SZWEDZKA WOJNA

SZWEDZKA WOJNA 1630-1635. Po duń­skim okresie (patrz duńska wojna 1625-1629) TRZYDZIESTOLETNIEJ WOJNY, w cza­sie największych sukcesów Świętego Cesar­stwa Rzymskiego, król Szwecji Gustaw II Adolf (1594-1632), z wyznania luteranin, obawiając się mocnego usadowienia się ce­sarza na południowym brzegu Bałtyku i wmieszania się w sprawy bałtyckie, być może sam dążąc do opanowania tych po-brzeży bałtyckich, nie chcąc dopuścić do wygaśnięcia protestantyzmu, w Niemczech w czerwcu 1630 wylądował na czele dobrze wyszkolonych wojsk szwedzkich na Pomo­rzu Zachodnim i zmusił jego księcia do zawarcia z nim przymierza. Z królem Szwe­cji zawarły sojusze Hesja i wolne cesarskie miasto luterańskie Magdeburg. Cesarz Fer­dynand II (1578-1637), mając nadzieję na osiągnięcie jedności Niemiec, zdymisjono­wał naczelnego wodza wojsk cesarskich, księcia Albrechta von Wallensteina (1583--1634), chcąc tą decyzją udobruchać potęż­nych książąt niemieckich, którzy nienawi­dzili Albrechta; jego miejsce zajął Jan, książę Tilly (1559-1632). Wojska cesarskie obiegły Magdeburg (1630-1631), zdobyły miasto, splądrowały i zrujnowały je. Idąc za przykładem innych niemieckich książąt protestanckich, elektorzy Saksonii i Bran­denburgii niezwłocznie zawarli sojusz z kró­lem Gustawem, który na podstawie traktatu w Baerwalde (styczeń 1631) uzyskał pomoc finansową Francji. 17 września 1631 szwedz-ko-saskie wojska zwyciężyły armię Tilly'ego w bitwie pod Breitenfeldem, w pobliżu Lipska, a następnie ruszyły w kierunku południowo-zachodnich Niemiec i zajęły ich część, Sasi zajęli część Czech. Maszerując na południe armia Gustawa pobiła siły Tilly'ego w bitwie nad rzeką Lech (15-16 kwietnia 1632), w której sam książę został śmiertelnie ranny. Augsburg, Monachium i południowa Bawaria wpadły w ręce Gus­tawa. Cesarz ponownie oddał dowództwo naczelne Wallensteinowi, który zorganizo­wał armię. Wyparł on Sasów z Czech. W lipcu Wallenstein przybył pod Norym­bergę, gdzie w obozie warownym stacjono­wał Gustaw. Wódz cesarski stanął w pobliżu, w ufortyfikowanym obozie, i odcinał Szwe­dom dowóz żywności. Ataki Gustawa 24 sierpnia na jego obóz zostały odparte. Szwe­dzi wyruszyli na Bawarię, ale najazd Wal­lensteina na Saksonię zmusił Gustawa do pośpieszenia na pomoc sprzymierzeńcowi. Pod Liitzen armia cesarska dowodzona przez Wallensteina doznała porażki, a Gus­taw zginął na polu bitwy. Ferdynand uznał

jednak, że rosnące ambicje Wallensteina, z którym nawiązywali kontakty emigranci czescy, są dla niego niebezpieczne; w 1634 Wallenstein zginął zamordowany. Po prze­graniu bitwy pod Nordlingen w 1634, Szwe­dzi wycofali się z południowych Niemiec, a gdy Ferdynand zgodził się uchylić anty-protestancki edykt restytucyjny, Saksonia i Brandenburgia zawarły pokój z cesarzem. Szwedzi, wyczerpani wojną, zwrócili się do Francji o pomoc (patrz francuska wojna