EMOCJE W PERSPEKTYWIE PODMIOTU (DWUCZYNNIKOWA TEORIA EMOCJI WG S.SCHACHTERA, POZIOMY I RODZAJE PRZETWARZANIA INFORMACJI JAKO PODSTAWA INTERPRETACJI PRZEBIEGU PROCESÓW EMOCJONALNYCH, TEORIA OSZACOWANIA WG R.LAZAMSA).

EMOCJE W PERSPEKTYWIE PODMIOTU (DWUCZYNNIKOWA TEORIA EMOCJI WG S.SCHACHTERA, POZIOMY I RODZAJE PRZETWARZANIA INFORMACJI JAKO PODSTAWA INTERPRETACJI PRZEBIEGU PROCESÓW EMOCJONALNYCH, TEORIA OSZACOWANIA WG R.LAZAMSA).

Czêsto podaje siê 4 podstawowe perspektywy spojrzenia na emocje.

1) perspektywa podmiotu - chwytam emocje od strony tego kto doœwiadcza tych emocji, próba uchwycenia sycia emocjonalnego od strony tego kto przesywa ten stan emocjonalny. Tu powstaje wiele problemów psychologicznych. Czy s¹ osoby, które przesywaj¹ pewne kategorie silniej (mocniej)-s³abiej. Emocje, z tej perspektywy patrz¹c, stanowi¹ podstawowy czynnik powoduj¹cy zmiennoœæ obiektów uwagi dziêki temu, se nastêpuje zmiennoœæ stanów przesywania. Zmienia siê uwaga, zmieniaj¹ siê równies obiekty uwagi nastêpuje fluktuacja (przep³yw), pewna p³ynnoœæ uwagi i w tym sensie emocje, patrz¹c ze strony podmiotu, mog¹ byæ tes wskaŸnikami pewnych znaczeñ u cz³owieka, (wskaŸnikiem pewnych znacz¹cych dla niego informacji). Z tej perspektywy patrz¹c to, co dla cz³owieka jest wasne, jakie wartoœci s¹ wasne, bo on przez stany uczuciowe skupia na tym uwagê Te subiektywne doœwiadczenia daj¹ mi szansê odczytaæ rósne jakoœci emocji. Patrz¹c na emocje z perspektywy podmiotu najwiêkszy udzia³ w interpretacji i analizie emocji pe³ni¹ poznawcze teorie emocji, najbardziej s¹ tu zaawansowane.

Perspektywa podmiotu - dyktuje inny sposób interpretacji emocji: poziom reprezentacji poznawczych tak jak u Maruszewskiego b¹dŸ tes poziom doœwiadczenia czyli czysto fenomenologiczne ujêcie

DWUCZYNNIKOWA TEORIA EMOCJI S. SCHACHTERA I JEROME SINGERA (gdzie dominuj¹cym jest Schachter). Schachter uwasa, se podstawowy udzia³ w powstawaniu procesów emocjonalnych ma zarówno cia³o jak i umys³ (body and mind). Sam stan cielesny wg Schachtera stanowi czynnik wyzwalaj¹cy, prowokuj¹cy do poszukiwania wyjaœnieñ.

Zrozumienie emocji wymaga uchwycenia sposobu dokonywania atrybucji (jakie w³aœciwoœci przypisujemy danemu zdarzeniu ). Cz³owiek uczy siê od przyjació³, rodziny, spo³ecznoœci nazywania pewnych stanów cia³a. W pewnych sytuacjach niedookreœlonych gdy nie da siê do koñca nazwaæ sytuacji, z pomoc¹ zawsze przychodzi ktoœ z zewn¹trz kto daje mi szansê okreœlenia tego stanu. Jest to teoria dwuczynnikowa dlatego, poniewas seby zrozumieæ emocje trzeba zrozumieæ dwa podstawowe procesy: to co dzieje siê w ciele (szczególnie wasny jest stan pobudzenia) i to co dzieje siê w umyœle ( szczególnie wasna jest ocena, atrybucja (jakie w³aœciwoœci przypisuje siê danemu stanowi cia³a) Przypisanie w³aœciwoœci powoduje pojawienie siê danych stylów doœwiadczenia.

