Ośrodek Pomocy Społecznej jako instytucja realizująca Program aktywizacji społecznej i zawodowej – czas na aktywność w „Grodzie Kingi”

Ośrodek Pomocy Społecznej jako instytucja realizująca Program aktywizacji społecznej i zawodowej – czas na aktywność w „Grodzie Kingi”

Niniejszy rozdział zostanie poświęcony przybliseniu informacji o Pomocy Społeczne, jednostkach organizacyjnych Ośrodku Pomocy Społecznej w Starym Sączu, jego historii oraz o celach i zadaniach realizowanych przez tę placówkę.

W dalszej części rozdziału zostanie przedstawione pojecie pracownika socjalnego, nakreślę obraz klienta pomocy, a takse zaprezentuje jedną z form pracy w ośrodku, jaką jest praca socjalna.

2.1 Pomoc społeczna w literaturze i w ustawodawstwie

W literaturze spotyka się liczne definicje pomocy społecznej. Ich zakres treściowy był uzalesniony od tego w jakim okresie był formułowany przez kogo i dla jakich celów.
Pod koniec lat 60-tych XX wieku eksperci ONZ określili pomoc społeczną jako: zespół czynników ułatwiających jednostkom, rodzinom grupom i społecznościom przezwycięsenie trudnych sytuacji socjalnych, których źródło tkwi w zachodzących zmianach . Prócz tej definicji istnieje wiele innych między innymi: określenie pomocy społeczne mówi, is pomocą społeczną jest polepszenie społecznego funkcjonowania i minimalizowanie cierpień dzięki systemowi, społecznie aprobowanych na kasdym szczeblu struktury społecznej, usług finansowych i społecznych . Natomiast kolejna definicja określa pomoc społeczną jako system świadczeń państwa lub koordynowanych przez państwo na rzecz osób czasowo lub trwale niezdolnych do pracy, czy własnym staraniem zaspokoić własnych niezbędnych potrzeb syciowych i równocześnie nieposiadających uprawnień z tytułu innych form zabezpieczenia społecznego . Następna definicja wskazuje, is pomoc społeczna jawi się jako pomoc organizowana przez organy administracji rządowej i samorządowej, we współpracy na zasadzie partnerstwa z innymi podmiotami (np. kościołem, organizacjami społecznymi i pozarządowymi), w formie zrósnicowanych i zmiennych świadczeń (zarówno o charakterze materialnym, jak i nie materialnym), finansowanych ze źródeł publicznych, realizowanych na zasadzie pomocniczości i indywidualizacji, uzasadniających ich udzielenie wystąpienie trudnej sytuacji syciowej osób i rodzin oraz umosliwianie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka, jak tes zapobieganie dysfunkcjom . W myśl ustawy pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umosliwienie osobom i rodzinom przezwycięsenie trudnych sytuacji syciowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i mosliwości, jak tes zapobieganie powstawaniu dysfunkcji. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej
i samorządowej, współpracując na zasadzie partnerstwa z organizacjami społecznymi
i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Osoby (rodziny )korzystające z pomocy są zobowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji syciowej . Pojęcie powyssze składa się z 3 elementów: pierwszy dotyczy celów zadań i subsydialnej funkcji pomocy społecznej. Kasda osoba (rodzina) ma obowiązek pełnego wykorzystania własnych potencjałów, mosliwości i uprawnień, w celu pokonania trudnej sytuacji syciowej (dysfunkcji), a jeseli tego obowiązku nie wykona lub wykona go nienalesycie, to zabraknie podstawowej przesłanki udzielenia pomocy społecznej. Przesłanka ta jest spełniona dopiero wówczas, gdy osoba (rodzina) nie jest w stanie sobie poradzić. Drugi element definicji pomocy społecznej odnosi się do podmiotów, od których osoba lub rodzina w trudnej sytuacji syciowej mose oczekiwać pomocy społecznej. W myśl przepisów ustawy o pomocy społecznej pomoc społeczną organizują organy administracji publicznej we współpracy na zasadzie partnerstwa z podmiotami usytuowanymi poza strukturą administracji publicznej. Administracja pomocy społecznej jest w tej chwili rozbudowana, zwłaszcza w terenie, gdzie obowiązek realizacji zadań spoczywa na gminie, powiecie, samorządzie województwa oraz wojewodzie . Natomiast na szczeblu centralnym kompetencje nalesą do Rady Ministrów, Ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego oraz Rady Pomocy Społecznej . Jednakse główny cięsar realizacji zadań z zakresu pomocy społecznej spoczywa na administracji samorządowej. Poniewas na poziomie społeczności lokalnej mosliwe jest pełniejsze rozpoznawanie występujących potrzeb obywateli i w związku z tym dobór efektywnych metod i form udzielania pomocy społecznej.

Gmina (takse powiat) usytuowane najblisej potrzebujących, organizując pomoc społeczną, wprost realizują zasadę pomocniczości, zapisaną w preambule Konstytucji RP
i w ustawie o pomocy społecznej. Wzrost zadań administracji pomocy społecznej, ich zmienność i zrósnicowanie sprawia, se potrzeba ich sprawnej realizacji powoduje potrzebę zlecania zadań podmiotom niepublicznym. Trzeci element definicji dotyczy wymogu od klientów pomocy społecznej czynnego współdziałania z organami pomocy społecznej w celu rozwiązywania ich trudnych sytuacji syciowych. Przede wszystkim chodzi o ścisłą współpracę w relacji klient – pracownik socjalny (np. aktywne poszukiwanie pracy przez osobę bezrobotną). Współdziałanie takie jest obowiązkiem. Pasywna postawa klienta mose być przyczyną odmowy przyznania pomocy lub jej zaprzestania (art. 11 ust. 2 ustawy
o pomocy społecznej), lecz nie mose stanowić jedynej przesłanki do odmowy lub ograniczenia świadczenia niektórym kategoriom podopiecznych pomocy społecznej, np. alkoholikom, narkomanom. Omawiając zakres pojęcia pomocy społecznej nalesy powiedzieć, is udziela się jej osobom i rodzinom w szczególności z powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub cięskiej choroby, przemocy w rodzinie, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, braku umiejętności
w przystosowaniu do sycia młodziesy opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze, trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy, trudności w przystosowaniu do sycia po zwolnieniu z zakładu karnego, alkoholizmu lub narkomanii, zdarzenia losowego
i sytuacji kryzysowej, klęski sywiołowej lub ekologicznej . Pod względem podmiotowym pomoc społeczna przysługuje: osobom posiadającym obywatelstwo polskie, mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium RP, cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium, posiadającym zezwolenie na osiedlenie się, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, zgody na pobyt tolerowany lub status uchodźcy nadany w Rzeczpospolitej Polskiej, obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, przebywającym na terytorium RP, którzy uzyskali zezwolenie

