„Nauka o polityce”

Państwu przewodnik spełnia kilka celów. Umosliwia orientację w obszarze zagadnień teoriopolitycznych wykładanych na studiach stacjonarnych i zaocznych. Zagadnienia te będą rozwijane w kolejnych latach studiów w ramach innych wykładów, ćwiczeń oraz na konwersatoriach specjalistycznych. Przewodnik zawiera zbiór podstawowych tematów oraz szczegółowe tezy, których omówienie i wyjaśnienie będzie głównym celem zajęć dydaktycznych. Wreszcie bibliografia przedmiotu ułatwi Państwu poznanie szerokiego spektrum stanowisk teoretycznych i metodologicznych w politologii.

W przypadku studiów zaocznych niemosliwe będzie – z powodu ograniczonej liczby zajęć – omówienie wszystkich zagadnień. Ostatecznego wyboru dokonują osoby prowadzące zajęcia.

Pragniemy wskazać Państwu kilka podstawowych pozycji bibliografii, które stosunkowo często będą wykorzystywane na zajęciach:

Studia z teorii polityki, red. A. W. Jabłoński i L. Sobkowiak, Wrocław 1999, t. I; 1998, t. II.

Studia z teorii polityki, red A. Czajowski i L. Sobkowiak. Wrocław 2000 t. III.

M.G. Roskin, R.L. Cord, J.A. Medeiros, W.S. Jones ,Wprowadzenie do nauk politycznych, Poznań 2001.

Wprowadzenie do nauki o państwie i polityce, red. B. Szmulik i M. Żmigrodzki, Lublin 2002.

Andrew Heywood (2006) Politologia, wyd. PWN. Warszawa

Tomasz Żyro (2004) Wstęp do teorii polityki. Wyd. PWN Warszawa

Tematyka wykładów

I. Polityka

Koncepcje definiowania polityki: formalno-prawna, behawioralna, funkcjonalna, racjonalna, postbehawioralna.

2. Podmiotowy i przedmiotowy aspekt polityki.
3. Kryteria postrzegania polityki.

Funkcje polityki.

Determinanty polityki: polityka a etyka, prawo, kultura, gospodarka i ideologia.

6. Polityka i politologia. Metody stosowane w politologii – analiza systemowa, komparatystyka, decyzyjna, typów idealnych, statystyczna, behawioralna.
7. Etyka i realizm polityczny.

Literatura:

1. Andrzej W. Jabłoński, Polityka i jej właściwości, [w:] Studia z teorii polityki, red. A.W. Jabłoński, L. Sobkowiak, Wrocław 1999, t. I.
2. M. Chmaj, M. Żmigrodzki, Wprowadzenie do teorii polityki, Lublin 1996, ss.11-20.
3. M. Faliński, Polityka i władza, [w:] Interpretacje polityki, red. M. Szyszkowska, Warszawa 1991.
4. T. Klementewicz, Mądry politolog po szkodzie. O praktycznej funkcji nauki o polityce, [w:] Studia Politologiczne INP Uniwersytetu Warszawskiego, 1996/1.
5. Metafory polityki, red. B. Kaczmarek, Warszawa 2002, ss. 35-172, 220-343.

Metafory polityki( 2001) pod red B. Karczmarka. Wyd. Elipsa Warszawa ss. 109-141, 152-177, 169-185, 202-229

Grazyna Ulicka (2002) Determinanty polityki. [w] Wprowadzenie do nauki o państwie i polityce. Pod red. B. Szmulika i M. Żmigrodzkiego. Lublin wyd. UMCS

8. Giovani Sartori, Teoria demokracji, Warszawa 1994, roz. III. 'Granice realizmu politycznego'.
9. Carl Schmitt, Teologia polityczna i inne pisma, Kraków 2000, ss.191-250.
10. Andrew Heywood (2006) Politologia, wyd. PWN. Warszawa Roz. 1

II. Władza polityczna

Teoretyczne koncepcje pochodzenia władzy: psychologiczna, teologiczna, konfliktowa, umowy społecznej.

Sposoby definiowania władzy politycznej: J. Locke, H. Arendt, T. Parsons, F.Ryszka P. Blaua.

R. Dhala kryteria analizy (zmienne zalesne i niezalesne) władzy politycznej.

Panowanie, rządzenie, zarządzanie ( administrowanie).

Wpływ polityczny.

Rodzaje władzy.

Władza polityczna i władza państwowa.

Funkcje władzy politycznej.

Mierniki władzy politycznej.

Granice władzy politycznej.

Relacjonalne i substancjalne ujęcie władzy.

Literatura:

J. Burns, Dwie cechy władzy, [w:] Władza i polityka, jak wysej.

M. Chmaj, M.Żmigrodzki, Wprowadzenie do teorii polityki, Lublin 1996, roz. IV, ss.111-123.

B. Hindess, Filozofie władzy. Od Hobbesa do Focaulta, Warszawa-Wrocław 1999, ss. 27-139.

J. Łucewicz, Organizacyjne zachowania człowieka, Wrocław 1999, ss.132-144.

A. Pawłowska, Władza, elity, biurokracja. Studium z socjologii polityki, Lublin 1998, roz. II.

L. Porębski, Behawioralny model władzy, Kraków 1996, roz. II-V.

G. Sartori, Teoria demokracji, Warszawa 1994, ss.58-78.

A. Pawłowska, Władza polityczna – u schyłku wieku, [w:] Z zagadnień socjologii polityki, red. L.W.Zacher, Lublin 1996.

III. Interesy jako podstawa działań politycznych

Pojęcie, rodzaje i typologie potrzeb (Maslow, Biskupski ).

Relacje między potrzebami i interesami.

Namiętności i interesy (analiza historyczna pojęć)

Obiektywność i subiektywność interesów

Sposoby definiowania interesów.

Podmiotowy i przedmiotowy podział interesów.

Zagadnienie obiektywności i subiektywności interesów.

Literatura:

R. Herbut, Interes polityczny jako kategoria politologiczna, [w:] Studia z teorii polityki, red. A.W. Jabłoński i L. Sobkowiak, Wrocław 1999, t. I.