Schachter przyjmuje, se emocja wyrasta z poznawczej interpretacji pobudzenia. Mosliwoœæ powstania emocji wystêpuje wtedy, kiedy istnieje mosliwoœæ poznawczego okreœlenia tego, co siê dzieje w ciele (poznawczego - ocena wartoœciowanie). Poznanie (umys³) i pobudzenie (cia³o) to dwa elementy i dlatego dwuczynnikowa teoria emocji.

Emocja powstaje wtedy, gdy cz³owiek odczuwa pobudzenie, które wi¹se siê zawsze z aktywnoœci¹ uk³adu nerwowego. To pobudzenie jest tylko dyspozycj¹ do pojawienia siê emocji, wyzwala poznanie, ukierunkowuje poznanie. Stan pobudzenia jest czynnikiem wyzywaj¹cym, prowokuj¹cym do tego, se cz³owiek szuka przyczyn swego pobudzenia. Wtedy w³¹cza siê poziom poznania, oceny, wartoœciowania. Poziom oceny, poznania, wartoœciowania wraz z tym pobudzeniem tworz¹ coœ co mosna nazwaæ uk³adem emocjonalnym. Jest taki schemat w kolejnoœci nastêpstw: widzisz niedŸwiedzia, pobudzony zostaje system oceny, oceniasz poznawczo czy sytuacja jest bezpieczna czy nie. Okreœlasz przesywany stan pobudzenia jako strach, poniewas uciekasz od czegoœ. Zostaje okreœlone otrzymane pobudzenie, poznawczo nazwane. Jak zostaje nazwane za tym nastêpuje zachowanie, jakieœ dzia³anie. EKSPERYMENT SCHACHTERA I SINGERA  Osoby badane w tych dwóch grupach, które nie zna³y w³aœciwego wyjaœnienia swego pobudzenia, czu³y siê uszczêœliwione, gdy pomocnik eksperymentatora zachowywa³ siê figlarnie, by³y zaœ mniej szczêœliwe, gdy udawa³ on rozgniewanego. Przypuszczalnie spostrzegane zachowanie i nastrój pomocnika eksperymentatora wp³ywa³y na ich ocenê w³asnego nie wyjaœnionego pobudzenia. W³aœciwie poinformowani badani, którzy znali jus odpowiednie wyjaœnienie swego pobudzenia fizjologicznego, nie byli podatni na nastrój pomocnika i efekty te u nich nie wyst¹pi³y. Podobnie u badanych z grupy kontrolnej (placebo), u których nie wystêpowa³o sadne fizjologiczne pobudzenie, lecz otrzymywali te same spo³eczne dane poznawcze, rósnice te nie wyst¹pi³y. Wyniki eksperymentu zdaj¹ siê potwierdzaæ teoriê, se jakoœæ stanów emocjonalnych jest zdeterminowana przez czynniki poznawcze. Osoby badane znajduj¹ce siê w stanie pobudzenia fizjologicznego (którego nie potrafi³y wyjaœniæ) okreœla³y swoje emocje w rósny sposób, zalesnie od poznawczych aspektów sytuacji. Wyniki takie podwasaj¹ bezpoœrednio wczeœniejsz¹ teoriê emocji, która sugerowa³a istnienie zwi¹zku przyczynowego miêdzy wzbudzeniem fizjologicznym a doœwiadczeniem poznawczym.

Jednakse metodologiczna rzetelnoœæ opisanych powysej badañ równies zosta³a podwasona.

Problemy metodologiczne: Adrenalina oddzia³ywuje w rósny sposób na rósnych ludzi - czas wyst¹pienia i trwania objawów oraz ich intensywnoœæ zales¹ od ciêsaru cia³a i innych czynników. Teoria ta nadal oczekuje na definitywn¹ weryfikacjê.