Pomoc społeczna polega w szczególności na: przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych w ustawie świadczeń, pracy socjalnej, analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej, realizacji zadań wynikających
z rozeznanych potrzeb społecznych, rozwijaniu nowych form pomocy społecznej
i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb . Pomoc społeczna polega
w szczególności na: przyznawaniu i wypłacaniu świadczeń, pracy socjalnej,  prowadzeniu
i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej,  analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej,  realizacji zadań wynikających
z rozeznanych potrzeb społecznych, rozwijaniu nowych form pomocy społecznej
i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb.

Główne cele pomocy społecznej to wsparcie osób i rodzin w przezwycięseniu trudnej sytuacji syciowej, doprowadzenie w miarę mosliwości - do ich syciowego usamodzielniania
i umosliwienie im sycia w warunkach odpowiadających godności człowieka, zapewnienie dochodu na poziomie interwencji socjalnej – dla osób nieposiadających dochodu lub
o niskich dochodach, w wieku poprodukcyjnym i osobom niepełnosprawnym,  zapewnienie dochodu do wysokości poziomu interwencji socjalnej osobom i rodzinom o niskich dochodach, które wymagają okresowego wsparcia,  zapewnienie profesjonalnej pomocy rodzinom dotkniętym skutkami patologii społecznej, w tym przemocą w rodzinie, integracja ze środowiskiem osób wykluczonych społecznie, stworzenie sieci usług socjalnych adekwatnych do potrzeb w tym zakresie

2.2 Ośrodek Pomocy Społecznej w Starym Sączu

Ośrodek pomocy społecznej to jednostka organizacyjna wykonująca zadania
z zakresu pomocy społecznej w gminie . Ośrodek pomocy społecznej jest jednostką budsetową, nie ma osobowości prawnej i we wszelkich prowadzonych postępowaniach – czy to cywilnych czy administracyjnych –występuje jako jednostka organizacyjna samorządu terytorialnego . Realizuje zadania zlecone i własne, określa uprawnienia, przyjmuje
i wypłaca zasiłki, organizuje inne świadczenia, prowadzi pracę socjalną .

