WŁOSKA WOJNA MIĘDZY KAROLEM V A FRANCISZKIEM l PIERWSZA

WŁOSKA WOJNA MIĘDZY KAROLEM V A FRANCISZKIEM l PIERWSZA 1521-1525.

Po wstąpieniu Karola V (1500-1558) na tron Świętego Cesarstwa Rzymskiego roz­poczęła się przeszło 40-letnia wojna między Habsburgami a Walezjuszami (Cesarstwo przeciw Francji) o hegemonię we Włoszech. Po zawarciu w 1521 przymierza z papieżem przeciw królowi Francji Franciszkowi I (1494-1547) Karol V wyruszył, by odebrać Francji Mediolan i przywrócić tutejszy tron sojusznikowi, Francesco Marii Sforzy (1491-1530). Gdy 27 kwietnia 1522 wojska cesarskie pobiły Francuzów i Szwajcarów w bitwie pod Bicoccą w pobliżu Mediolanu, Francuzi wycofali się z Lombardii. Głów­nym terenem walk były Włochy, jednak do starć dochodziło również w północnej Hisz­panii, w regionie Nawarra; armia francuska, która wkroczyła do Hiszpanii, została pobita w 1521 w pobliżu Pampeluny i musiała się wycofać. Chcąc odzyskać utracone ziemie, Francuzi pod wodzą Franciszka rozpoczęli w 1524 następne działania zaczepne we Włoszech. Armia włosko-hiszpańsko--niemiecka rozbiła przeciwnika w bitwie pod Pawią 24 lutego 1525. Franciszka wzięto do niewoli i uwięziono w Madrycie, gdzie podpisał traktat, na mocy którego zrzekł się wszystkich roszczeń do ziem włoskich i przekazywał Karolowi Burgundię, Artois i Flandrię, ale warunków tych nie dotrzy­mał. Druga wojna włoska między Karolem V i Franciszkiem 11526-1530. Zaniepoko­jony rosnącą potęgą Habsburgów papież Klemens VII (1478-1534) przestał popierać Karola i zawiązał w 1526 Ligę z Cognac, do której przystąpili: Franciszek (który odwołał traktat z Madrytu stwierdzając, że podpisał go pod przymusem), Sforza z Mediolanu oraz władcy Wenecji i Florencji. Aby zwy­ciężyć Ligę, Karol V skierował do Włoch armię złożoną z hiszpańskich i niemieckich najemników (głównie luteranów). 6 maja 1527 zdobyli oni szturmem Rzym, przy czym poległ ich wódz konetabl Burbon (1490-1527). Pozbawieni dowódcy o dużym autorytecie, głodni i nie opłaceni najemnicy złupili miasto, dopuszczając się wielu okru­cieństw. Uwięziono nawet (na krótko) pa­pieża Klemensa. Armia francuska pod wice­hrabią Lautrecem w 1527 zdobyła Pawie, a w 1528 obiegła Neapol, ale tego roku utraciła swą główną bazę w Italii - Genuę oraz wsparcie jej floty. Republika zawarła sojusz z cesarzem. Armia oblegająca Neapol odcięta od Francji kapitulowała, druga zo­stała pobita pod Landriano (1529). Wobec tego Francja zaczęła dążyć do pokoju; w 1529 Franciszek i Karol podpisali traktat w Cambrai. Franciszek jeszcze raz zrzekł się roszczeń do Włoch, a Karol wycofał pretensje do Burgundii. Papież Klemens zdał sobie sprawę, że wobec przewagi Karola we Włoszech musi się z nim liczyć i pod­pisał w 1529 traktat w Barcelonie. Karol obiecał mu pomoc w przywróceniu władzy Medyceuszów we Florencji, która nadal prowadziła wojnę z cesarstwem. Republika walczyła dzielnie, ale w końcu poddała się w 1530, a Alessandro de Medici (1510-1537) został księciem Florencji. Państwa włoskie poza Mediolanem, Genuą, Wenecją i Pań­stwem Kościelnym zostały w dużej mierze

uzależnione od Hiszpanii bądź jej podległe. W 1530 papież Klemens koronował Karola na króla Lombardii, a następnie na cesarza. Trzecia włoska wojna między Karolem V i Franciszkiem I 1542-1544. Po śmierci Francesco Sforzy księcia Mediolanu, w 1535 Franciszek I zażądał nadania go swemu synowi Henrykowi. Karol V jednak od­mówił. Franciszek postanowił więc zdobyć Mediolan siłą. Do Italii wkroczyła silna armia francuska i opanowała Piemont, do którego Franciszek również rościł pretensje. W odpowiedzi wojska Karola w 1536 weszły do Prowansji w południowo-wschodniej Francji, ale wobec niszczenia przez Fran­cuzów zapasów żywności cesarscy musieli się wycofać. Dalsza wojna nie przyniosła rozstrzygnięcia i obie strony zawarły w 1539 rozejm (w Nicei), na mocy którego Francja uzyskiwała znaczną część Piemontu. Czwar­ta włoska wojna między Karolem V i Fran­ciszkiem I 1542-1544. Karol V wbrew obietnicom z 1539 nadał w 1540 Mediolan swemu synowi Filipowi (1527-1598), póź­niejszemu królowi Hiszpanii Filipowi II. Wobec tego Francja złamała rozejm, w 1543 rozpoczęła działania we Włoszech. Uprzed­nio w 1536 ku zaskoczeniu wielu Francuzów król Franciszek I zawarł sojusz z tureckim sułtanem Sulejmanem I Wspaniałym (1496P-1566). W 1543 połączona flota fran-cusko-turecka ostrzelała, zdobyła i spląd­rowała cesarskie miasto Niceę. Karol naje­chał Pikardię w północnej Francji i uzgod­nił z Anglią, której król, Henryk VIII (1491-1547), sprzymierzył się z Karolem w 1542, plan dwustronnego ataku na Francję (patrz angielsko-francuska wojna 1542--1546). 14 kwietnia 1544 francuskie wojska osiągnęły zwycięstwo w bitwie pod Ceresole, na południe od Turynu (sporą rolę obok piechoty odegrała jazda wspierająca ją). Karol i Henryk podjęli ofensywę przeciw Francji latem 1544, ale ich działania były źle skoordynowane. Marsz cesarskich był powolny, następnie przez miesiąc oblegali Saint-Dizier. Umożliwiło to Francji skon­centrowanie wojsk i zatrzymanie nieprzyja-ciela. W 1544 Franciszek i Karol zgodzili się na pokój w Crepy, po raz trzeci Fran­ciszek zrezygnował ze swoich roszczeń do Neapolu oraz Piemontu. Patrz także habs­burgów i walezjuszy wojna 1547-1559.