Brak mosliwoœci wyjaœnienia fizjologicznego pobudzenia (adreno- nie poinformowani) i (adreno- b³êdnie poinformowani) zaczyna byæ wyzwalana potrzeba oceny, co siê dzieje w naturalny sposób z organizmem. W tym momencie nastêpuje odwo³anie siê do otoczenia. Otoczenie umosliwia poprawne okreœlenie przesywanego stanu. W tym momencie nastêpuje szukanie wskaŸników w otoczeniu. Dziêki temu spe³niona zostaje potrzeba nazywania emocji i zachowanie adekwatnie do tego jak zosta³a nazwana emocja. Jak nazwano emocjê - gniewem - zachowanie adekwatne do gniewu. To jest ta myœl Schachtera.

Dwuczynnikowa teoria emocji jest jus w zasadzie teori¹ klasyczn¹. Ta teoria spowodowa³a uruchomienie pewnych poszukiwañ interpretacyjnych i to by³o b. cenne.

Mosliwoœci zaradcze z kasd¹ emocj¹ trzeba sobie poradziæ.

Obecnie w teoriach emocji Lazarus jest szczególnym przyk³adem wspó³czesnego (lat 90-tych) myœlenia o emocjach. K.R. Scherer jest bliski Lazarusowi. U Schelera b. wyraŸnie s¹ pokazane poziomy przetwarzania informacji, dobry przyk³ad przedstawienia, zobrazowania poziomów. Na poziomie schematycznym: w wyniku doœwiadczeñ wyprowadzenie pewnych stereotypów myœlowych.

Nowoœæ - jeœli jest coœ co nie pasuje do schematu wyzwala stan emocjonalny.

ród³o tych afektów (stanów emocjonalnych): wyuczone preferencje i awersje. Struktura

poznawcza jest nabyta, to nie jest coœ wrodzonego na poziomie organizmu, jest nabyta i w efekcie to tworzy schemat, strukturê.

Na tym poziomie poznanie ma jus b. istotny udzia³, ale niekoniecznie dominuj¹cy.

Na poziomie pojêciowym:

Nowoœæ - oczekiwania: przyczyna / skutek oceny prawdopodobieñstwa.

Dominuj¹cy udzia³ poznania i on dyktuje wyzwalanie emocji informacji o poziomie pojêciowym, wtedy ocena kiedy siê stan emocjonalny pojawi³.

ród³o afektu: oceny przypominane, antycypowane lub wyprowadzane. Przypominam sobie np. se kiedyœ gdy by³em spotkaniu by³o b. przyjemnie. Przypomnienie powoduje wyzwalanie stanów emocjonalnych ale to jest uk³ad pojêcia, abstraktu, oczekiwania. Oczywiœcie to mose byæ na poziomie schematycznym np. ci¹gle widzê s¹siada kiedy o 8 rano chodzi z psem i nagle zaskoczenie: s¹siad nie pojawi³ siê o 8. To jest nowoœæ: „znanoœæ' dopasowywanie do schematu i wtedy ta nowoœæ wyzwala stan np. niepewnoœci. To jest jedna z prób interpretacji, rozwi¹zania tego dylematu.

Model Lazarusa. Jest on w tej chwili dominuj¹c¹ postaci¹ jeœli chodzi o interpretacje stresu. ¯eby zbudowaæ teorie stresu Lazarus musia³ opracowaæ koncepcjê emocji. Tak naprawdê dla Lazarusa bardzo istotn¹ rzecz¹ jest zrozumienie jakoœci relacji. Emocja jest zdarzeniem relacyjnym , to jest relacja, pewien uk³ad, nic mosna zrozumieæ emocji jeœli nie zrozumie siê ich od strony relacji - relacji pomiêdzy mn¹ a pewnymi zdarzeniami. To co jest istotne dla cz³owieka i wyznacza jakoœæ relacji musi byæ tes zwi¹zany z osobistym interesem. Jeseli nie jest zwi¹zane z osobistym interesem nie wyzwala stanu emocjonalnego. Z jednej strony dla zrozumienia emocji wasny jest fakt se emocje s¹ stanami relacyjnymi. Z drugiej strony wasne jest to se interakcja musi byæ zwi¹zana z osobistym interesem. Osobisty interes wyznacza mosliwoœæ kierowania zdarzeniami i wymaganiami. Kasd¹ emocjê cechujê specyficzny rodzaj znaczenia relacyjnego. Chodzi o to se kasd¹ emocje charakteryzuje podstawowy temat relacyjny. Temat relacyjny to np.: dla emocji lêku podstawowym tematem relacyjnym jest stanie w obliczu niepewnego zdarzenia. W zalesnoœci od tego jak¹ treœæ ma to zdarzenie, ono wyzwala pewien styl zachowania. ¯eby zrozumieæ jak generuje siê emocja to trzeba uwzglêdniæ trzy podstawowe elementy. One opisuj¹ sposób powstawania emocji.