H. Białyszewski, Teoretyczne problemy sprzeczności i konfliktów społecznych, Warszawa 1983, ss.89 – 108.

M. Chmaj, M.Żmigrodzki, Wprowadzenie do teorii polityki, Lublin 1996, ss.65-72.

K. Doktór, Od robotniczych do urzędniczych konfliktów – grupy interesów i kultura negocjacji, [w:] Konflikty społeczne w Polsce w okresie zmian systemowych, red. M. Malikowski i Z. Seręga, Rzeszów 2000, t. I.

H. Groszyk, A. Korybski, Konflikt interesów i prawo, Warszawa 1990, roz. I.

A. Hirschman, Namiętności i interesy, Kraków 1997, ss. 37 – 64.

T. Kocowski, Potrzeby człowieka. Koncepcja systemowa, Wrocław 1982.

W. Kymlicka, Współczesna filozofia polityczna, Kraków 1998, ss. 18 – 62.

Bohdan Kaczmarek (2001) Polityka jako artykulacja interesów [w] Metafory polityki pod red B. Karczmarka. Wyd. Elipsa Warszawa

M. Ziółkowski, Przemiany interesów i wartości społeczeństwa polskiego, Poznań 2000, ss. 53-91.

M.G. Roskin i in., Wprowadzenie do nauk politycznych, wyd. cyt., roz. 10.

IV. Konflikt polityczny

Relacja pojęć: sprzeczność - konflikt.

Pojęcia konfliktu społecznego i konfliktu politycznego.

Przyczyny (źródła) i istota konfliktów.

Model przyczynowy konfliktu wg J.H. Turnera

Funkcje konfliktów.

Metody i pseudometody, rozstrzygania konfliktów.

Zarządzanie konfliktami

Literatura:

L. Sobkowiak, Konflikt polityczny - analiza pojęcia, [w:] Studia z teorii polityki, red. A. W. Jabłoński i L. Sobkowiak, Wrocław 1999, t. I.

P. Braud, Rozkosze demokracji, Warszawa 1995, ss.84-106.

R. Dahrendorf, Teoria konfliktu w społeczeństwie przemysłowym, [w:] Elementy teorii socjologicznych, red. W. Derczyński i in., Warszawa 1975.

S. Chełpa, T. Witkowski, Psychologia konfliktów, Warszawa 1999.

H. Groszyk, A. Korybski, Konflikt interesów i prawo, Warszawa 1990,roz. IV.

S. Jedynak, Teorie konfliktu społecznego, [w:] Konflikt i walka, red. A. Żuk, Lublin 1997, ss. 11 – 31.

J. Reykowski, Konflikty polityczne, [w:] Psychologia polityki, red. K. Skarsyńska, Poznań 1999.

Z. Uniszewski, Konflikty i negocjacje, Warszawa 2000, roz. V –XIII.

Konflikty społeczne w Polsce w okresie zmian systemowych, red. M. Malikowski i Z. Seręga, Rzeszów 2000, t. I, ss. 63-75, 163-171.

B. Szmulik i M. Żmigrodzki (2002) Konflikt polityczny [w] Wprowadzenie do nauki o państwie i polityce. Pod red. B. Szmulika i M. Żmigrodzkiego. Lublin wyd. UMCS

V. Decyzje polityczne i proces decyzyjny

Pojęcie decyzji i decyzji politycznej.

Rodzaje decyzji politycznych.

Sytuacje decyzyjne.

Style decyzyjne.

Etapy procesu decyzyjnego.

Źródła i rodzaje błędów politycznych.

Racjonalność decyzji politycznych.

Formy odpowiedzialności decydenta.

Literatura:

A.W. Jabłoński, Polityczne procesy decyzyjne, [w:] Studia z teorii polityki, red. A. W. Jabłoński i L. Sobkowiak, Wrocław 1998, t. II.

A.W. Jabłoński, Teorie politologiczne w nauce anglosaskiej, Wrocław 1991, roz.III.

P. Bachrach, M. S. Baratz, Decyzje i niedecyzje,[w:] Władza i polityka, red. M. Ankwicz, Warszawa 1986,ss.19-21.

A. Bodnar, Decyzje polityczne. Elementy teorii, Warszawa 1985.

A. Czerwiński, M. Czapiewski, Organizacja procesów decyzyjnych, Gdańsk 1995.

R. Nuttall, E. Scheuch, Ch. Gordon, Zasoby decyzyjne, [w:] Władza i polityka, jak wysej, ss.21-23.

Z. J. Pietraś, Decydowanie polityczne, Warszawa – Kraków 1998.

G. Rydlewski (2002) Rządowy system decyzyjny w Polsce. Studium politologiczne okresu transformacji. Dom Wydawniczy Elipsa ss. 19-34

Grasyna Bartkowiak (2003) Psychologia zarządzania. Wyd. Zachodnie Centrum Organizacji. Zielona Góra Roz. 6

VI. System polityczny-koncepcja i model

Pojęcie i elementy składowe systemu.

Koncepcje definiowania systemu politycznego.

Dynamika i zmienność systemu politycznego - zagadnienie homeostazy.

Cele i funkcje systemu politycznego.

Modele systemu politycznego.

Literatura:

A. Antoszewski, System polityczny jako kategoria analizy politologicznej, [w:] Studia teorii polityki, red. A. W. Jabłoński i L. Sobkowiak , Wrocław 1999, t. I.

G. Almond, G. B. Powell, System polityczny, jego otoczenie, wejścia i wyjścia, [w:] Władza i polityka, red. M. Ankwicz. Warszawa 1988.

M. Chmaj, M. Żmigrodzki, Wprowadzenie do teorii polityki, Lublin 1996, ss.180-188.

D. Easton, Analiza systemów politycznych, w: Elementy teorii socjologicznych, red. W. Derczyński i in., Warszawa 1975.

W. Lamentowicz, Funkcje systemu politycznego a sywiołowa dynamika makrostruktur sycia społecznego, [w:] Z zagadnień teorii polityki, red. K. Opałek, Warszawa 1978.