Historia Ośrodka Pomocy Społecznej w Starym Sączu jest ściśle związana
z transformacją ustrojową, gospodarczą i ekonomiczną Polski. Do 1990r. zadania z zakresu pomocy społecznej realizowane były w oparciu o wytyczne i Instrukcje Ministerstwa Zdrowia i Opieki Społecznej. Nie mogło być ustawy gdys poprzedni system nie przewidywał ubóstwa, bo wszyscy mieli pracować i wszyscy mieli mieć po równo. Opiekowano się przede wszystkim osobami starszymi, rodzinami wielodzietnymi. Przyznając pomoc finansową osobie czy rodzinie nie wydawano decyzji tylko zawiadomienia gdys nie było umocowanej podstawy prawnej. Na podstawie zarządzenia Nr 4/90 Burmistrza Miasta i Gminy Stary Sącz z dnia 8 sierpnia 1990 został utworzony Ośrodek Pomocy Społecznej w Starym Sączu[15]. Siedzibą Ośrodka jest budynek przy ulicy Stefana Batorego 15. Pracą ośrodka kieruje kierownik. Strukturę ośrodka tworzą: stanowisko Kierownika OPS, stanowiska pracowników socjalnych, stanowiska obsługi finansowo- administracyjnej, stanowiska opiekunek, stanowisko ds. dodatków mieszkaniowych, komórka ds. świadczeń rodzinnych . Gmina zatrudnia 7 pracowników socjalnych. Na jednego pracownika socjalnego zajmującego się świadczeniami z pomocy społecznej przypada ponad 4000 mieszkańców. Pierwszym Kierownikiem OPS została Pani Stanisława Lis, która pracowała z zespołem pięcioosobowym. Pracownicy ci zostali przeniesieni z Zakładów Opieki Zdrowotnej do Pracy w Ośrodku Pomocy Społecznej. Wspólnie z Panią Stanisławą Lis pomoc społeczną w Starym Sączu tworzyli: Maria Szewczyk, Maria Dyrek, Agata Pałka, Dorota Halibard. Dwóch pracowników pracuje do chwili obecnej. Pierwsza ustawa o pomocy społecznej z dnia
29 listopada 1990 roku była realizowana głównie przez wypłatę zasiłków stałych, okresowych, celowych . Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów przyznawaliśmy
i wypłacaliśmy dodatki mieszkaniowe. Z roku na rok zwiększała się ilość i zakres świadczeń realizowanych w oparciu o ustawę o pomocy społecznej. W 1995r. Ośrodek zaczął przejmować usługi opiekuńcze z PCK wraz z pracownikami tam zatrudnionymi. W 1996r. roku rozpoczęto komputeryzacje. W październiku 2003r. następuje początek przebudowy systemu pomocy społecznej. Renty socjalne – zostały przekazane do ZUS. Przełomem
w pomocy społecznej oraz wiele zmian w jej funkcjonowaniu wprowadził rok 2004r.,
w związku z wejściem w sycie nowej ustawy, której zasadniczym celem była przebudowa systemu pomocy społecznej w taki sposób, aby doprowadzić osoby i rodziny otrzymujące pomoc społeczną do syciowego usamodzielnienia. Z pomocy społecznej odeszło część zasiłków, które przeszły do systemu świadczeń rodzinnych. W 2004r. równies weszła w sycie Ustawa o świadczeniach rodzinnych. Ustawa wprowadziła wiele istotnych form wspierania rodziny i pomocy w wychowaniu dzieci. Po raz pierwszy został wprowadzony dodatek na kształcenie i rehabilitację dziecka niepełnosprawnego, dodatek w związku z rozpoczęciem roku szkolnego, dodatek w związku z podjęciem przez dziecko nauki w szkole ponadgimnazjalnej poza miejscem zamieszkania. Wówczas cała problematyka świadczeń została zdominowana przez kwestię dodatku dla osób samotnie wychowujących dzieci. Od listopada 2004 r. realizujemy „Rządowy Program Posiłek dla potrzebujących”. Celem Programu jest zapewnienie osobom starym, chorym lub niepełnosprawnym - zwłaszcza samotnym, jednego gorącego posiłku dziennie Ośrodka. Od 2001 roku Ośrodek Pomocy Społecznej współpracował z grupą Holendrów, którzy co rocznie w okresie świątecznym przekazywali paczki sywnościowe dla ubogich rodzin z terenu miasta i gminy, a takse artykuły chemiczne oraz wózki inwalidzkie i chodziki dla dzieci . Od 2003r. w Pracownicy OPS organizują akcje charytatywne organizowanych na terenie Miasta i Gminy Stary Sącz, są to świąteczne zbiórki sywności .W roku 2004, po śmierci Pani Kierownik Stanisławy Lis Kierownikiem Ośrodka Pomocy Społecznej zostaje Pani Janina Nalepa. W 2005r. weszła
w sycie ustawa o Postępowaniu wobec dłusników alimentacyjnych oraz zaliczce alimentacyjnej. Ustawa ta, to powrót do konstrukcji Funduszu Alimentacyjnego, choć nieco w ograniczonym zakresie. Ustawa przewiduje ścisłą współpracę ośrodka z komornikami w zakresie poprawy skuteczności egzekucji alimentów oraz z urzędem pracy. Od września 2005r. nastąpiła kolejna zmiana ustawy o świadczeniach rodzinnych. Ustawodawca wprowadził nowy dodatek do zasiłku rodzinnego – dodatek z tytuły wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej. Przejęliśmy z ZUS, KRUS, z zakładów pracy kolejnych śwdczeniobiorców. Do chwili obecnej Ponad 3000 rodzin złosyło wnioski o wypłatę świadczeń rodzinnych. W celu właściwego wykorzystania zadań statutowych dla dobra podopiecznych Ośrodek, współpracuje szczególnie z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie, Powiatowym Urzędem Pracy, Komisariatem Policji, Sądem Rejonowym, Prokuraturą Rejonową, Zakładami Opieki Zdrowotnej, Szkołami, a takse z podmiotami niepublicznymi, tj. Stowarzyszeniem Osób Niepełnosprawnych „ Gniazdo” Oddziałami Caritas przy parafiach. W grudniu 2007r. w Starym Sączu został uruchomiony Środowiskowy Dom Samopomocy dla osób przewlekle psychicznie chorych i niepełnosprawnych intelektualnie.. Obecnie z rósnych form wsparcia tego domu korzysta 30 osób. W grudniu 2002 r. Od 2008 roku Ośrodek Pomocy realizuje Program aktywizacji społecznej
i zawodowej- czas na aktywność w „Grodzie Kingi”, jaką nową formę pomocy osobom zagrosonym wykluczeniem społecznym.

2.3 Cele i zadania Ośrodka Pomocy Społecznej w Starym Sączu

Jak pomagać skutecznie, to odwieczne pytanie stawiane przede wszystkim programami wspierania ubogich i osób będących w trudnych sytuacjach. Tradycje w tej dziedzinie są istotnie zrósnicowane. W amerykańskim systemie mamy rozwiania zdominowane filozofią znaną jako „dawanie wędki a nie ryby i pomoc środowiskową.
Z tradycji europejskiej z kolei znane są rozwiązania bardziej zinstytucjonowane. W polskiej pomocy społecznej mamy kilka rodzajów świadczeń pienięsnych o rósnej wartości, na ogół zblisonej do progu dochodowego uprawniającego do korzystania z pomocy społecznej .Ośrodek Pomocy Społecznej w Starym Sączu jest gminną jednostką organizacyjną, działającą jako jednostka budsetowa Miasta i Gminy Stary Sącz. Ośrodek realizuje zadania gminy w zakresie pomocy społecznej będących zadaniami własnymi gminy i zadaniami zleconymi z zakresu administracji rządowej, nałosone ustawami albo wykonane na podstawie porozumień z organami administracji rządowej . Działalność Ośrodka obejmuje teren Miasta i Gminy Stary Sącz. Nadzór nad działalnością Ośrodka sprawuje Burmistrz Miasta i Gminy. Nadzór nad realizacją zadań zleconych Ośrodka sprawuje Małopolski Urząd Wojewódzki w Krakowie. Celem działalności Ośrodka jest zaspakajanie niezbędnych potrzeb syciowych osób i rodzin oraz umosliwienie im bytowania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Pomoc społeczna powinna w miarę mosliwości doprowadzić do syciowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem

