TADŻYKISTAN, WOJNA DOMOWA W TADŻYKISTANIE

TADŻYKISTAN, WOJNA DOMOWA W TADŻY­KISTANIE l»»2. Po rozpadzie Związku Ra­dzieckiego Tadżykistan 9 września 1991 proklamował niepodległość (w ZSRR Ta­dżykistan od 1929 miał status republiki związkowej). Po ogłoszeniu deklaracji nie­podległości o władzę w Tadżykistanie ry­walizowały zwaśnione klany północne i po­łudniowe. Wojna klanów była także kon­sekwencją rozpoczętej w latach osiemdzie­siątych walki o wpływy w starych i nowych elitach politycznych, które miały decydujący głos w kwestii kontroli nad bogactwami naturalnymi, najważniejszymi przedsiębior­stwami oraz handlem. Ważnym czynnikiem kształtującym sytuację w kraju był od końca lat siedemdziesiątych odradzający się islam (Islamska Partia Tadżykistanu działała w podziemiu od 1979, oficjalnie została zarejestrowana w 1990, liczyła podówczas kilkadziesiąt tysięcy członków). Na począt­ku września 1992 prezydent Tadżykistanu, komunista Rachmon Nabijew, przedstawi­ciel klanu północnego został obalony przez ugrupowania antykomunistyczne, skupione wokół partii islamskiej i demokratycznej (przewagę mieli w nich przedstawiciele klanów południowych). Walki pomiędzy ugrupowaniami popierającymi Nabijewa a islamistami przeniosły się do pozostałych regionów kraju. Na dużą skalę dokonywano czystek, dochodziło do rzezi przedstawicieli wrogich klanów, zamieszkujących poza te­rytorium własnego klanu. Zachowująca ofi­cjalnie neutralność stacjonująca w republice rosyjska dywizja zmotoryzowana faktycznie wspierała oddziały Narodowego Frontu Ta­dżykistanu (zbrojnej formacji walczącej po stronie obalonego prezydenta Nabijewa). Rosja nie poparła islamsko-demokratycz-nych struktur władzy w obawie przed utwo­rzeniem w Tadżykistanie muzułmańskiego państwa wyznaniowego, opartego na wzor­cach irańskich (Tadżycy są bliscy etnicznie i kulturowo Irańczykom, mówią językiem farsi, należącym do nowoirańskiej grupy językowej). W grudniu 1992 Narodowy Front Tadżykistanu po ciężkich walkach (przy użyciu zakupionego od wojsk rosyjs­kich sprzętu i broni) wyparł poza granice Tadżykistanu siły koalicji islamsko-demo-kratycznej. Bojownicy zwycięskiego frontu dopuścili się masowych pogromów ludności cywilnej, wspierającej pokonanych islami-stów, nastąpił masowy odpływ jego zwolen­ników (głównie do Afganistanu). Według nieoficjalnych danych podczas tadżyckiej wojny domowej zginęło 60-100 tysięcy lu­dzi. Od 1993 w Tadżykistanie pełni służbę kontyngent pokojowy Wspólnoty Niepodle­głych Państw (na bazie stacjonujących w sto­licy Tadżykistanu Duszanbe formacji rosyjs­kich). Prowadzone pod auspicjami ONZ rozmowy pokojowe doprowadziły do podpi­sania porozumień pokojowych w 1997, które umożliwiły udział we władzach przedstawi­cielom opozycji islamskiej oraz przyczyniły się do ustabilizowania sytuacji w republice.