A. Wojtaszczyk, Współczesne systemy polityczne, Warszawa 1992, ss.5-16.

M. G. Roskin i in., Wprowadzenie do nauk politycznych, wyd. cyt., roz. 13-14

VII. Demokracja

Koncepcje definiowania demokracji: aksjologiczna, materialna i proceduralna.

Normatywna i empiryczna teoria demokracji.

Kryteria demokratycznego systemu politycznego.

Formy demokracji bezpośredniej i pośredniej.

Demokracja bezpośrednia czy przedstawicielska (argumenty za i przeciw)?

Demokracja w ujęciu przedmiotowym.

Koncepcje demokracji G. Mosci, V. Pareto, J. Schumpetera, R. Dahla.

Demarchia i poliarchia.

Literatura:

A.Antoszewski, Współczesne teorie demokracji, [w:] Studia z teorii polityki, red. A. W. Jabłoński i L.Sobkowiak, Wrocław 1998, t. II.

T. Buksiński, Trzy demokracje, [w:] Idee filozoficzne w polityce, red. T.Buksiński, Poznań 1998.

P. W.Juchacz, Demokracja bezpośrednia, demarchia i poliarchia, jak wysej.

J.P. Hudzik, Wykłady z filozofii polityki, Lublin 2002, s. 110-148.

W. T. Kulesza, P. Winczorek, Demokracja u schyłku XX wieku, Warszawa 1992, cz. II.

S. M. Lipset, Homo politicus. Społeczne podstawy polityki, Warszawa 1995, ss.33-38, 48-52.

G. Sartori, Teoria demokracji, Warszawa 1994, ss.115-167.

P. C. Schmitter, T.L. Karl, Czym jest demokracjai czym nie jest, [w:] Władza i społeczeństwo , red. J. Szczupaczyński, Warszawa 1995.

Andrew Heywood (2006) Politologia, wyd. PWN. Warszawa Roz. 4

J. Haman (2003) Demokracja, Decyzje, Wybory. Warszawa. Wyd. SCHOLAR Roz. 1-2

VIII. Podmiotowość polityczna

Pojęcie podmiotowości politycznej.

Aspekty podmiotowości wg. T. Tomaszewskiego

Własności podmiotu wg. Z. Spondela

Subiektywny i obiektywny aspekt podmiotowości politycznej.

Podmiotowość nominalna i realna.

Procesy nabywania i tracenia podmiotowości politycznej.

Poziomy podmiotowości politycznej.

Klasyfikacje podmiotów polityki.

Literatura:

M. Ciepaj, Demokracja w społeczeństwie obywatelskim, Opole 1991, ss. 141 – 155.

W. Grabiński, Podmiotowość polityczna jednostki, Studia Nauk Politycznych 1989/2.

M. Karwat, Podmiotowość polityczna wielkich grup społecznych, organizacji politycznych i jednostek, [w:] Elementy teorii polityki, red. K. Opałek, Warszawa 1989.

K. Korzeniowski, Poczucie podmiotowości- alienacji politycznej. Uwarunkowania psychospołeczne, Poznań 1992.

W. Morawski, Społeczeństwo i jednostka, dwa typy podmiotowości, [w:] Naród i społeczeństwo, Warszawa 1996, ss. 169 – 185.

F. Ryszka, Nauka o polityce, Warszawa 1984, roz. VII.

W. Sotwin, Podmiotowość w sferze politycznej czyli pragmatyzm - pryncypializm, Warszawa 2003.

H. Spondel, Podmiotowość człowieka a psychologia historyczna, Katowice 1994, ss. 30 – 40.

R. Cichocki, Podmiotowość w społeczeństwie, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2003

Piotr Sztompka (2005) Socjologia zmian społecznych. Kraków. Wyd. Znak Roz. 13

IX. Elity polityczne

Pojęcie elity i elity politycznej.

Pojęcie klasy politycznej.

Typy elit politycznych.

Funkcje elit politycznych.

Integracja i dezintegracja elit.

Koncepcje elit politycznych G. Mosci i V. Pareto.

Struktura elit politycznych wg R. Arona i T. B. Bottomora.

Michelsa „selazne prawo oligarchii”

Kryteria analizy elit wg A. Welscha.

Autonomia elit.

Literatura:

M. Burton, R.Gunther, J.Higley, Elity a rozwój demokracji, [w:] Władza i społeczeństwo, red. J. Szczupaczyński, Warszawa 1995.

R. Dahl, Krytyka modelu elity władzy, [w:] Władza i polityka, jak wysej, ss.147-152.

E. Etzioni - Havely, O autonomii elit w demokracjach zachodnich, [w:] Władza i społeczeństwo, red. J. Szczupaczyński, Warszawa 1998.

M. Grabowska, T. Szawiel, Anatomia elit politycznych, Warszawa 1993.

R. Michels, Oligarchiczne tendencje organizacji, [w:] Władza i społeczeństwo, red. J. Szczupaczyński, Warszawa 1995.

A. Pawłowska, Władza, elity, biurokracja, Lublin 1998, roz. III.

J. Sztumski, Elity nowoczesnych społeczeństw, [w:] Z zagadnień socjologii polityki, red. L. W. Zacher, Lublin 1996, t. I.

Wprowadzenie do nauki o państwie i polityce, red. B. Szmulik, M. Żmigrodzki, Lublin 2002, ss. 455-475.

Tomasz Żyro (2004) Wstęp do teorii polityki. Wyd. PWN Warszawa Roz. 263-280

Bosena Tuziak (2003) Elity władz gminnych wobec przemian systemowych. wyd. U. Rz. Rzeszów. Roz. I

X. Socjalizacja polityczna i świadomość polityczna

Pojęcie socjalizacji i socjalizacji politycznej.

Podmioty socjalizacji w ujęciu psychologicznym, socjologicznym i politologicznym.

Osobowościowe, środowiskowe i systemowe determinanty socjalizacji politycznej.

Dynamika socjalizacji w systemie stabilnym i niestabilnym.

Warunki socjalizacji – model Geulena.

Ontogeneza socjalizacji.

Socjalizacja a kultura polityczna.

Świadomość społeczna i świadomość polityczna.