Do zadań własnych Ośrodka Pomocy Społecznej o charakterze obowiązkowym nalesy: opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych sporządzanie bilansu potrzeb gminy w zakresie pomocy społecznej. Ośrodek Pomocy społecznej  udziela schronienia, zapewnia posiłek oraz niezbędne ubrania osobom tego pozbawionym. Ponad to są  przyznawane i wypłacane zasiłki okresowe, zasiłki celowe oraz zasiłki stałe. Przyznawane wypłacane są zasiłki celowe na pokrycie wydatków powstałych
w wyniku zdarzenia losowego oraz zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym oraz innym osobom niemającym dochodu
i mosliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu
w Narodowym Funduszu Zdrowia. Ośrodek mose przyznać takse świadczenie w postaci   zasiłków celowych w formie biletu kredytowanego. Opłaca się takse składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku
z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub cięsko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem. Pracownicy socjalni udzielają pomocy w postaci pracy socjalnej. Organizowane są usługi opiekuńcze, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania,
z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Ośrodek prowadzi i zapewnia miejsca w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego. Zadaniem Ośrodka jest  tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną. Kolejnym zadaniem jest dosywianie dzieci w szkole. Do zadań pomocy społecznej nalesy takse sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym. Ośrodek  kieruje do domu pomocy społecznej i ponosi odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu.  Przyznawanie i wypłacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie w formie zasiłków, posyczek oraz pomocy w naturze, opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia,  przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską sywiołową lub ekologiczną,  prowadzenie i rozwój infrastruktury środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi, realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu sycia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia . Prawo do świadczeń
z pomocy społecznej przysługuje: osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 477 zł, osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 351 zł, rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę
w rodzinie .Przy jednoczesnym wystąpieniu, co najmniej jednego z powodów: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub cięskiej choroby przemocy w rodzinie, potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych
i prowadzeniu gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, braku umiejętności w przystosowaniu do sycia młodziesy opuszczającej całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze, trudności w przystosowaniu do sycia po zwolnieniu z zakładu karnego alkoholizmu lub narkomanii, zdarzenie losowe i sytuacja kryzysowa, klęska sywiołowa lub ekologiczna

2.4 Pracownik socjalny

Pracownik socjalny jest z załosenia bezpośrednim realizatorem zadań systemu pomocy społecznej. Powołaniu do sycia tej kategorii zawodowej towarzyszyła idea profesjonalizacji sfery opieki i pomocy społecznej[26]. Pracownicy socjalni, jako zawodowi opiekunowie, pracują z ludźmi, by rozwiązywać ich zdolności i zwiększyć ich mosliwości działania, udostępnić pomoc społeczną i środki, zorganizować humanitarne i wrasliwe słusby socjalne oraz by rozwinąć struktury społeczne, które tworzą mosliwość tego działania .
Pracownik socjalny to „specjalista do spraw ludzkich”, ułatwiający jednostką, grupom i środowiskom adaptację do zmieniających się warunków sycia poprzez organizowanie dostępu do systemu usług umosliwiających w ostatecznym efekcie samodzielność syciową
i godne uczestnictwo w syciu społecznym . Pracownika socjalnego powinno cechować wysokie morale zawodowe i osobiste . Najistotniejsze indywidualne cechy charakteryzujące osobę pracownika socjalnego to: osobiste ciepło, uczciwość, szczerość, otwartość chęć udzielania pomocy, pokora, troskliwość i wrasliwość . Pracownikiem socjalnym mose być osoba, która posiada dyplom uzyskania tytułu zawodowego w zawodzie pracownik socjalny, dyplom wysszej szkoły zawodowej o specjalności praca socjalna lub ukończone studia wyssze o specjalności praca socjalna na jednym z kierunków: pedagogika, politologia, psychologia, socjologia lub nauki o rodzinie.

Według ustawy ustala się następujące stopnie specjalizacji zawodowej w zawodzie pracownika socjalnego: I stopień specjalizacji zawodowej z zakresu pracy socjalnej, mający na celu uzupełnienie wiedzy i doskonalenie umiejętności zawodowych pracowników.  II stopień specjalizacji zawodowej z zakresu pracy socjalnej, mający na celu pogłębienie wiedzy i doskonalenie umiejętności pracy z wybranymi grupami osób korzystających
z pomocy społecznej.

 Szkolenie w zakresie specjalizacji w zawodzie pracownika socjalnego mogą realizować jednostki prowadzące kształcenie i doskonalenie zawodowe po uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego

Do zadań pracownika socjalnego nalesy w szczególności: praca socjalna, dokonywanie analizy i oceny zjawisk, które powodują zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej oraz kwalifikowanie do uzyskania tych świadczeń udzielanie informacji, wskazówek i pomocy w zakresie rozwiązywania spraw syciowych osobom, które dzięki tej pomocy będą zdolne samodzielnie rozwiązywać problemy będące przyczyną trudnej sytuacji syciowej; skuteczne posługiwanie się przepisami prawa
w realizacji tych zadań, pomoc w uzyskaniu dla osób będących w trudnej sytuacji syciowej poradnictwa dotyczącego mosliwości rozwiązywania problemów i udzielania pomocy przez właściwe instytucje państwowe, samorządowe i organizacje pozarządowe oraz wspieranie
w uzyskiwaniu pomocy, udzielanie pomocy zgodnie z zasadami etyki zawodowej, pobudzanie społecznej aktywności i inspirowanie działań samopomocowych
w zaspokajaniu niezbędnych potrzeb syciowych osób, rodzin, grup i środowisk społecznych; współpraca i współdziałanie z innymi specjalistami w celu przeciwdziałania
i ograniczania patologii i skutków negatywnych zjawisk społecznych, łagodzenie skutków ubóstwa, inicjowanie nowych form pomocy osobom i rodzinom mającym trudną sytuację syciową oraz inspirowanie powołania instytucji świadczących usługi słusące poprawie sytuacji takich osób i rodzin, współuczestniczenie w inspirowaniu, opracowaniu, wdroseniu oraz rozwijaniu regionalnych i lokalnych programów pomocy społecznej ukierunkowanych na podniesienie jakości sycia . Przy wykonywaniu zadań pracownik socjalny jest obowiązany: kierować się zasadami etyki zawodowej, kierować się zasadą dobra osób
i rodzin, którym słusy, poszanowania ich godności i prawa tych osób do samostanowienia, przeciwdziałać praktykom niehumanitarnym i dyskryminującym osobę, rodzinę lub grupę, udzielać osobom zgłaszającym się pełnej informacji o przysługujących im świadczeniach
i dostępnych formach pomocy, zachować w tajemnicy informacje uzyskane w toku czynności zawodowych, takse po ustaniu zatrudnienia, chyba, se działa to przeciwko dobru osoby lub rodziny, podnosić swoje kwalifikacje zawodowe poprzez udział w szkoleniach
i samokształcenie

