WIELKANOCNE POWSTANIE

WIELKANOCNE POWSTANIE 1916. Nastroje antybrytyjskie w Irlandii, które doprowa­dziły do wybuchu powstania wielkanocnego (patrz angielsko-irlandzka wojna domo­wa 1916-1920), znalazły swój wyraz już wcześ­niej - w założeniu w 1905 organizacji Sinn Fein („my sami'). Jej celem było wywal­czenie autonomii dla Irlandii, a środkiem - stosowanie biernego oporu wobec wszyst­kiego, co brytyjskie. Bardziej radykalni członkowie Sinn Fein dążyli do niepodleg­łości. Starsze od Sinn Fein stowarzyszenie, Irlandzkie Bractwo Republikańskie (feniań-skie bractwo, IRB - Irish Republican Bro--therhood, później IRA) nawoływało otwar­cie do powstania. Radykałowie próbowali wykorzystać kłopoty Wielkiej Brytanii i wy­słali do Niemiec sir Rogera Casementa (1864-1916) z prośbą o pomoc. Powstanie było kwestią sporną w stosunkach IRB i Ochotników Irlandzkich. Ich liderzy częs­tokroć wydawali sprzeczne rozkazy. W źle zaplanowanym i ostatecznie ograniczonym tylko do Dublina powstaniu udział wzięło 2000 Ochotników Irlandzkich i 200-osobo-wy oddział mieszkańców. Po zdobyciu w po­niedziałek wielkanocny, 24 kwietnia 1916, głównego urzędu pocztowego i umiejsco­wieniu tam dowództwa powstańcy irlandzcy, Padhraic Pearse (1879-1916) i James Conol-ly (1870-1916), proklamowali republikę i ustanowili rząd tymczasowy. Brytyjczycy byli zaskoczeni takim obrotem spraw, w wa­lkach stracili ponad 460 ludzi. Jednakże w ciągu tygodnia zdołali stłumić powstanie. Mieszkańcy Dublina początkowo potępiali wybuch powstania, ale gdy jego przywódcy, łącznie z Casementem, zostali skazani i stra­ceni, otoczyli czcią ich pamięć. Powstanie spowodowało rozpad irlandzkiej frakcji par­lamentarnej, jednak Sinn Fein działało na­dal pod przywództwem Eamona de Valery (1882-1975), a IRA przekształciła się w pod­ziemną armię partyzancką.