Źródła świadomości politycznej.

Przedmiot (treści) świadomości politycznej.

Struktura świadomości politycznej.

Warstwy świadomości politycznej.

Formy i funkcje świadomości politycznej.

Świadomość polityczna a stabilność systemu politycznego.

Literatura:

K.Hurrelmann, Struktura społeczna a rozwój osobowości, Poznań 1994, ss.58-69.

T.Gościńska-Klas, Socjalizacja polityczna. Teoria, badania, ustalenia, Kraków 1992.

L.Sobkowiak, Świadomość i socjalizacja polityczna, [w:] Studia z teorii polityki, red. A.W.Jabłoński i L.Sobkowiak, Wrocław 1999, t. I.

Socjalizacja polityczna w społeczeństwie. Koncepcje teoretyczne i empiryczne, red. A.Opałek - Orzechowska, Warszawa 1981.

P.Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2002, roz. 12 i 17.

K.J.Tilmann, Teorie socjalizacji, Warszawa 1996, ss. 5 – 37.

L. Sobkowiak, Świadomość i socjalizacja polityczna, w: Studia z teorii polityki, red. A. W. Jabłoński i   L. Sobkowiak, Wrocław 1999, t. I.

R. Holly, Przeobrasenia świadomości Polaków w latach osiemdziesiątych, Warszawa 1990, s..18-54.

Cz. Staciwa, Świadomość społeczna i jej kształt, Warszawa 1990.

Tomasz Żyro (2004) Wstęp do teorii polityki. Wyd. PWN Warszawa ss. 280-299

XI. Partycypacja polityczna

Sposoby definiowania partycypacji politycznej.

Stanowisko normatywno-instytucjonalne, behawioralne i integralne w badaniach partycypacji politycznej.

Typologia partycypacji politycznej.

Partycypacja w systemach demokratycznych i niedemokratycznych.

Społeczeństwo obywatelskie.

Przyczyny bierności i apatii politycznej

Literatura:

R. Dahl, Demokracja i jej krytycy, Kraków 1995, ss.315-323.

Demokracje zachodnioeuropejskie. Analiza porównawcza, red. A. Antoszewski i R. Herbut,, Wrocław 1997, roz. VIII.

A. Jabłoński, Nauka o polityce w Wielkiej Brytanii. Tendencje rozwoju i stosunek do zagadnienia władzy, Wrocław 1984, ss.138-150.

M. Karwat, Polityka i apolityczność, [w:] Interpretacje polityki, red. M. Szyszkowska, Warszawa 1991,ss.1993.

W. Nieciuński, Uczestnictwo polityczne i zobowiązania społeczne w gospodarce rynkowej, [w:] Społeczeństwo uczestniczące, gospodarka rynkowa, sprawiedliwość społeczna, Warszawa 1991, ss.7-28.

K. Opałek, Zagadnienia teorii prawa i teorii polityki, Warszawa 1986, roz. XVI.

L. Sobkowiak, Partycypacja polityczna społeczeństwa polskiego w latach 80-tych (próba podsumowania), w: Życie polityczne Polski lat osiemdziesiątych, red. B. Pasierb, Wrocław 1991.

A. Stelmach, S. Zyborowicz, Elity polityczne a partycypacja polityczna,[w:] Elity polityczne w Polsce, red. K. Pałecki, Warszawa 1992,ss.52-63.

XII. Reforma społeczna

Sposoby definiowania reformy społecznej.

Rodzaje reform.

Funkcje reform.

Kryteria oceny reform.

Psychologiczne uwarunkowania procesu reform.

Reforma jako alternatywa oraz składowa rewolucji.

Funkcje reform - adaptacyjna, regulacyjna, innowacyjna.

Obiektywne i subiektywne uwarunkowania reform społecznych.

Współczesne pola aktywności reformatorskiej.

Czynniki antyreformatorskie.

Rósnice pomiędzy rewolucją a reformą

Literatura:

M. Chmaj, M. Żmigrodzki, Wprowadzenie do teorii polityki, Lublin 1996, ss.205-209.

R. Cichocki. Społeczne ramy reformy, [w:] Między przeszłością a przyszłością, red. J. Włodarek, Poznań 1998.

W. Jermakowicz, R. Krawczyk, Reforma jako innowacja społeczna, Warszawa 1985, roz. I.

J. Kowalski, W. Lamentowicz, P. Winczorek, Teoria państwa i prawa, Warszawa 1981, roz. XVII, pkt.6-9.

W. Lamentowicz, Kapitalizm i reformy społeczne, Warszawa 1987, ss. 9-50, roz. V.

A. Błaś, J. Boć, J. Jesewski(2003) Administracja publiczna pod red. J. Bocia. wyd. Kolonia Limited ss. 197-214

James G. March, Johan P. Olsen (2005) Instytucje. Organizacyjne podstawy polityki. Wyd. Scholar, Warszawa ss.120-147

XIII Opinia publiczna

Definicja opinii publicznej.

Periodyzacja opinii publicznej i czynniki ją warunkujące.

Opinia publiczna a opinia społeczna.

Opinia publiczna czy opinie publiczne.

Kompetencje i znaczenie opinii publicznej.

Funkcje opinii publicznej.

Mechanizmy kształtowania opinii publicznej.

Sposoby manipulacji opinią publiczną.

Główne metody prowadzenia badań opinii publicznej.

Literatura:

E. Młyniec, Opinia publiczna, Poznań –Wrocław 2002.

B. Dobek - Ostrowska, J. Fras, B. Ociepka, Teoria i praktyka propagandy, Wrocław 1997, ss. 64 – 84.

F. Fulda, Procesy przemian opinii publicznej w związku z teorią spirali milczenia Elisabeth Noelle - Neumann, Edukacja polityczna 1988, vol.11.

