WOJNA SECESYJNA 1861 -1865

WOJNA SECESYJNA 1861 -1865 (amerykań­ska wojna domowa, wojna stanów, wojna powstańcza, wojna domowa USA, wojna o niepodległość południa). Przyczyny kon­fliktu między północnymi stanami Unii a południowymi stanami Konfederacji były bardzo złożone i wynikały z różnic gos­podarczych, społecznych, politycznych i ge­ograficznych istniejących między tymi dwo­ma obszarami Stanów Zjednoczonych. Na­pięcie narastało przez dziesiątki lat; przy przyłączaniu nowego, zachodniego stanu, za każdym razem toczyła się zacięta dysku­sja, czy dopuścić w nim do istnienia niewol­nictwa. Wybór Abrahama Lincolna (1809-1865) na prezydenta USA w 1860 skłonił Karolinę Południową do zwołania zgro­madzenia stanowego, które ogłosiło secesję stanu. W ciągu dwóch miesięcy w ślady Karoliny poszły Georgia, Floryda, Alaba­ma, Missisipi i Luizjana; 8 lutego 1861 stany te uchwaliły konstytucję tymczaso­wego rządu Skonfederowanych Stanów Ameryki (Konfederacja), a prezydentem został Jefferson Davis (1808-1889). Nowe państwo przystąpiło do konfiskaty mienia federalnego, na przykład fortów i składów celnych. Gdy konfederaci spróbowali zająć Fort Sumter w porcie w Charleston, w sta­nie Karolina Południowa, sprzeciwił się temu federalny komendant fortu. Wojska Konfederacji ostrzelały fort i przystąpiły do oblężenia (11-12 kwietnia 1861), do­prowadzając do wybuchu wojny domowej. Wkrótce do Konfederacji przystąpiły cztery wahające się do tej pory stany: Wirginia, Karolina Północna, Tennessee i Arkansas. Przez cztery lata obie walczące strony prowadziły wojnę na obszarze obejmującym tysiące kilometrów kwadratowych. Stoczo­no ponad 2400 bitew i potyczek, często bardzo krwawych. Obie strony wprowa­dziły pobór do wojska i obie ponosiły ciężkie straty. Południe spodziewało się pomocy ze strony Wielkiej Brytanii i być może Francji, ale jej nie uzyskało, przy­najmniej oficjalnie. Natomiast prowadzona przez Unię blokada portów Konfederacji doprowadziła do drastycznego spadku eks­portu Południa. Początkowo armia Kon­federacji pod dowództwem generała Ro­berta E. Lee (1807-1870) odnosiła zwy­cięstwa na wschodzie: w Wirginii w bitwie nad Buli Run lub inaczej Manassas (21 li­pca 1861), w czasie Kampanii półwyspowej, w bitwach Siedmiu Dni (kwiecień-lipiec 1862), pod Fredericksburgiem (13 grudnia 1862) i pod Chancellorsville (2-4 maja 1863). Gdy wojska generała Lee wkroczyły do północnego Marylandu, 17 września 1862 pod Antietam Greek (Sharpsburg) zatrzymała je armia Unii dowodzona przez generała George'a B. McClellana (1826

-1885). Później, gdy armia generała Lee wkroczyła przez Shenandoah Yalley do południowej Pensylwanii, została pokona­na przez wojska Unii pod dowództwem generała George'a G. Meade'a (1815-1872) pod Gettysburgiem 1-3 lipca 1863. Na zachodzie duże sukcesy odnosiły wojska Unii. Generał Ulysses S. Grant (1822-1885) zapisał na konto Unii dwa pierwsze zwycięstwa - przejął dwa forty nad rzekami Tennessee i Cumberland. 6-7 kwietnia 1862 triumfował ponownie w krwawej bitwie pod Shiloh, w Tennes­see, a w 1863 zdobył Yicksburg w stanie Missisipi i Chattanoogę w Tennessee. W kwietniu 1862 flota Unii dowodzona przez admirała Davida G. Farraguta (1801-1870) zdobyła port w Nowym Or­leanie, co zapewniło Unii kontrolę dolnego biegu Missisipi. Do końca 1863 Unia pano­wała nad całym biegiem rzeki, a także nad wieloma innymi rzekami w północnej czę­ści terenów Konfederacji. W 1864 Lincoln mianował Granta naczelnym dowódcą wojsk Unii. W kampanii Wilderness (Od­ludzie), która nie przyniosła rozstrzygają­cych wyników, Grant powoli spychał armię generała Lee na południe w kierunku Richmond (maj-czerwiec 1864). W tym czasie generał William T. Sherman (1820-1891) ze swoją armią posuwał się na wschód przez Tennessee i Georgię w kie­runku Atlanty, którą zdobył, zajął i spalił (wrzesień-listopad 1864), a następnie kon­tynuował „marsz w kierunku morza' ku Savannah w Georgii, stosując taktykę spa­lonej ziemi; wojska Shermana przecięły Południe na pół. Po zdobyciu Savannah Sherman skierował się na północ, na spot­kanie z Grantem. Armie Unii otoczyły ostatnie siły konfederatów w Wirginii. Generał Unii, Philip H. Sheridan (1831-1888) odniósł l kwietnia 1865 waż­ne zwycięstwo nad generałem Konfederacji George'em E. Pickettem (1825-1875) u zbiegu dróg w pobliżu Dinwiddie Court-house w Wirginii (Pięć Fortów). Dwa dni później Unia zajęła Petersburg w Wirginii, wkrótce potem padł Richmond, stolica Konfederacji. Zdając sobie sprawę, że dal­szy opór jest bezcelowy, Lee poddał się 9 kwietnia 1865 pod Appamattox Court-house. Był to koniec wojny. Unia została zachowana, ale za straszliwą cenę. W okre­sie odbudowy często zdarzały się przypadki zemsty i okrucieństwa; obie strony wyka­zywały nietolerancję i zaciekłość, a prob­lem rasizmu i segregacji rasowej nie został rozwiązany. Patrz także browna napad na harpers ferry 1559; wakarusa, wojna nad rzeką wakarusa