WĘGIERSKIE POWSTANIE

WĘGIERSKIE POWSTANIE 1956. W społe­czeństwie węgierskim narastał opór wobec władzy radzieckiej na Węgrzech. 23 paź­dziernika 1956 studenci i robotnicy rozpo­częli w Budapeszcie demonstracje przeciw komunistycznemu rządowi węgierskiemu, domagając się wolnych wyborów, reform gospodarczych, wycofania wojsk radzieckich i powrotu do władzy byłego premiera Imre Nagya (1896-1958), którego za krytykę wpływów ZSRR na Węgrzech usunięto na początku 1956 z partii komunistycznej. Rząd węgierski był bezsilny, do demonstracji przyłączyła się bowiem większość żołnierzy armii węgierskiej. 24 października do stłu­mienia powstania ruszyły radzieckie czołgi. Nagy ponownie objął stanowisko premiera. W całym kraju błyskawicznie zawiązywały się komitety powstańcze obrony wolności. 25 października obalono komunistyczny rząd i ustanowiono prozachodni rząd demo­kratyczny. Powstańcy zdobyli kilka budyn­ków użyteczności publicznej oraz zakładów przemysłowych i uwolnili antykomunistycz­nego przywódcę, kardynała Józsefa Mind-szentyego (1892-1975). Wojska radzieckie wycofały się z Budapesztu w końcu paź­dziernika 1956, Nagy zaś ogłosił wystąpienie Węgier z Układu Warszawskiego i zwrócił się do Organizacji Narodów Zjednoczonych o przyznanie Węgrom statusu państwa neu­tralnego. 4 listopada 1956 zgrupowane po­tajemnie wojska radzieckie - około 200 tysięcy żołnierzy, 2500 czołgów i pojazdów opancerzonych - opanowały Budapeszt i in­ne miasta węgierskie. Nagy bezskutecznie apelował do ONZ o pomoc, a węgierscy bojownicy o wolność stawiali bohaterski, lecz daremny opór. Nagy zbiegł (został później ujęty przez radziecki aparat bez­pieczeństwa; po procesie kapturowym został stracony), a urząd premiera objął Janos Kadar (ur. 1912), który powołał rząd komu­nistyczny. W czasie powstania przez otwartą granicę uciekło na Zachód około 150 tysięcy Węgrów (według niektórych źródeł - 200 tysięcy). Siły radzieckie zgniotły całkowicie opór powstańców. Chcąc zalegalizować obec­ność wojsk radzieckich na Węgrzech, ZSRR podpisał z Kadarem porozumienie (1957) zapewniające stałą kontrolę nad Węgrami.