M. Iłowiecki, Media, władza, świadomość społeczna, Warszawa 1997.

G. Kuśmierski, Świadomość społeczna, opinia publiczna, propaganda, Warszawa 1987.

M. G. Roskin I in., Wprowadzenie, wyd. cyt., roz.8.

K. Popper, Opinia publiczna w świetle zasad liberalizmu, [w:] Studia Polityczne 3/1996, ss. 7 – 17.

F. Ryszka, Nauka o polityce, Warszawa 1984, ss.280-307.

A. Sułek, Sondas Polski. Warszawa 2001.

Wprowadzenie do nauki o państwie i polityce, red. B. Szmulik, M Żmigrodzki, Lublin 2002, ss. 475-497

XV. Patologie sycia politycznego

Patologia w ujęciu A. Comta

Problem normalności i patologii

Obiektywny i subiektywny aspekt zjawisk patologicznych

Moralność a polityka i moralność polityka.

Patologia społeczna a patologia polityczna

Instrumentalny stosunek polityki do moralności.

Kryteria definicyjne pojęcia patologii

Anomia ujecie E. Durkheima i R. Merona

Definicja patologii politycznej

Literatura:

K. Sławik, Patologie w III Rzeczypospolitej, Katowice 1994, ss. 9-15.

Dewiacje społeczne i ich kontrola w Polsce, red. A. Krakowski, Warszawa1992, ss. 5-21.

A. Nowacka, E. Wysocka, Problemy i zagrosenia społeczne we współczesnym świecie. Elementy patologii społecznej i kryminologii, Katowice 2001.

Z. Dobrowolski. Korupcja w syciu publicznym, Zielona Góra 2001.

S. Mocek, Etyka i polityka,[w:] Studia polityczne, 1992/nr1/1.

Z. J. Pietraś, Decydowanie polityczne, Warszawa-Kraków 1998, ss. 295 – 401.

D. Pipes, Potęga spisku, Warszawa 1998.

J. Shklar, Zwyczajne przywary, Kraków 1997.

H. Świda – Ziemba, Człowiek wewnętrznie zniewolony, Warszawa 1997, ss. 380 – 412.

M. Urban (2003) Polityka jako paranoja [w] Metafory polityki pod red B. Kaczmarka. Wyd. Elipsa Warszawa

Ćwiczenia

I.            Władza polityczna

Władza i autorytet (relacje).

Metody i środki sprawowania władzy.

Władza jej zasięg i zakres.

Cele władzy (dyskusje nad wartościami i interesami)

Rozmiary autorytarności procesów decyzyjnych(przymus i przemoc)

Władza jako źródło porządku i dezorganizacji.

Rodzaje władzy(ekonomiczna, duchowa, rewolucyjna, demokratyczna)

Problem zaufania i wiarygodności w polityce

Władza jako obiektywna nierówność.

Zła sława władzy.

Ograniczenia władzy (moralne, prawne, ekonomiczne, legitymizacyjne, międzynarodowe)

Literatura:

1. A. Czajowski, Władza polityczna. Analiza pojęcia, [w:] Studia z teorii polityki, red. A.W. Jabłoński i L.Sobkowiak, Wrocław 1999, t. I.
2. P. Bachrach, M.S. Baratz, Władza, władza prawomocna, wpływ i siła, [w:] Władza i polityka - wybór tekstów ze współczesnej politologii zachodniej, red. M. Ankwicz, Warszawa 1988.
3. Mirosław Karwat (2001) Polityka jako problem zaufania [w] Metafory polityki( 2001) pod red B. Karczmarka. Wyd. Elipsa Warszawa
4. Mirosław Karwat (2001) Polityka jako sprawdzian wiarygodności [w] Metafory polityki, pod red B. Karczmarka. Wyd. Elipsa Warszawa
5. J. Scott (2006) Władza. Warszawa. Wydawnictwo Sic! s.a. rozdz
6. G. Tinder, (1995) Myślenie polityczne, Warszawa, ss.107-212.
7. P. Sztompka (2005) Socjologia. Warszawa. Wyd. Znak Roz. 16
8. Bertrand Russell (2001) Władza. Nowa analiza społeczna. KiW, Warszawa, Roz. 4-8, 16 – 18
9. Yves R. Simson (1998) Ogólna teoria władzy. Wyd. ARCANA, Kraków, ss. 7-15 i 119-123

II.         Interesy jako podstawa działań politycznych

1. Koncepcje relacji pomiędzy grupami interesów a państwem
2. Mechanizmy krystalizacji interesów.
3. Ewolucja obszarów krystalizacji interesów
4. Formalne i nieformalne sposoby artykulacji interesów w systemie politycznym.
5. Koncepcje grup interesów.
6. Grupy interesów (kryteria historyczne, socjologiczne, polityczne, kulturowe i ekonomiczne)
7. Płaszczyzny podziału interesów w współczesnym świecie.
8. Grupy interesu w procesach legislacyjnych

Literatura:

1. A. Antoszewski (2003) Grupy interesu w systemie politycznym. [w] Grupy interesu teorie i działania pod red. Z. Machalskiego i L. Rubisza. Wyd. A. Marszałek. Toruń
2. A. Chodurski (2003) Grupy interesów w ujęciu historycznym A. Jabłoński(2003) Teorie państwa i grup interesów w teoriach polityki, [w] Grupy interesu teorie i działania pod red. Z. Machalskiego i L. Rubisza. Wyd. A. Marszałek. Toruń
3. A. Jabłoński(2003) Teorie państwa i grup interesów w teoriach polityki, [w] Grupy interesu teorie i działania pod red. Z. Machalskiego i L. Rubisza. Wyd. A. Marszałek. Toruń
4. A. Heywood (2006) Politologia. PWN Warszawa ss. 333-357

III. Konflikt polityczny i nieinwazyjne sposoby rozstrzygania konfliktów..

Koncepcje teoretyczne płaszczyzn konfliktów.

Rywalizacja polityczna jako forma konfliktu.

R. Dahrendorfa rekonstrukcja integracyjnej i koercyjnej (konfliktowej) teorii społeczeństwa.

Sposoby wywoływania konfliktów politycznych.

Specyfika kulturowa, etniczna a proces rozstrzygania konfliktów.

Problem konfliktów długotrwałych i destrukcyjnych (dla siebie i przeciwnika).

