WŁOSKA REWOLUCJA

WŁOSKA REWOLUCJA 1848-1849 (włoska wojna o niepodległość 1849-1849). Risor-gimento (ruch na rzecz wyzwolenia i zjed­noczenia Włoch) pod wodzą króla Sardynii Karola Alberta (1798-1849) domagał się uwolnienia Włoch spod władzy Austriaków (patrz włoskie powstania i83i-i«34). Na­tychmiast po wybuchu PIĘCIODNIOWE­GO POWSTANIA w Mediolanie, królestwo Sardynii (Sardynia, Piemont, Sabaudia i in­ne prowincje włoskie) wypowiedziało Au­strii wojnę. Włoscy patrioci w Wenecji wzniecili powstanie i proklamowali niepod­ległą republikę, której prezydentem został Daniele Manin (1804-1857). Poparcie dla wojny zgłosili hrabia Piemontu Camillo Cavour (1810-1861), papież Pius IX (1792-1878) oraz przywódcy Modeny, Par-my, Toskanii i Neapolu. Sprzymierzone siły wł»skie pod dowództwem Karola Al­berta wciągnęły mniejszą, 70-tysięczną ar­mię austriacką pod wodzą feldmarszałka Josepha Radetzky'ego (1766-1858) w „czwo­robok' między twierdzami Mantua, Wero-na, Pescara ł Legnano. Umiejętna taktyka zaczepna i obrona Radetzkj^ego, a także niezdecydowanie Karola Alberta umożliwiły zwycięstwo Austriakom, którzy rozgromili

armię toskańską i wzięli do niewoli armię papieską. Porażka zaniepokoiła włoskich sprzymierzeńców i stała się przyczyną odwo­łania wojsk neapolitańskich. 23-25 lipca 1848 osamotnione wojska Piemontu poniosły klęskę w bitwie pod Custozzą, w pobliżu Werony. Radetzky ponownie zajął Mediolan; Austria odzyskała wszystkie posiadłości włos­kie, z wyjątkiem Wenecji. Po kolejnym zwycięstwie Radetzky'ego nad wojskami Pie­montu w bitwie pod Novarą 23 marca 1849 król Karol Albert abdykował na rzecz syna, Wiktora Emanuela II (1820-1878), który przystał na surowe warunki pokojowe. W Królestwie Obojga Sycylii król Ferdynand II (1810-1859) chcąc zdławić zamieszki kazał ostrzelać z dział Messynę i Palermo. W Rzy­mie, gdzie działał trybunał rewolucyjny, rozważano prośbę papieża, dążącego do po­wrotu do Rzymu (w obawie przed rozruchami Pius IX uciekł z Rzymu do Gaety). Ludwik Napoleon (1808-1873) wysłał francuski kor­pus ekspedycyjny w celu obrony „swobód rzymskich'. Korpus dotarł pod mury Rzymu w końcu kwietnia 1849. Siły rzymskie, w któ­rych skład wchodziło 5000 legionistów („cze­rwone koszule') pod wodzą Giuseppe Garibal­diego (1807-1882), nie ufając obcym żołnie­rzom, stawiły opór Francuzom i zmusiły ich do odwrotu. Na pomoc Francji wyruszyła z północy armia austriacka, neapolitańska z południa, a hiszpańska wylądowała nad Tybrem. Gdy Rzymianie z pomocą Garibal­diego odparli Neapolitańczyków, wycofali się Hiszpanie, ale zwiększone posiłki dla wojsk francuskich zmusiły w końcu legionistów Garibaldiego do odwrotu. Rzym padł w czer­wcu 1849, po czym przywrócono władzę papieską. W Wenecji siły Manina stawiały przez cztery miesiące (ma j-sierpień 1849) opór armii Radetzky'ego, mimo ciężkiego ostrzału artyleryjskiego, głodu i cholery. Manin poddał się w dwa tygodnie po zawar­ciu pokoju między Austrią a Sardynią. Patrz włoska wojna o niepodległość 1859-1861.