ŚWIĘTA WOJNA PIERWSZA

ŚWIĘTA WOJNA PIERWSZA ek. 590 p.n.e.

święte wojny były toczone w obronie sank­tuarium Apollina w Delfach, stąd pochodzi ich nazwa. Wojny wynikały zarówno z po­budek politycznych, jak i religijnych. W pie­rwszej wojnie brała udział Amfiktionia Del-ficka utworzona przez państwa skupione wokół Termopili, a później Delf w celu prowadzenia bieżących spraw sanktuarium oraz organizowania igrzysk pytyjskich. Woj­na toczyła się przeciw Krissie, miastu w Fo-kidzie, mającemu zwierzchnictwo nad Del­fami, które jednocześnie pełniło rolę portu świątyni. Przyczyną wojny były opłaty, ja­kich świętokradczo domagała się Krissa od pielgrzymów udających się do Delf. Siły Amfiktionii obiegły miasto od strony lądu, a flota Klejstenesa, tyrana Sykionu, zablo­kowała port. Miasto zostało zdobyte i zbu­rzone. W wyniku wojny Amfiktionia zyskała pełną władzę nad sanktuarium, a Klejstenes sławę, ponadto Fokida dostała się pod wpły­wy tesalskich miast-państw. Druga święta wojna ok. 449-448 p.n.e. Działania wojenne nie były zbyt poważne, istotne znaczenie w tej wojnie miało wmieszanie się Sparty w sprawy Amfiktionii. Fokejczycy popierani przez Ateny podporządkowali sobie miasto Delfy twierdząc, że mają prawo do zarzą­dzania nim. Amfiktionia zaprotestowała uważając, że sprawuje władzę nie tylko nad sanktuarium, ale także i nad miastem. Woj­ska Sparty usunęły z Delf Fokejczyków, o ile wiadomo, bez walki, jednakże wojska ateńskie pod wodzą Peryklesa (ok. 495-429) ponownie wprowadziły ich do Delf. Amfi­ktionia, do której należały również Ateny, oburzona była tą jednostronną akcją poli­tyczną. Doszło w 446 do wojny spartańs-ko-ateńskiej; w pokoju zawartym na przeło­mie lat 440-445 Delfy prawdopodobnie ogłoszono państwem niezależnym. Fokida, która przestała być sojusznikiem Aten, wesz­ła w skład Symmachii spartańskiej. Zimą 447-466 w Beocji w drodze zamachów stanu obalono rząd proateńskich demokratów. Wojska ateńskie próbujące przywrócić im władzę zostały w 446 pobite. Trzecia święta wojna 355-346 p.n.e. Wojna zaczęła się od niewielkiego konfliktu, później zanosiło się na to, że zostaną do niej wciągnięte wszyst-

kle państwa greckie. Teby oskarżyły Fokidę, odwiecznego wroga, o uprawę ziem poświę­conych Apollinowi. Fokida została ukarana grzywną, podobnie jak Sparta (z opóźnie­niem), za zajęcie tebańskiej Kadmei w 382 (patrz tebańsko-spartańska wojna 379-371 _P.n.e.). Fokida, którą władał Filomelos (zm. 354), odmówiła zapłacenia odszkodowania; w 355 zdobyła sanktuarium Apollina i jego skarbiec, uzyskując potajemnie poparcie Sparty. Nie powiodła się próba Beotów opanowania Delf. Z inicjatywy Teban przy poparciu Tessalów rada Amfiktionia wypo­wiedziała Fokidzie wojnę świętą (355). Te-bańczycy w 355 wypowiedzieli wojnę, w 354 Filomelos zwyciężył Tessalów, ale Beoci pobili Filomełosa pod Neon w 354, Filome-nos zginął. Przywódcą Fokidy został Ono-marchos w 353 pobił Tessalów i ich sprzy­mierzeńca Filipa II (382-336) króla Mace­donii, ale w 352 ci sojusznicy odnieśli zwycięstwo pod Tebami na Polu Krokuso-wym. Gdy latem tego roku Fokejczyków wsparły Sparta, Ateny i Achaja, Filip II wycofał się ze świętej wojny. Potem wojna ta prowadzona była na małą skalę przez Fokidę z jednej strony, a Beocję i Lokrydę z drugiej. W 374 Filip II posłał niezbyt liczne posiłki do Beocji. W 347 jego wojska otoczyły armię fokejską, która kapitulowała, po czym pod­dała się cała Fokida. Rada Amfiktiomii pod wpływem Filipa nakazała zburzyć jej miasta i nałożyć na nią duże odszkodowanie. Czwa­rta święta wojna 339-338 p.n.e. (amfissej-ska wojna). Wojna rozpoczęła się podobnie jak poprzednia; oskarżono Amfissę o uprawę poświęconej ziemi i wypowiedziano jej woj­nę w 339. Jednak wojska Amfissy odparły siły delfijskie i Amfikitionia powierzyła Filipowi Macedońskiemu mającemu ambi­cje ekspansjonistyczne dowództwo naczelne. Beoci tradycyjnie zaprzyjaźnieni z Amfissą za namową ateńskiego przywódcy Demostenesa (384P-322) zawarli przymierze z Atenami przeciw Filipowi. Filip zwyciężył sojuszni­ków pod Cheroneą (338). W wyniku pokoju Demadesa Beocja i Ateny musiały rozwiązać swe związki. Grecja utraciła niezależność; w 337 wszystkie dotychczasowe przymierza zastąpił Związek Koryncki pod hegemonią Macedonii.