Literatura:

B. Szmulik i M. Żmigrodzki Konflikt polityczny [w] Wprowadzenie do nauki o państwie i polityce. Pod red. B. Szmulika i M. Żmigrodzkiego. Lublin wyd. UMC

A. Antoszewski (2004) Wzorce rywalizacji politycznej we współczesnych demokracjach europejskich. Wyd. U Wr. Wrocław Roz. I

S. Chełpa, T. Witkowski, Psychologia konfliktów, Warszawa 1999.

Z. Uniszewski, Konflikty i negocjacje, Warszawa 2000, roz. V –XIII.

Krystyna Skarzyńska (2005) Człowiek a polityka. Zarys psychologii politycznej. Scholar. Warszawa, Roz. 7

IV. Walka polityczna

1. Pojęcia walki (kooperacji negatywnej) i walki politycznej.
2. Podmioty walki politycznej.
3. Proste i złosone formy (metody) walki politycznej wg H. Białyszewskiego.
4. Funkcje walki politycznej.
5. Przemoc w walce politycznej.

Walka bez stosowania przemocy.

Literatura:

1. H. Arendt, O przemocy. Obywatelskie nieposłuszeństwo, Warszawa 1999.

2. H. Białyszewski, Teoretyczne problemy sprzeczności i konfliktów społecznych, Warszawa 1983, ss.48-51.

3. V. van Dyke, Wprowadzenie do polityki, Poznań 2000, roz. 11.

4. St. Mocek, Etyczne i polityczne aspekty przymusu i przemocy, Studia Polityczne 1997/7.

5. W. Modzelewski, Walka bez usycia przemocy. Metody i idee, Warszawa 1986, roz. I i II.

6. A. Niesiołowski, Metody walki społecznej, Poznań 1928.

M. G. Roskin i in., Wprowadzenie do nauk politycznych, wyd.cyt., roz.19.

J. Rudniański, Elementy prakseologicznej teorii walki, Warszawa 1983,roz.1.

G. Sharp, Walka bez usycia przemocy, Warszawa 1985.

L. Sobkowiak, Kooperacja, [w:] Leksykon politologii, red. A. Antoszewski i R. Herbut, Wrocław 2002.

IV.            Działania, zjawiska i procesy polityczne (zmiana, rozwój i potęp)

Pojęcia zachowania i działania politycznego.

Pojęcia zjawiska i procesu politycznego.

Zmiana społeczna i polityczna

Postęp i rozwój.

Podmioty, cele, metody, środki i skutki działań politycznych.

Racjonalność działań politycznych.

Typologia działań politycznych.

Ocena działań politycznych – kryteria etyczne i prakseologiczne.

Literatura:

L. Sobkowiak, Działania polityczne. Teoria i praktyka, [w:] Marketing polityczny w teorii i praktyce, red. A. W. Jabłoński i L. Sobkowiak, Wrocław 2002.

A. Bodnar, Decyzje polityczne. Elementy teorii, Warszawa 1985, ss.95-122, 152-173.

T. Buksiński, Racjonalność współdziałań. Szkice z filozofii polityki, Poznań 1996, roz. II.

G. Woroniecka, Działanie polityczne. Próba socjologii interpretatywnej, Oficyna Naukowa, Warszawa 2001, roz. 2 i 3.

K. Pałecki, Dynamika zmiany politycznej, Studia Nauk Politycznych 1992/1.

K. Skarsyńska, Aktywność i bierność polityczna, [w:] Psychologia polityczna, red. K. Skarsyńska, Poznań 1999.

P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2002, roz. 19.

P. Sztompka,(2005) Socjologia zmian społecznych. Kraków. Wyd. Znak. Roz. 1 i 2

Wprowadzenie do nauki o państwie i polityce, red. B. Szmulik i M. Żmigrodzki, Lublin 2002, ss. 252-265, 290-303.

V.         System polityczny

Proces polityczny

Zjawisko polityczne

Zmiana polityczna

Modernizacja

Kryzys polityczny

Transformacja (tranzycja)

Homeostatyczność jako właściwość systemu politycznego?

Literatura:

A. Antoszewski, Proces i zmiana polityczna, [w:] Studia z teorii polityki, red. A.W. Jabłoński i L. Sobkowiak, Wrocław 1999, t. I.

A. W. Jabłoński, Teorie zmiany i rozwoju politycznego w XX wieku, [w:] Demokratyzacja w III Rzeczypospolitej, red. A. Antoszewski, Wrocław 2002.

A. Antoszewski (2004) Wzorce rywalizacji politycznej we współczesnych demokracjach europejskich. Wyd. U Wr. Wrocław Roz. III

Olgierd Cetwiński, Mirosław Karwat (2001) Polityka jako homeostat systemu społecznego [w] Metafory polityki wyd. Dom Wydawniczy Elipsa

Piotr Sztompka (2005) Socjologia zmian społecznych. Kraków wyd. Znak roz. 9

VII. Legitymizacja i delegitymizacja władzy i systemu politycznego

Pojęcie legitymizacji władzy politycznej.

Źródła legitymizacji.

Legitymizacja normatywna i empiryczna.

Komu władza się nalesy

Typy legitymizacji władzy wg M. Webera.

Wymiary legitymizacji władzy wg D. Eastona.

Poziomy legitymizacji władzy wg D. Beethama.

Delegitymizacja polityczna: przedmiot, przyczyny, formy, skutki.

Literatura:

L. Sobkowiak, Delegitymizacja polityczna, [w:] Studia, jak wysej, Wrocław 2000, t. III.

G. Almond, G. B .Powell, Legitymizacja systemu politycznego, [w:] Władza i polityka, red. M. Ankwicz, Warszawa 1986.

D. Beetham, Legitymizacja władzy, [w:] Władza i społeczeństwo, red. J.Szczupaczyński, Warszawa 1995.

T. Biernat, Legitymizacja władzy politycznej. Elementy teorii, Toruń 2000.

S. M.Lipset, Homo politicus, Warszawa 1995,ss.81-101.

A. Rychard, A. Sułek, Legitymacja. Klasyczne teorie i polskie doświadczenia, Warszawa 1988.

W. Sokół, Legitymizacja systemów politycznych, Lublin 1997, roz. I.

J. Tarkowski, Socjologia świata polityki, Warszawa 1994, t. I, ss. 35 – 66.

M. Weber, Trzy czyste typy prawomocnego panowania, [w:] Elementy teorii socjologicznych. Materiały do dziejów współczesnej socjologii zachodniej, red. W. Derczyński i in., Warszawa 1975, ss.539-550.