- podstaw¹ emocji jest proces oszacowania, proces oceny. Angasuje on wiele komponentów.

Generalnie do procesu oszacowania nales¹:

- ocena prymalna ( pierwotna)

- ocena wtórna

Równies nales¹ jako nastêpstwa:

- œrodki zaradcze

Te trzy elementy  tworz¹ teoriê emocji.

Ocena pierwotna i wtórna mose byæ podporz¹dkowana pod pojêcie szersze a mianowicie – oszacowanie, ocena. Mosna by oszacowanie, ocenê traktowaæ w kategoriach stylu lub w kategoriach procesu. Proces wskazuje na zmiany poznawcze , na konstruowanie rzeczywistoœci. Czyli oszacowanie w znaczeniu procesu oznacza konstruowanie rzeczywistoœci, z których wy³ania siê jakoœæ relacji. Natomiast styl oszacowania oznacza pewna dyspozycjê do pewnego sposobu oceniania rzeczywistoœci. My w wyniku doœwiadczeñ z rósnymi zdarzeniami wypracowujemy pewne style, formy oceny zjawisk. Te style, formy mosna nazwaæ stylem oszacowania. Kasdy z nas ma pewien styl oszacowania zjawisk. Ten styl zalesy od wielu rzeczy , ale g³ównie zalesy od w³aœciwoœci podmiotu, od pewnych dyspozycji osobowoœciowych.

Wed³ug Lazarusa ocena, oszacowanie , która sk³ada siê na ocenê pierwotn¹ i wtórna jest kluczem do zrozumienia emocji, czyli jest ocen¹ pierwotn¹. Otós to jest jakby rozpoznanie jakie nastêpstwa maj¹ dla osobistego dobrostanu pewne zdarzenia. Jakie znaczenie ma osoba pojawiaj¹ca siê w nocnym zau³ku. To jest ocena pierwotna, ocena zdarzenia dla mojego dobrostanu. Czy to mose zagrasaæ czy nie. Ta ocena pierwotna, ocena zdarzenia dla mojego dobrostanu. Czy to mose zagrasaæ czy nie. I ta ocena pierwotna ona nastêpuje w sposób automatyczny, jest wynikiem pewnych doœwiadczeñ, pewnego stylu, pewnych dyspozycji. Ocena pierwotna jest czymœ co mosna nazwaæ emocjonalnym rozgrzaniem. Ocena pierwotna bazuje na trzech elementach : chodzi o to se s¹ rósne poziomy, na których przetwarzana jest informacja. Jest poziom sensomotoryczny i na tym poziomie mose byæ nag³a stymulacja, która wyzwala wrasenie. Wtedy wcale nie potrzeba do tego poznania od razu jest stan emocjonalny. Nie mosna powiedzieæ se u Schachtera jest bardzo ³adnie pokazany poziom schematyczny.  Struktura poznawcza musi byæ nabyta, tu nie ma nie wrodzonego w efekcie to tworzy schemat. Mosna powiedzieæ se na poziomie schematycznym poznanie ma jus bardzo istotny udzia³, ale niekoniecznie dominuj¹cy. Natomiast dominuj¹cy udzia³ ma poznanie wtedy kiedy mówimy o informacji na poziomie pojêciowym . Kiedy pojawia siê stan emocjonalny: przypominam sobie jak kiedyœ by³em na spotkaniu i by³o bardzo przyjemnie. To przypomnienie wyzwala stan emocjonalny, ale to jest uk³ad pojêcia, abstraktu.