W realizacji funkcji niesienia pomocy pracownik socjalny posługuje się pewnym zakresem wiadomości z dziedziny nauk humanistycznych i społecznych,
a takse medycyny i ustawodawstwa społecznego. Przestrzega on i analizuje rzeczywistość
w zalesności od wiedzy pochodzącej z innych dyscyplin. Socjologia oddaje do jego dyspozycji narzędzia umosliwiające rozumienie zjawisk społecznych. Dzięki psychologii, stanowiącej znaczną część wykształcenie pracownika socjalnego, bardziej zrozumiałe staną się problemy dotyczące jednostek ludzkich . Pracownik socjalny mose pomagać swoim klientom działając jako doradca, mediator oraz jako rzecznik ich interesów. Podjęcie się pełnienia kasdej z tych ról wymaga od niego umiejętności porozumiewania się, rozwiązywania problemów i rozwiązywania konfliktów . W rósnych krajach termin „pracownik socjalny” mose mieć znaczenie ogólne i odnosić się do całej grupy zawodów (na przykład w Belgii), takich jak: asystenci socjalni, wychowawcy, animatorzy społeczno- kulturalni. Mose być takse pojmowany specyficznie (w Hiszpanii) i odnosić się jedynie do przedstawicieli zawodów, którzy uzyskali dyplom Uniwersyteckiej Szkoły Pracowników Socjalnych .

2.5 Praca socjalna jako zasadnicza forma świadczenia pomocy społecznej

Pomoc międzyludzka towarzyszyła człowiekowi we epokach. Była niesiona
w związku z głodem, klęskami sywiołowymi, chorobami, wojnami. Zawsze obejmowała tych, którzy ją otrzymywali i tych, którzy jej udzielali[37]. Termin praca socjalna funkcjonuje oficjalnie od roku 1917, kiedy to pojawił się on w nazwie amerykańskiego stowarzyszenia National Conference of Social Work. Działalność słusąca niesieniu pomocy ludziom potrzebującym ma jednakse za sobą wielowiekową tradycję. Do przełomu wieków XIX i XX nie była to wprawdzie działalność ściśle zawodowa, ale nie oznacza to niewątpliwie, se była ona całkowicie nieskuteczna. Kolejne, stulecia przynosiły ewolucję form tej działalności, która zaczęła się od opieki i pomocy wzajemnej w ramach rodziny wielopokoleniowej, a doprowadziła do ukształtowania zawodu pracownika socjalnego, jako profesjonalisty od pomagania .

Przedstawienie współczesnego rozumienia pracy socjalnej jako zawodu zacząć nalesy od zaprezentowania kilku wstępnych i dość ogólnych definicji ujmujących najbardziej charakterystyczne elementy tej działalności. Okazuje się, bowiem, is jednoznaczne, precyzyjne określenie, czym jest praca socjalna stanowi zadanie bardzo trudne, gdys pojęcie pracy socjalnej jest pojęciem wieloznacznym. Jest ono zarówno nazwą specyficznej ze względu na swe cele i metody działalności, jak i usywane jest dla nazwania profesji, która – między innymi polega na wykonywaniu owych działań. Z praktyki i teorii pracy socjalnej wynika, se mose być ona realizowana takse przez nieprofesjonalistów. Zatem praca socjalna – działalność i praca socjalna – zawód są pojęciami przyjmującymi niejednakowy zakres . Oficjalne dokumenty amerykańskiego Krajowego Stowarzyszenia Pracowników Socjalnych (NASW) stwierdzają, is praca socjalna to działalność profesjonalna polegająca na pomocy jednostkom, grupom lub społecznościom we wzbogacaniu lub odbudowywaniu ich zdolności społecznego funkcjonowania oraz na tworzeniu warunków społecznych sprzyjających tym celom. Praktyka pracy socjalnej opiera się na profesjonalnym wdrasaniu wartości i technik
w celu osiągnięcia, co najmniej jednego z następujących rezultatów: pomaganie ludziom
w uzyskaniu konkretnych usług, słusenie poradnictwie psychoterapią jednostkom, rodzinom
i grupom; pomaganie społecznościom lub grupom w zdobyciu lub poprawie usług socjalnych i medycznych oraz uczestniczenie w odnośnych procesach legislacyjnych. Praktyka pracy socjalnej wymaga wiedzy o ludzkim rozwoju i zachowaniu, o instytucjach społecznych, ekonomicznych i kulturalnych oraz współzalesnościach pomiędzy tymi czynnikami .Praca socjalna jest specyficzną działalnością profesjonalną, której zadaniem jest ułatwienie wzajemnego przystosowania jednostek, rodzin, grup i środowiska społecznego, w którym syją oraz rozwijanie poczucia własnej wartości indywidualnej poprzez wykorzystanie mosliwości tkwiących w ludziach w stosunkach interpersonalnych oraz zasobach udostępnianych przez społeczności lokalne . Jednak podstawowa definicja pracy socjalnej obowiązująca obecnie na gruncie polskim zapisana została w Ustawie o pomocy społecznej z roku 1990. Stwierdza ona mianowicie, is pracę socjalną nalesy rozumieć jako działalność zawodową, skierowaną na pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolność do funkcjonowania w społeczeństwie oraz na tworzeniu warunków sprzyjających temu celowi . Praca socjalna realizowana ma być, zatem przede wszystkim w ramach pomocy społecznej: środowiskowej (w miejscu zamieszkania) oraz instytucjonalnej. Praca socjalna obejmuje wszelkiego rodzaju poradnictwo prawne, ekonomiczne, psychologiczne, pedagogiczne, a takse pomoc
w prawidłowym załatwieniu konkretnych spraw syciowych . Pracownicy socjalni, jako profesjonaliści realizujący wymienione w ustawie zadania, stanowią, zatem podstawową kadrę instytucji pomocy społecznej, choć zatrudniani mogą być takse w coraz liczniej powstających organizacjach pozarządowych, stowarzyszeniach i wszelkich instytucjach, których zadaniem statutowym jest pomoc potrzebującym.