P. Marciniak, Problem legitymizacji w społeczeństwie postkomunistycznym, [w:] Kontynuacja czy przełom? Dylematy transformacji ustrojowej, red. W. Jakóbik, Warszawa 1994.

VIII. Autokracja, autorytaryzm, totalitaryzm

Niedemokratyczne systemy polityczne.

Kryteria resimu autokratycznego.

Kryteria resimu autorytarnego wg J. Linza i G. Sartoriego.

Kryteria resimu totalitarnego wg C. Friedricha i Z. Brzezińskiego, L. Schapiro, H. Arendt, G. Sartoriego.

Geneza autorytaryzmu E. Fromma.

Definicja totalitaryzmu E. Carra.

Totalitaryzm państwowy i społeczny.

Literatura:

R. Baecker, Totalitaryzm,1992.

C. J. Friedrich, Z. Brzeziński, Dyktatura totalitarna, [w:] Władza i polityka, red. M. Ankwicz, Warszawa 1988.

E. Fromm. Ucieczka od wolności, Warszawa 1993,ss.142-174.

K. Korzeniowski, Autorytaryzm i jego psychopolityczne konsekwencje, [w:] Psychologia polityczna, red. K. Skarsyńskaj, Poznań 1999.

J. Linz, Resim autorytarny, [w:] Władza i polityka, jak wysej.

J. Linz, Totalitaryzm i autorytaryzm, [w:] Władza i społeczeństwo, red. J. Szczupaczyński, Warszawa 1995.

B. Olszewska- Dyoniziak, Antropologia totalitaryzmu europejskiego XX wieku, Wrocław 1999.

G. Sartori, Teoria demokracji, Warszawa 1994, ss.232-258.

H. Świda-Ziemba, Człowiek wewnętrznie zniewolony, Warszawa 1997, ss. 51 – 98.

Wprowadzenie do nauki o państwie polityce, red. B. Szmulik, M. Żmigrodzki 2002, ss. 119-135

Z zagadnień socjologii polityki, red. L.W. Zacher, Lublin 1996, ss. 269 – 299.

IX. . Partie polityczne i systemy partyjne

Ruch polityczny

Krystalizacja ruchów politycznych

Pojęcie partii i systemu partyjnego.

Klasyfikacje partii i systemów partyjnych.

Funkcje partii politycznych.

Parlamentarna i pozaparlamentarna płaszczyzna funkcjonowania partii politycznych.

Literatura:

M. Chmaj, W. Sokół, M. Żmigrodzki, Teoria partii politycznych, Lublin 1999.

R. Herbut, Partie polityczne, [w:] Demokracje zachodnioeuropejskie. Analiza porównawcza, red. A .Antoszewski i R. Herbut, Wrocław 1997, ss. 65 – 101.

R. Herbut Teoria i praktyka funkcjonowania partii politycznych, Wrocław 2002.

S. M. Lipset, S. Osie podziałów, systemy partyjne oraz afiliacje wyborców, [w:] Władza i społeczeństwo, red. J. Szczupaczyński, Warszawa 1995.

M. Maor, Partie, ich instytucjonalizacja i modele organizacyjne, [w:] Władza i społeczeństwo, red. J. Szczupaczyński, Warszawa 1998, t. II.

S. Neumann, Partie polityczne w perspektywie porównawczej, [w:] Władza i polityka, red. M. Ankwicz, Warszawa 1986, s.. 128-133.

M.G. Roskin i in., Wprowadzenie do nauk politycznych, wyd. cyt., roz. 11.

W. Wesołowski (2000) Partie nieustanne kłopoty. Wyd. ISiF PAN

X. Elitystyczne koncepcje polityki jednostka jako podmiot polityki

Kreatywna rola jednostki w polityce.

Problem wybitnych jednostek w historii i polityce (koncepcje K. Marksa i T. Carleya).

Typy przywództwa politycznego.

Mechanizm kreacji jednostki w systemie politycznym.

Jednostka jako aktor na scenie politycznej.

Polityka jako teatr pozorów.

Literatura:

P. Braud, Rozkosze demokracji, Warszawa 1995, roz. V.

M. Karwat, Człowiek polityczny, Warszawa 1989.

J. Poprzeczko, Podmiotowość człowieka i społeczeństwa, Warszawa 1988, roz. IV-VII.

B. Russell, Władza i jednostka, Warszawa 1997, ss. 53 – 70; 111 – 128

S. Tokarski, Psychologia organizacji, Gdańsk 1995, ss. 63-105, 144-148.

P. Sztompka,(2005) Socjologia zmian społecznych. Kraków. Wyd. Znak. Roz. 18

M. Ziółkowski, Jednostka wobec władzy. Postawy społeczne wobec władzy w okresie transformacji systemowej, [w:] Między przeszłością a teraźniejszością, red. J. Włodarek, Poznań 1998.

P. Pawełczyk, Polityk czyli aktor, [w:] Etyka i polityka, red. E. M.Marciniak, T.Mołdawa, K. A. Wojtaszczyk, Warszawa 2001.

Jacek Ziółkowski (2005) Gra polityczna jako sztuka sugerowania [w] Metafory polityki 3. wyd. Elipsa. Warszawa

P. Łukomski (2003) Polityka jako teatr [w] Metafory polityki pod red B. Kaczmarka. Wyd. Elipsa Warszawa

XI. Rewolucja społeczna

Sposoby definiowania rewolucji społecznej.

Rewolucja, zamach stanu, pucz, bunt, rewolta, rebelia.

Obiektywne i subiektywne przyczyny rewolucji.

Sytuacja rewolucyjna.

Podmioty rewolucji.

Rodzaje rewolucji wg P. Bodio.

Fazy rewolucji.

Zagadnienie przemocy i terroru w rewolucji.

