armaty są znacznie skutecz­niejsze niż łuki Anglików. Pokonani pod Castillon, Anglicy wycofali się do Bordeaux, które jednak jeszcze w 1453 musieli opuścić. Wprawdzie traktatu pokojowego nie pod­pisano, ale w rzeczywistości był to koniec wojny. Wojna doprowadziła Anglię do ban­kructwa, upadku władzy królewskiej i kom­promitacji dynastii Lancasterów, co przy­gotowało grunt do wojny domowej z Yor­kami (patrz dwóch Róż wojny 1455-1485). Większe korzyści odnieśli Francuzi: doszło do zjednoczenia kraju i rozpoczął się proces przemian prowadzących do zniesienia feu-dalizmu. Patrz także edwarda zagony

1355-1356; „GUGLERÓW' WOJNA 1375-1376; POR-TUGALSKO-KASTYLIJSKIE WOJNY 1369-1388.