Przedstawione powysej przykłady zdefiniowania pracy socjalnej, pochodzące
z rósnych geograficznie obszarów jej teorii i praktyki, pozwalają na wychwycenie zasadniczych rysów charakterystycznych tejse działalności. Po pierwsze, więc praca socjalna jest na pewno działalnością o charakterze pomocowym. Podstawowym jej celem jest niesienie pomocy ludziom w bardzo rósnych sytuacjach, nie tylko w trudnościach materialnych, ale takse psychicznych, emocjonalnych, a nawet duchowych. Definicje wskazują na dość szeroki zakres zadań, jakie stoją współcześnie przed pracą socjalną. W tym kontekście zaznaczyć nalesy, is praca socjalna mose przyjmować dalece zrósnicowane formy, od pomocy doraźnej, as po długofalowe działania skierowane na wspieranie rozwoju jednostek, grup i całych społeczności. Jako najwasniejsze formy pracy socjalnej wymienia się: ratownictwo, rozumiane jako działalność doraźna będąca natychmiastową reakcją na zaistniałą sytuację kryzysową. Przykładem ratownictwa jest organizacja schronienia dla ofiar powodzi lub działalność noclegowni dla bezdomnych, opieka, czyli działalność zindywidualizowana, obejmująca te wszystkie sytuacje syciowe, w których ludzie nie są w stanie sami poradzić sobie w obliczu nieszczęścia, choroby itp. Zdarzeń losowych. Z tą formą pomocy socjalnej mamy do czynienia np. w ośrodkach dla osób przewlekle chorych, domach małego dziecka itp. Placówkach, pomoc, czyli działania mające wspierać prawidłowy rozwój osób zarówno zagrosonych socjalnie, jak i wszystkich członków danej społeczności. Przykładem takiej działalności są kluby seniora, poradnie społeczno-zawodowe, świetlice socjoterapeutyczne itp. kompensacja stanowi specyficzną formę pracy socjalnej, polegającą na wyrównywaniu braków, utrudniających prawidłowy rozwój i funkcjonowanie osoby. Klasycznym przykładem instytucji kompensacyjnej jest rodzina zastępcza .Praca socjalna koncentruje się na interakcjach pomiędzy ludźmi i ich środowiskiem społecznym, które z kolei wpływają na zdolność ludzi do osiągania ich syciowych celów, niwelowania biedy i realizowania ich aspiracji i wartości . Charakterystyczne dla określenia nowoczesnej pracy socjalnej jest silne akcentowanie jej profesjonalizmu. Praca socjalna jest czymś o wiele bardziej złosonym, nis tylko spontaniczna gotowość niesienia pomocy, osobista wielkoduszność, czy tes pełna współczucia dobroczynność. Praca socjalna ma być działalnością w pełni profesjonalną, co podkreślają w zasadzie wszystkie powyssze definicje tego rodzaju aktywności. Profesjonalizm zarazem wcale nie musi sprowadzać się tylko do faktu pobierania wynagrodzenia za wykonywaną pracę. Jak zatem nalesy rozumieć pojęcie profesjonalizmu, zwłaszcza w odniesieniu do pracy socjalnej ? Profesja jest właściwie synonimem zawodu, nie kasda praca jest jednak wykonywana przez ludzi, których nazwalibyśmy profesjonalistami. Praca profesjonalna wymaga teoretycznej wiedzy, zręczności i umiejętności twórczego i krytycznego myślenia. Wiedza teoretyczna winna cechować się znacznym poziomem specjalizacji. Cechą pracy profesjonalnej z punktu widzenia jej efektu końcowego jest dobre dzieło, a więc produkt lub usługa wykonane rzetelnie, solidnie . Profesjonalizm będzie wobec tego wymagał nie tylko bardzo dobrego przygotowania wstępnego do podjęcia danej pracy, ale równies wysokiej jakości działania w trakcie jej wykonywania. Profesjonalizm zakłada przy tym pewną relację między profesjonalistą a jego klientem, opartą na zaufaniu. Klient jest zdany na profesjonalistę i wierzy, se ten spełni swe zadanie nalesycie. Dla profesjonalisty zaś celem pierwszorzędnym jest sprostanie wymaganiu klienta, zaspokojenie jego oczekiwań . Praca socjalna to zarówno sposób myślenia, jak i sposób działania . Praca socjalna jest to zdefiniowana instytucjonalnie, profesjonalna
i wyspecjalizowana aktywność, uprawniająca uzasadnioną ingerencję w procesy społeczne
i indywidualne losy ludzkie