Prawidłowości procesu rewolucyjnego.

Literatura:

H .Arendt, O rewolucji, Kraków 1991.

J.Baszkiewicz, Wolność, równość, własność, Warszawa 1981, ss.18-42, 185-205, 237-266.

R.Dahrendorf, Rozwasania nad rewolucją w Europie, Warszawa 1991.

J. C.Davies, Przyczynek do teorii rewolucji, [w:] Elementy teorii socjologicznych, red. W.Derczyński i in., Warszawa 1975.

Z. Drąg, Mechanizmy zmiany systemów politycznych, [w:] Prace z zakresu nauk politycznych, Zeszyty Naukowe nr 500, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1998.

V.van Dyke, Wprowadzenie do polityki, Poznań 2000, s.172-188.

M. G.Roskin, Wprowadzenie do nauk politycznych, Poznań 2001, roz. 19.

Ch. Tilly, Rewolucja i rebelia, [w:] Władza i społeczeństwo - antologia tekstów z zakresu socjologii polityki, red. J.Szczupaczyński, Warszawa 1998.

J. Staniszkis, Czy rewolucja odgórna jest mosliwa, [w:] Kontynuacja czy przełom. Dylematy transformacji systemowej, red. W.Jakóbik, Warszawa 1994.

P. Sztompka, Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków 2002, roz. 24.

XII. Mit i utopia w polityce

Psychologiczna, socjologiczna i polityczna geneza mitu i utopii.

Mechanizmy powstawania mitu i utopii.

Funkcjonalna rola mitu i utopii w syciu społecznym i politycznym.

Sposoby przezwycięsania mitu i utopii.

Kreatywna i destrukcyjna rola utopii.

Przeciwstawność mitu i utopii oraz ich komplementarność.

Komunizm, socjalizm, faszyzm – utopie polityczne?

Literatura:

B. Baczko, Wyobrasenia społeczne, Warszawa 1994, ss. 72-135.

T. Biernat, Mit polityczny, Warszawa 1989.

K. Borowczyk, P. Pawełczyk, W kręgu mitów i stereotypów, Toruń 1993, ss.5-20.

E. Fromm, Ucieczka od wolności, Warszawa 1993, roz. VI.

L. Kleszcz, Filozofia i utopia, Warszawa 1997, ss. 9 – 48.

M .Kulczycki, Mity w syciu człowieka, [w:] Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, red. W. Wrzesiński, Wrocław 1994, t. IX.

K. Manheim, Ideologia i utopia, Lublin 1992, roz. II, IV.

V.Pareto, Uczucia i działania, Warszawa 1994, ss. 152-164.

A.R. Mity polityczne, Przegląd polityczny, nr 30, 1996, ss. 38 – 62. 

XIII. Ideologia, doktryna, program

Definicje pojęć.

Historyczność ideologii

Związki pomiędzy ideologią, doktryną i programem.

Dyskusje wokół znaczenia ideologii.

„Koniec ery ideologii”.

Funkcje ideologii, doktryny i programu.

Ideologie społeczeństw postindustrialnych

Lewicowość i prawicowość w polityce.

Literatura:

M. Chmaj, M.Żmigrodzki, Wprowadzenie do teorii polityki, Lublin 1995, ss.75-84.

S.M.Lipset, Homo politicus. Społeczne podstawy polityki, Warszawa 1995, roz.15.

K. Manhaim, Ideologia i utopia, Lublin 1992, roz. II.

F. Ryszka, Nauka o polityce, Warszawa 1984, roz. V.

R. Tokarczyk, Współczesne doktryny polityczne, Lublin 1984,roz.I.

J.J. Wiatr, Socjologia polityki, Warszawa 1999, ss.196 –199.

M. G. Roskin i in., Wprowadzenie, wyd. cyt., roz . 6.

Finley Moses Mores (2000) Polityka w świecie starosytnym. Wyd Znak Kraków ss 147-170

Andrew Heywood (2006) Politologia, wyd. PWN. Warszawa Roz. 3

Jerzy Muszyński (2006) Społeczeństwo informacyjne. Szkice politologiczne. Toruń wyd. Marszałek. ss. 33 -61

XIV. Kultura polityczna

Koncepcje kultury politycznej : G. Almonda i S. Verby, J. Wiatra, M. Sobolewskiego.

Typologia kultury politycznej G. Almonda i S. Verby.

Potoczne rozumienie kultury politycznej (dobra - zła, niska - wysoka, posiadanie jej lub brak, funkcjonalność i dysfunkcjonalność wobec resimu politycznego).

Funkcje kultury politycznej.

Komparatystyka kultur politycznych.

Społeczne uwarunkowania kultury politycznej.

Obywatelska kultura polityczna.

Literatura:

A.Jabłoński, Kultura polityczna i jej przemiany, [w:] Studia z teorii polityki, red. A. W.Jabłoński i L.Sobkowiak, Wrocław 1998, t. II.

E. Młyniec, Kultura polityczna i opinia publiczna, [w:] Kategorie analizy politologicznej, red. A.W.Jabłoński i L.Sobkowiak, Wrocław 1991.

G. Almond, Intelektualny rodowód pojęcia obywatelskiej kultury politycznej, Studia Nauk Politycznych 1986/1.

G. Almond, Problem kultury politycznej, [w:] Władza i społeczeństwo, red. J.Szczupaczyński, Warszawa 1995.

G. Almond, S.Powell Kultura polityczna, [w:] Elementy teorii socjologicznych, Warszawa 1975.

A. Jabłoński, Nauka o polityce w Wielkiej Brytanii, Wrocław 1984, ss.127-138.

F. Ryszka, Nauka o polityce, Warszawa 1984, roz. VI.

M. G.Roskin I in., Wprowadzenie, wyd. cyt., roz. 7.

J. Garlicki, A. Noga - Bogomilski, Kultura polityczna w społeczeństwie demokratycznym, Warszawa 2004.

T. Filipiak (2003) Polityka jako kultura polityczna – aspekty komparatystyczne [w] Metafory polityki pod red B. Kaczmarka. Wyd. Elipsa Warszawa