TIMURA PODBOJE

TIMURA PODBOJE Timur Lang („Timur kulawy'), w Europie zwany Tamerlanem (1336-1405), uważany jest cza­sem za potomka Czyngis-chana (1167?--1227), ale w rzeczywistości nie był Mon­gołem, lecz Turkiem z plemienia Barłasów. Był konserwatywnym muzułmaninem, ale tolerował inne wyznania. Podobnie jak Czyngis-chan, był analfabetą obdarzonym żywą inteligencją, ale brakowało mu cierp­liwości, by zajmować się administracją pań­stwa. Syn tureckiego wodza, wychowany był w tradycjach imperium Ilchanów (Hu-lagidów), które właśnie się rozpadło, stoso­wał sztukę wojenną wzorującą się na mon­golskiej i jak Mongołowie potrafił manipu­lować przeciwnikami. Turcy wchodzący w skład jego armii stali się wytrawnymi, zdyscyplinowanymi i brutalnymi zdobyw­cami. Timur znany jest z charakterystycz­nego dla Mongołów okrucieństwa w prowa­dzeniu wojen, które prowadził od młodości. Był władcą Keszu w Transoksanii (obecnie Uzbekistan). W 1361 zbliżył się do Husejna, władcy Kabulu i Balchu w Chorasanie (obec­nie Afganistan). Obaj opanowywali coraz to większe obszary Transoksanii, stali się jej głównymi władcami. W 1363 przeprowadzili na kurułtaju wybór na chana Kabulszacha, swej marionetki. W 1366 sprzymierzeńcy opanowali Samarkandę. W latach 1368--1370 Timur i Husejn prowadzili ze sobą wojnę. W 1370 Timur doprowadził do wy­boru chanem przez kurułtaj Sojurgatmysza, ale nie przekazał mu nawet cienia władzy, sam wkrótce został obrany wielkim emirem. Obiegł Husejna w Balchu, po jego kapitula­cji doprowadził do jego stracenia. Około 1370 przeprowadzał wyprawy na Mogolistan (obecnie wschodnia część Kazachstanu). W 1372 najechał Chorezm, a następnie

zhołdował go. W latach 1376-1379 Timur w czasie wojny dynastycznej ZŁOTEJ ORDY wspierał Tochtamysza, pretendenta do tronu chańskiego Białej Odry, który osiągnął go w 1379, a w 1380 został również chanem Złotej Ordy. W latach 1381-1388 Timur podbił Iran. Działania te przerwała pierwsza wojna TIMURA Z TOCHTAMYSZEM 1386-1389. W latach 1390-1395 toczyła się druga wojna Timura z Tochtamyszem. W jej trakcie, w czasie przerwy w działaniach prze­ciw Złotej Ordzie, Timur w 1393 podbił Irak. W1394 wtargnął do Armenii i Gruzji i spus­toszył je. Po zwycięstwie nad Tochtamyszem w 1395 wrócił do w 1396 Samarkandy, stolicy timurydzkiego imperium, jednak zgodnie ze swoimi zwyczajami nie przebywał tam długo - opracował plan wyprawy do Indii i wyruszył do tego kraju, splądrował Delhi (patrz timura najazd na indie 1398-1399). Powrócił do Sama­rkandy ze skarbami Indii, po czym ponownie spustoszył Gruzję. W 1400 Timur wszczął wojnę z Turcją osmańską, zdobył Siuas. Następnie najechał Syrię należącą do egips­kiego państwa mameluków. Rozbił armię przeciwnika pod Aleppo (2 listopada), zdobył Damaszek (1401), stłumił powstanie w Iraku. W 1402 podjął wyprawę przeciwko Turcji osmańskiej. W1402 w bitwie pod ANKARĄ Timur zwyciężył Bajezida I (1347-1403), osmańskiego sułtana. Następnie Timur wrócił do Samarkandy, starannie opraco­wał szczegółowy plan wyprawy przeciw Chinom, zmarł jednak w drodze do Chin w 1405. Założona przez niego dynastia Timu-rydów przetrwała 100 lat poświęcając więcej uwagi nauce i sztuce niż działaniom wojen­nym. Patrz także czyngis-chana podboje