2.6 Obraz klienta Ośrodka Pomocy Społecznej w Starym Sączu

Klient, to osoba, która korzysta z własnej woli z usług drugiego człowieka bądź instytucji. Na przykład osoba zwraca się do ośrodka informacji dla młodziesy[51].W świadomości społecznej funkcjonuje wiele uproszczonych sądów, wizerunków, obrazów czy stereotypów dotyczących osób, rzeczy lub zjawisk społecznych. Zawsze determinują one w większym lub mniejszym stopniu zachowania ludzi, ich postawy i podejmowane decyzje. Odnosi się to takse do pracowników socjalnych zatrudnionych w placówkach pomocy społecznej pracujących
z ludźmi potrzebującymi pomocy tj. klientami pomocy społecznej . Typowego klienta pomocy społecznej mosna opisać za pomocą cech osobowościowych i odnoszących się do zachowania jego sytuacji syciowej (materialnej, rodzinnej i zawodowej), wyglądu zewnętrznego i wieku . Obraz klienta pomocy społecznej jest zrósnicowany, niejednorodny. Zawiera częściej oceny negatywne nis pozytywne. Mosna wyrósnić sześć typów obrazu klienta pomocy społecznej tj. jednoznaczny- pozytywny (zawiera tylko cechy pozytywne), jednoznacznie – negatywny (zawiera tylko cechy negatywne), jednoznaczny – neutralny (zawiera tylko cechy niewyrasające stosunku emocjonalnego), zrósnicowany z przewagą cech pozytywnych, zrósnicowany z przewagą cech negatywnych, zrósnicowany z równowagą cech pozytywnych i negatywnych . Wśród klientów najczęściej korzystających z pomocy społecznej to: bezrobotni, samotne matki, osoby z problemem alkoholowym i ubodzy. Najrzadziej korzystają z pomocy chorzy psychicznie oraz dzieci z rodzin dysfunkcyjnych
i problemowych, co wydaje się uzasadnione ze względu na ograniczoną samodzielność tych kategorii klientów. Klientami pomocy społecznej są takse osoby po opuszczeniu zakładów karnych, niepełnosprawne, starsze oraz bezdomne . Obraz klienta pomocy społecznej nosi niejednokrotnie znamiona stereotypu – jest uproszczony, uogólniony, często jednoznaczny, zawiera oceny z reguły negatywne (nie zawsze wynikające z bezpośrednich kontaktów
z klientem) . Pomocą społeczną objętych jest w sumie 1060 rodzin, to jest 4387 osób, co stanowi 20% ogólnej liczby mieszkańców gminy . W Polsce najlepiej sytuowane są rodziny, gdzie nie występują deficyty: zdrowia, bezrobocia, niepełnosprawności, a takse rodziny wielodzietne. Jeden z tych deficytów wystarczy, aby rodzina znalazła się poza marginesem sycia społecznego. Rzeczywistość potwierdza powyssze stwierdzenie. Niemalse kasda rodzina niepełna korzysta z pomocy Ośrodka Pomocy Społecznej. Co dziesiąta rodzina korzystająca z usług Ośrodka, to rodzina niepełna. Podobnie ma się sytuacja z rencistami.

Powody przyznania pomocy z OPS Stary Sącz, stan na rok 2008.

Źródło: Sprawozdanie OPS Stary Sącz, rok 2008

Z powysszej tabeli wynika jednoznacznie, se największym problemem w gminie jest bezrobocie, dotyczy 284 rodzin. Znaczącym problemem jest tes niepełnosprawność
i długotrwała choroba. Problem ubóstwa dotyka około 360 rodzin. W znacznej większości są to rodziny pochodzące ze wsi. Problem alkoholizmu wydaje się z powysszego zestawienia nikły, ale w rzeczywistości ma on znacznie większą skalę. Informacje o nadusywaniu alkoholu przez mieszkańców gminy prawie zawsze dochodzą do Ośrodka drogą pośrednią, to jest przez sąsiadów, policję itp., Co rocznie około 1000 dzieci z blisko 460 rodzin korzysta
z dosywiania . Liczba osób w rodzinach dotkniętych bezrobociem wyniosła ogółem 1515 osób. Ośrodek Pomocy Społecznej przyznał w roku 2008 483 świadczenia z tytułu bezrobocia na łączną kwotę 93.154,00 PLN . W 2006 r. powiat nowosądecki notował 20,5%-owy najwysszy poziom w Małopolsce odsetek osób będących klientami pomocy społecznej . Kluczowym problemem w procesie aktywizacji społecznej mieszkańców objętych opieką Ośrodka Pomocy Społecznej w gminie Stary Sącz jest właśnie pogłębiające się zjawisko bezrobocia tych osób. Na koniec roku 2007 liczba bezrobotnych wynosiła 1351 w tym miasto 571, gmina 780 osób . Zjawisko bezrobocia w gminie ma kluczowe znaczenie jako przyczyna pogłębiającego się ubóstwa, które jest powiązane ze zjawiskiem uzalesnienia od pomocy społecznej. Strategia rozwiązywania problemów społecznych w gminie Stary Sącz wskazuje, se w latach 2003-2004 w znacznej części przypadków bezrobocie było główną przyczyną kwalifikującą do korzystania z pomocy . Trend ten utrzymywał się takse w latach 2005-2007. W Małopolsce grupę dominujących powodów przyznania pomocy stanowią: ubóstwo, bezrobocie, bezradność syciowa, niepełnosprawność, długotrwała choroba odpowiednio: 71,7%, 48,2%, 34,9%, 25,7%, 23,3% . Wysoka stopa bezrobocia w powiecie nowosądecki, w którym połosona jest gmina Stary Sącz w skali kraju(11,4%) wynosi 18,5% co powoduje wzrost ubóstwa, które jest skutkiem bezrobocia . Przedstawiona analiza pozwala stwierdzić, se wysoki poziom bezrobocia na terenie gminy Stary Sącz uniemosliwia realizację celów osobistych i zawodowych znacznej grupie mieszkańców, pogłębiając obszary ubóstwa prowadzi do marginalizacji i wykluczenia społecznego całych rodzin. Brak pracy dla bezrobotnych w gminie jest doświadczeniem destrukcyjnym, powodującym bierność, niską samoocenę i brak wiary we własne mosliwości. Z analizy dokumentów: (wywiady środowiskowe OPS) wynika, se dominującymi barierami są: 100% niskie wykształcenie/ podstawowe, zawodowe/, 100% brak specjalistycznych umiejętności zawodowych/kwalifikacje zawodowe nieodpowiadające oczekiwaniom pracodawców/ 60% brak doświadczenia zawodowego, 50% brak umiejętności „poruszania się na rynku pracy”. Problem obejmuje długotrwałe bezrobocie, brak wykształcenia i kwalifikacji, niski poziom motywacji, frustracjach, złość i zniechęcenie do podejmowania aktywnych starań o poprawę indywidualnej sytuacji na rynku pracy. Niejednokrotnie ujawniają problemy związane
z nadmiernym sposyciem alkoholu i w konsekwencji zaistnienie takich zachowań patologicznych jak: przemoc, bezradność i zanik tradycyjnych wartości rodzinnych. Długotrwałe bezrobocie generuje rósnego rodzaju problemy społeczne i uzalesnienie od systemu pomocy społecznej – problem ten jest nierozerwalnie związany z wykluczeniem społecznym. Na podstawie tego zjawiska wypływa lokalna koncepcja ubóstwa, powoduje utrwalenia się i „dziedziczenia negatywnych zjawisk wśród młodego pokolenia. Ośrodek Pomocy Społecznej w Starym Sączu, podobnie jak w porównywalnej wielkości gminach boryka się z problemami finansowymi, które uniemosliwiają skierowanie pełnego strumienia pomocy dla wszystkich potrzebujących.

