WOJNA O SALETRĘ 1879-1884

WOJNA O SALETRĘ 1879-1884. Trzy pań­stwa, Peru, Boliwia i Chile, dążyły do opanowania pustyni Atakama; Peru zgła­szało roszczenia do prowincji Tacna, Arica i Tarapaca, Boliwia - do prowincji An-tofagasta, a granica między Chile a Boliwią była stale przedmiotem sporów. W latach sześćdziesiątych XIX w. saletra odkryta na pustyni osiągnęła wysokie ceny i w związku z tym firmy chilijskie ruszyły na Atakamę. W 1866 Chile i Boliwia ustaliły przebieg granicy na 24. równoleżniku. Chile nie­zwłocznie rozpoczęło prace wydobywcze i przesuwało się na północ. W 1873 Peru i Boliwia zawarły tajne przymierze w celu obrony swoich terytoriów na pustyni Ata­kama. W 1875 Peru zajęło majątek chilij­skich kompanii saletry, w Boliwii w 1878. Chilijski prezydent Anibal Pinto (1825--1884) w lutym 1879 posłał 200 żołnierzy, by zajęli port Antofagasta, a 5 kwietnia Chile wypowiedziało wojnę Boliwii i Peru. W pierwszej fazie wojny walki toczono głównie na morzu; chilijska marynarka wojenna podjęła ofensywę i zablokowała porty. Peruwiański pancernik Huascar pod dowództwem admirała Miguela Graua (1838-1879) atakował chilijską flotę, aż wreszcie został zniszczony w bitwie w po­bliżu Antofagasty 8 października 1879; na jego pokładzie zginął Grau i wielu maryna­rzy. W drugiej fazie walka toczyła się na lądzie; w regionie Tarapaca pod koniec 1879 wojska chilijskie starły się z wojskami boliwijsko-peruwiańskimi i zmusiły je do odwrotu. Po zajęciu Antofagasty i Tarapaki Chile wysłało ekspedycję na północ, do Ariki i Tacny i do lipca 1880 zajęło oba miasta. Wojska boliwijskie zostały już po-

konane, ale Peruwiańczycy walczyli dalej, aby odzyskać Tarapakę. Rozpoczęto nego­cjacje pokojowe. Wojska chilijskie w sile 25 tysięcy żołnierzy wylądowały w Pisco, w Peru, skierowały się na północ, pokonały armię peruwiańską i 17 grudnia 1879 zdo­były Limę, stolicę Peru. Opór Peru zała­mał się zupełnie, krajowi groził rozpad. Na mocy traktatu z Ancon (20 października 1883) Peru ustąpiło Chile prowincję Tara-paca; Chile miało również przez 10 lat zajmować Tacnę i Arikę, po czym o losach tych miast miał zadecydować plebiscyt. Traktat pokojowy między Chile a Boliwią zawarty w Yalparaiso (4 kwietnia 1884) przyznał Chile Antofagastę (miasto i pro­wincję łącznie z Atakamą); warunki trak­tatu zostały oficjalne zatwierdzone dopiero w 1904.