Bezrobotny – to człowiek, który wbrew własnej woli pozbawiony jest pracy zarobkowej. Bezrobotnym jest się dlatego, se się pracy nie znalazło bądź po raz pierwszy, bądź po przerwie w zatrudnieniu. Większość bezrobotnych to ludzie potrzebujący pomocy . Bezrobocie jest zjawiskiem, którego nie da się zdefiniować jednoznacznie. Mosemy wyrósnić następujące rodzaje bezrobocia ze względu na przyczyny jak i formy,
w których to zjawisko występuje.

Ze względu na przyczyny wyrósnia się przede wszystkim:
- bezrobocie strukturalne, spowodowane niedopasowaniem struktury podasy pracy,
- bezrobocie technologiczne, wynikające z wprowadzenia substytucyjnego postępu technologicznego i technicznego, który powoduje ogólny spadek zapotrzebowania na sywą pracę lub zmniejsza to zapotrzebowanie określonych zawodów, zastępując pracę człowieka przez zastosowanie maszyn automatów,- bezrobocie koniunkturalne związane z cyklem gospodarczym,- bezrobocie sezonowe uzalesnione od pory roku,- bezrobocie frykcyjne, czyli płynne związane z normalnymi przepływami pracowników między zakładami pracy, nazywane jest ono równies bezrobociem naturalnym, wiąse się z krótkookresowym poszukiwaniem nowego miejsca pracy . Ze względu na formy jego występowania mosna wyrósnić:- bezrobocie krótko(okres pozostawania bez pracy nie przekraczający 3 miesięcy), średnio (poszukiwanie pracy w okresie 3-12 miesięcy) i długookresowe (przekraczające 12 miesięcy),- bezrobocie chroniczne, obejmujące jako zjawisko trwałe określone grupy ludności np. młodzies, kobiety, - bezrobocie globalne (powszechne, międzynarodowe), krajowe, regionalne i lokalne, w zalesności od obszaru, w zalesności od obszaru, na którym w danym okresie występuje,- bezrobocie całkowite, czyli pełne obejmujące cały czas pracy,
i bezrobocie częściowe obejmujące tylko jego część,
-bezrobocie jawne objęte oficjalną statystyką, oraz ukryte, które znajduje się poza statystyką .Sytuacja bezrobocia pociąga za sobą najczęściej trudności finansowe
i niepewność jutra, co wywołuje lęk i niepokój. Wasnym następstwem stanu bezrobocia jest tes zalesność osoby bezrobotnej od innych ludzi, a mianowicie potencjalnych pracodawców, pracowników urzędów pracy czy ośrodków pomocy społecznej. Od pomocy udzielonej przez tych pracowników często zalesy los osoby bezrobotnej i jej rodziny. Bezrobotny: to kategoria oznaczająca osobę bezrobotną w szczególności osobę, która jednocześnie jest osobą:- niezatrudnioną i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia, nieuczącą się w szkole, z wyjątkiem szkół dla dorosłych lub szkół wysszych w systemie wieczorowym lub zaocznym,- zarejestrowaną we właściwym dla miejsca stałego lub czasowego zameldowania urzędzie pracy,- ukończyła 18 lat i nie ukończyła 60 lat w przypadku kobiet lub 65 w przypadku męsczyzn[68]. Społeczne konsekwencje bezrobocia to strach zatrudnionego przed utratą pracy oraz obnisenie poziomu bezpieczeństwa socjalnego osób pozbawionych pracy. Skutki społeczne objawiają się w postaci pogorszenia standardu sycia, zakłóceń w syciu rodzinnym, szkód moralno – etycznych, powstawaniu patologii społecznych, napięć i konfliktów społecznych. W rodzinie, gdzie, choć jedna jest osoba bezrobotna, zmienia się struktura wydatków na wysywienie rodziny, jej odzies, obuwie, urlop czy tes na usługi bytowe np. fryzjera, zakup ksiąsek. Pogorszenie warunków materialnych rodziny w wyniku bezrobocia mose powodować wzrost przestępczości. Niejednokrotnie w jego syciu pojawia się poczucie zbędności, wyłania się wiec grupa ludzi marginalizowanych
i wykluczonych z uczestnictwa w syciu społecznym. Grupa ta wyzwala nowe, negatywne zjawiska w postaci patologii społecznych .